تجوید

[ویکی شیعه] تَجْوید، علم قرائت فصیح قرآن و فنّ تلفظ صحیح حروف آن است. این دانش از دانش های قرآنی است. این علم مجموعه قواعد و ضوابطی را برای صحیح خواندن حروف و کلمات قرآن و نیز دیگر مباحث آوا شناسی در برمی گیرد. در مرحله عملی، این مهارت بر اساس اداء و استماع به افراد آموزش داده می شود. فقها تلفظ صحیح حروف عربی در نماز را واجب می دانند؛ اما رعایت قواعد تجوید را لازم نمی دانند.
علم تجوید، در مجموعۀ علوم قرآنی و فنون عربیت جای داشته و از آغاز با مطالعات آوا شناسی زبان عربی همراه بوده و مسائل و مباحث آن همواره با علم وقف و ابتدا، علم الاداء و علم قرائات هم پوشانی داشته است.
تجوید در لغت به معنای تحسین، زیباسازی، نیکو گفتن، سالم و بی عیب گردانیدن است تجوید برگرفته از جَوْدَت (نیکویی) و جَیِّد (نیکو) متضاد رَدِیّ (وازده و نامرغوب) که در اصطلاح نیز نزدیک به همین معنا گرفته شده است. در اصطلاح، عبارت است از تلفظ حروف عربی از جای خود، به گونه ای که حق صفات هر حرف و نیز احکام آن بخوبی اداء و رعایت شود. هدف از علم تجوید توانا ساختن قاری بر تلاوت زیبا و استوار و تلفظ فصیح حروف قرآن کریم و حفظ زبان از اشتباه در خواندن کتاب الهی است. ابن جزری (متوفی ۸۳۳) در التمهید فی علم التجوید تجوید را زیور تلاوت و زینت قرائت می داند.

[ویکی اهل البیت] «تجوید» در لغت به معنای تحسین، زیبا انجام دادن کار و نیکو گفتن و در اصطلاح عبارت است از تلفظ حروف (عربی) از جایگاه خود، به گونه ای که حق هر حرف از صفات آن و مستحق آن از (احکام) به خوبی ادا و رعایت شود. پاسداری از الفاظ قرآن کریم در بُعد صوتی آن از اهداف این علم است.
«تجوید»، مصدر باب تفعیل و در لغت به معنای تحسین، زیبا انجام دادن کار و نیکو گفتن و در اصطلاح عبارت است از تلفظ حروف (عربی) از جایگاه خود، به گونه ای که حق هر حرف از صفات آن و مستحق آن از (احکام) به خوبی اَدا و رعایت شود: «التَّجویدُ اِعْطاءُ الْحُرُوفِ حَقَّها مِنْ صِفَة لَها وَ مُسْتَحَقَّها».
حق حرف، کیفیتی است که قِوام حرف به آن است و آن عبارت از مخرج حرف و صفاتی است که در نهاد حرف وجود دارد. این صفات را نمی توان از حرف سلب کرد زیرا وجود حرف و تمایز آن از سایر حروف و آواها بر رعایت صفات مذکور مبتنی است؛ مانند صفت جَهْر، شدّت و استعلاء.
مستحق حرف به کیفیت صوتی و آوایی گفته می شود که در ترکیب حروف و پیوند آنها ایجاد می شود. احکام تجوید از قبیل ادغام، مدّ، اخفاء، اقلاب، صله و... از مستحقات حروف است.
ابوعمرو الدانی تجوید را چنین وصف می کند: تجوید یعنی رسیدن به نهایت اتقان و استواری و زیباسازی. تجوید قرآن، ادای حقوق حرف و حفظ ترتیب و مراتب هر یک و تلفظ روان و فصیح حرف از مخرجش بدون افراط و تفریط است.
دیگری گفته است: تجوید مهارتی است که با تمرین فراوان در قاری قرآن به صورت ملکه ایجاد می شود. این هر سه تعریف تجوید را به عنوان یک مهارت و از مقوله فنّ معرفی می کنند.
دانش تجوید از دانش های قرآنی است که مخصوص قرائت قرآن بنا نهاده شده و درباره مجموعه قواعد و احکام تجوید و شناسایی و معرفی حق و مستحق حروف بحث می کند.

تَجْوید
(در لغت به معنی خوب انجام دادن کار) در اصطلاح علوم قرآنی، فنّ صحیح خواندن قرآن و خوب اداکردن حروف و شناختن وقف ها. قدمت آن به روزگار حضرت رسول (ص) می رسد. علم تجوید محصول علم قرائت است که برای تسهیل خواندن، قواعدی از قرائات هفت گانه یا دَه گانه را استنباط کرده و به شرح آن پرداخته است. از کتاب های مهم تجوید به زبان فارسی: سرّالبیان فی عِلمِ القرآن اثر حسن بیگلری؛ آشنایی با واژه های تجوید و قرائت قرآن مجید، اثر مرتضی عطایی؛ اجودالقرائات (خودآموز قرائت و تجوید قرآن) اثر شمس الدین حاج حسینی؛ و تجوید جامع، اثر ابراهیم پورفرزیب.