زمان خورشیدی

زمان خورشیدی ( به انگلیسی: Solar time ) زمانی است که به وسیلهٔ حرکت ظاهری خورشید اندازه گیری می شود. یکای این اندازه گیری شبانه روز است که درحقیقت بر پایه تناوب حرکت وضعی زمین با توجه به خورشید و کهن ترین روش اندازه گیری برای بشر بوده است. زمان خورشیدی دوگونه ظاهری ( حقیقی یا متغیر ) و متوسط ( میانگین یا استاندارد یا رسمی ) است.
این زمان را به روش های گوناگونی می توان اندازه گرفت. برای نمونه موقعیت ظاهری خورشید در کره آسمان ( کره ای فرضی است که با زمین هم مرکز است و شعاع بسیار زیادی دارد ) . زمان های محلی را نیز می توان با طول جغرافیایی بدست آورد.
زمانی است که بر اساس سرعت متوسط جابه جایی خورشید در آسمان سنجیده می شود، به طوری که به جای خورشید، جابه جایی خورشید متوسط در نظر گرفته می شود که سرعتی ثابت دارد و بر خلاف زمان خورشیدی ظاهری، نسبت به ساعت اتمی بین المللی ثابت می ماند. [ ۱] زمان خورشیدی متوسط یا استاندارد، میانگینی را بر پایه کره آسمان از طول یک روز نشان می دهد که در همه فصل های سال ثابت است.
بدلیل شتاب جزر و مدی بین زمین و ماه این مقدار میانگین، در هر سده یک چهارم هزارم ثانیه افزایش می یابد. ( ماه شتاب زمین را کندتر و زمین شتاب ماه را زیادتر می کند ) اختلاف بین زمان خورشیدی ظاهری و زمان خورشیدی متوسط را معادله زمان می گویند.
زمانی است که بر اساس جابه جایی خورشید در روز سنجیده می شود؛ ازآنجاکه سرعت جابه جایی ظاهری خورشید در آسمان به دلیل انحراف محور چرخش زمین و بیضوی بودن دور زمین ثابت نیست، این زمان با زمان خورشیدی متوسط کمی اختلاف دارد. [ ۱] زمان خورشیدی ظاهری یا حقیقی را می توان با حرکت خورشید اندازه گرفت. پایه این اندازه گیری، فاصله زمانی ست که خورشید در یک روز دارد. این فاصله زمانی را می توان با ساعت خورشیدی یا فاصله بین دو نیم روز بدست آورد.
طول روز در زمان خورشیدی ظاهری ثابت نیست و حداکثر ممکنست تا نیم دقیقه با ۲۴ ساعت متفاوت شود و حداکثر ممکنست تا ۱۶ و نیم دقیقه نسبت به زمان میانگین در فصل های مختلف تفاضل پیدا کند ( برای نمونه تفاضل روزانه زمان نیمروز حقیقی ( ظهر ) با نیمروز استاندارد یعنی ساعت ۱۲ ) . این اختلاف به دو دلیل رخ می دهد:
• از آنجا که مسیر گردش زمین بدور خورشید بیضی است نه دایره، در فصل های مختلف طول روز متفاوت است و هنگامی که زمین به خورشید نزدیکتر است ( حضیض ) تندتر و زمانی که از آن دور است ( اوج ) کندتر حرکت می کند.
• به دلیل انحراف محور زمین نسبت به استوا، سرعت حرکت ظاهری سالانه خورشید روی دائرةالبروج یکنواخت نخواهد بود. از این رو در هنگام اعتدال بهاری ( اول نوروز ) و اعتدال پائیزی ( آغاز مهرگان ) ، به دلیل موازی بودن مدار ظاهری خورشید با استوا، کندتر از سرعت میانگین حرکت می کند و در روز نخست زمستان و تابستان، به دلیل حداکثر تفاوت مداری خورشید با استوا سرعتش بیشتر از میانگین خواهد بود.

زمان خورشیدی (solar time)
در اخترشناسی، مدت زمان یا طول روز، براساس موقعیت خورشید در آسمان. «زمان ظاهری خورشیدی»، که با ساعت آفتابی به دست می آید، زمان یکنواختی نیست، زیرا سرعت زمین در مداری بیضی شکل تغییر می کند. «زمان میانگین خورشیدی» زمان یکنواختی است که چهاربار در طول سال با زمان ظاهری خورشیدی مطابقت دارد. اختلاف بین زمان ظاهری و زمان میانگین به تعدیل زمانمعروف است. این اختلاف در اواسط آبان به بیشترین مقدار می رسد. در این زمان، خورشید به اندازۀ شانزده دقیقه از زمان میانگین خورشید جلو می افتد. زمان میانگین خورشیدی را، روی نصف النهار گرینویچ، زمان متوسط گرینویچمی گویند که مبنای زمان سنجی عُرفیاست.