روض الجنان و روح الجنان

[ویکی اهل البیت] حسین بن علی خزاعی نیشابوری، معروف به ابوالفتوح رازی.(م 552 ق)
تاریخ ولادت و وفات وی به روشنی معلوم نیست و منابع و مآخذی که شرح حال وی را آورده اند، از چگونگی رشد و تعلیم و تعلم وی اطلاعات شایسته بدست نداده اند. از مجموع گزارش های تاریخی، چنین بدست می آید که شیخ ابوالفتوح رازی از اولاد نافع بن بُدیل خزاعی از صحابه معروف رسول اکرم صلی الله علیه و آله است که در سده ششم هجری در ری می زیسته و پدرانش در نیشابور ساکن بوده اند. شیخ منتجب الدین در فهرست، وی را با عنوان هایی چون: عالم واعظ، مفسر و صاحب تصانیف ستوده است.
قاضی نوراالله شوشتری (1019 ق) در مجالس المؤمنین، وی را با تعابیری چون قدوة المفسرین، اعلام علمای تفسیر و کلام و عظمای ادبای نام یاد کرده است. مرحوم میرزا عبدالله افندی می نویسد: «عالم فاضل، فقیه و مفسر کامل معروف به ابوالفتوح رازی، صاحب تفسیر بزرگ فارسی که سرمشق مفسران است، از دانشمندان بزرگ و از شخصیت های برجسته امامیه است».
علی بن محمد پدرش، عبدالرحمن، ابوالوفای رازی، مفید ثانی، فرزند شیخ الطائفه.
منتجب الدین رازی، ابن شهر آشوب و ابن حمزه طوسی.
حسنیه، روح الاحباب و روح الباب فی شرح الشهاب، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، کتاب یوحنا.
این کتاب از قدیم ترین تفاسیر فارسی شیعه است که پس از مجموعه ای از تفاسیر فارسی، همچون: ترجمه منسوب به تفسیر طبری، تاج التراجم، تفسیر ابوبکر عتیق سورآبادی، تفسیر کمبریج و دیگر تفاسیر فارسی اهل سنت مربوط به قرن پنجم و ششم نگاشته شده است.
از نکات شایان ذکر درباره این تفسیر، جامعیت و توجه به ابعاد مختلف ادبی و تاریخی، کلامی، فقهی، روایی و اخلاقی است. این تفسیر متنی استوار و بی تردید در میان آثار پرحجم و ممتاز ادب فارسی به عنوان یکی از ارزنده ترین آن ها جای خاص خود را بازیافته است.

[ویکی فقه] روض الجنان و روح الجنان (کتاب). کتاب روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، اثر جمال الدین ابوالفتوح حسین بن علی بن محمد بن احمد خزاعی رازی (متوفای ۵۵۲)، مشهور به ابوالفتوح رازی عالم و مفسر نامدار امامی در سده ششم هجری است.این کتاب اولین تفسیر کامل شیعی فارسی است که پس از مجموعه ای از تفاسیر فارسی، به قرن پنجم و ششم نگاشته شده است. از نکات شایان ذکر درباره این تفسیر، جامعیت و توجه به ابعاد مختلف ادبی، تاریخی، کلامی، فقهی، روایی و اخلاقی است. این تفسیر متنی استوار و بی تردید در میان آثار پرحجم و ممتاز ادب فارسی به عنوان یکی از ارزنده ترین آنها جای خاص خود را باز کرده است.این تفسیر موقعیت والایی در میان کتب تفسیر دارد و بسیاری از تفاسیر دیگر، مبانی و اساس مستحکم این تفسیر را مبنای کار خود قرار داده اند و مسائل و مباحث خود را مبتنی بر مباحث حکمت آمیز آن ساخته اند.
تفسیر روح الجنان اثر جمال الدین ابوالفتوح حسین بن علی بن محمد بن احمد خزاعی رازی (متوفای ۵۵۲)، مشهور به ابوالفتوح رازی از متکلمان امامیه در سده ششم و از نوادگان نافع بن بدیل بن ورقاء خزاعی است. نافع و پدرش بدیل از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بودند. نافع در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به شهادت رسید و بدیل هم در حیات پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) از دنیا رفت و برادرش عبدالله بن بدیل هم در رکاب حضرت علی (علیه السّلام) در صفین به شهادت رسید.خانواده وی به سرزمین ایران مهاجرت کردند و در نیشابور ساکن شدند. جد وی ابوبکر احمد بن حسین خزاعی به ری رفت و در آنجا شهرت یافت. او (ابوبکر احمد بن حسین خزاعی) از شاگردان سیدمرتضی و سید بن زهره و شیخ ابوجعفر طوسی به شمار می رفته است.ابوالفتوح رازی، دانشمندی بصیر و آگاه به احوال راویان و محدثان بود و در سراسر جهان اسلام شهرت داشت و پیشاهنگان علم و طالبان حدیث به محضر وی می شتافتند و از وی بهره می بردند. ابن شهر آشوب، شیخ منتجب الدین و چند تن دیگر از علمای بزرگ از مهمترین شاگردان او بودند.وی از محضر علمای مشهوری مانند شیخ ابوالوفاء عبدالجبار مقری شاگرد شیخ طوسی، شیخ ابوعلی بن الشیخ، قاضی عمادالدین استر آبادی قاضی ری، جارالله زمخشری و دیگران استفاده نمود.
زمان نگارش تفسیر
ابوالفتوح این تفسیر را در سال های ۵۱۰ تا ۵۳۳ یا اندکی پس از آن نوشته که چون سال وفاتش، بنابر تحقیقِ مصححان چاپ اخیر کتاب، ۵۵۴ بوده نگارش این اثر در میان سالی او بوده است.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۵۹-۶۲، مقدمه یاحقی و ناصح.
در متن کتاب به نام تفسیر اشاره ای نشده است.بنابر اجماع دست نویس ها و منابع هم روزگار مؤلف، از جمله فهرست منتجب الدین رازی
منتجب الدین رازی، علی بن عبیدالله، فهرست اسماء علماء الشیعة و مصنفیهم، ص۴۵.
...