سد ابواب

[ویکی فقه] ساخت مسجد در شهر مدینه از نخستین اقدامات رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به این شهر است. همزمان با ساخت مسجدی که بعدها «مسجدالنبی» نامیده شد، حجره هایی برای سکونت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و برخی از همسران آن حضرت متصل به مسجد ساخته شد. پس از مدتی، برخی از صحابه که توانایی داشتند حجره ای در کنار مسجد ساختند. این حجرات علاوه بر دری که به سمت بیرون داشتند، دری نیز به سمت مسجد داشتند و در وقت نماز، صاحبان حجرات از این درها وارد مسجد می شدند و دوباره از همان در به خانه هایشان برمی گشتند. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) در سال سوم هجری به امر الهی مامور شد همه آن درها را غیر از در حجره علی (علیه السّلام) ببندد. عده ای از صحابه ناراحت شدند و به پیامبر اعتراض کردند. آن حضرت اعلام کرد که خداوند او را به این کار، مامور کرده و این اقدام، خودسرانه نبوده است.
از زید بن ارقم روایت شده است که خانه عده ای از صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) درهایی به سوی مسجد داشتند. روزی حضرت فرمود که این درها غیر از در خانه علی (علیه السّلام) را ببندید. مردم در این باره اعتراض کردند. حضرت که متوجه سخنان مردم شده بود، فرمود: «من مامور بستن این درها غیر از در خانه علی (علیه السّلام) شده ام. شما در این باره سخنانی گفتید. به خدا سوگند ! من از پیش خودم به بستن یا گشودن دری دستور ندادم. من به وظیفه ای مامور شدم و از آن تبعیت کردم.» در حدیثی دیگر آمده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)درهای مردم را به سمت مسجد بست و فقط در حجره علی (علیه السّلام)را باز گذاشت. برخی از مردم به باز ماندن در حجره او اعتراض داشتند، حضرت فرمود: «من آن را باز نگذاشتم. خداوند دستور داد که باز بماند.» در موردی دیگر آمده است که پیامبر در جواب اعتراض معترضان فرمود: «ای کسانی که ایمان آورده اید! من این درها را نبستم و نگشودم، بلکه خداوند آنها را بست.» سپس پیامبر این آیات را خواند: «و النجم اذا هوی ما ضل صاحبکم و ما غوی... ان هو الا وحی یوحی.» .در منابع آمده است که حمزة بن عبدالمطلب با حالتی گریان نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)آمد و گفت: «عمو را بیرون می کنی و پسر عمو را جای می دهی؟» پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)فرمود: «من جای نمی دهم، بلکه خداوند او را جای داده است.» این حدیث نشان می دهد که حمزه عموی پیامبر، حجره ای کنار مسجد داشته و ناراحت است از اینکه در حجره اش به طرف مسجد بسته شده و تنها در حجره علی باز مانده است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)در جواب عمویش این امر را خواست الهی معرفی می کند.
منابع احادیث سدابواب
این احادیث در بسیاری از کتابها و با اسناد مختلف ذکر شده است. ابن شهر آشوب این روایات را با نقل های مختلف و از راویان گوناگون ذکر کرده است. ایشان می نویسد که حدیث سد ابواب را حدود ۳۰ نفر از صحابه، مانند: زید بن ارقم، سعد بن ابی وقاص، ابوسعید خدری ، ام سلمه ، ابورافع و... روایت کرده اند. ابن بطریق در فصل بیستم کتابش تحت عنوان «فی سد الابواب من المسجد الا باب علی (علیه السّلام)»، یازده حدیث را با اسناد مختلف در این باره ذکر کرده است. قندوزی در ینابیع الموده در باب ۱۷ تحت عنوان «فی سد ابواب المسجد الاباب علی (علیه السّلام)» احادیث زیادی با اسنادهای مختلف نقل کرده است. علامه مجلسی می نویسد: روایات سد ابواب از روایات متواتر شمرده می شوند. علامه امینی در الغدیر قبل از ذکر این احادیث می نویسد: «پیشوایان اهل سنت با اسانید صحیح و فراوان از جمعی از صحابه ـ که تعداد آنها به حدی است که تواتر این حدیث را ثابت می کند ـ آن را نقل کرده اند.» ابن عساکر این احادیث را در کتاب «ترجمه امام علی بن ابی طالب (علیه السّلام)» ج۱ در حدود ۳۰ صحفه ذکر کرده است. از دیگر منابعی که این احادیث را در کتاب های خویش آورده اند می توان به کتب ذیل اشاره کرد: نسائی در سنن الکبری، طبرانی در المعجم الاوسط، ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه ، خطیب بغدادی در تاریخ بغداد. حدیث مذکور در بسیاری دیگر از کتاب های اهل سنت و شیعیان ذکر شده است.علامه حلی می نویسد:«خداوند به پیامبرش وحی کرد که مسجد را پاک گردان و کسانی را که شب را در آنجا می خوابند بیرون کن و امر کرد به بستن درهای خانه هایی که به مسجد راه داشتند مگر در خانه علی (علیه السّلام)و مسکن فاطمه (علیهاالسّلام)». محمد سعید حکیم به نقل از صحیح ابی حمزه می نویسد:«از امام باقر (علیه السّلام) روایت شده که خداوند به پیامبر وحی کرد؛ به بستن درهایی که به مسجد راه داشت. مگر درب خانه علی (علیه السّلام)». علی بن عیسی اربلی که احادیث بستن درها را نقل کرده، در حدیثی به نقل از سعید بن ابی وقاص می نویسد: برای علی (علیه السّلام) مناقبی بود که برای احدی آن مناقب و فضائل نبود:۱) در مسجد بیتوته می کرد.۲) روز خیبر رایت جنگ به او داده شد.۳) ابواب را بستند به جز باب علی (علیه السّلام).
جعل حدیث به نفع ابوبکر
در مقابل حدیث سد ابواب که در فضیلت علی (علیه السّلام)است، عده ای از اهل سنت، حدیثی را ذکر می کنند و قائل اند که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) هنگام وفاتش دستور داد همه درهایی که به طرف مسجد باز است بسته شود، مگر باب ابی بکر. در برخی از منابع اهل سنت آمده است که پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمود:«سدوا عنی کل خوخه فی المسجد غیرخوخه ابی بکر.» برخی از همین افراد از این حدیث، این گونه بهره برداری کرده اند که پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ابوبکر را جانشین خویش معرفی کرده است. ابن حبان می نویسد: «پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) با صدور این حدیث درباره ابوبکر، طمع دست یابی به خلافت را از دیگران گرفت.» این توضیح، لازم است که راویان حدیث سد ابواب و خوخه در باره ابوبکر به صحت حدیث سد ابواب درباره حضرت علی(علیه السّلام) معتقدند و می گویند که این دو گروه از احادیث با یکدیگر تنافی ندارند.
← سخن ابن کثیر
...