لغت نامه دهخدا
رودکی. [ دَ ] ( اِخ ) جعفربن محمدبن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم رودکی سمرقندی مکنی به ابوعبداﷲ از شعرای شیرین زبان فارسی است.وی بسال 329 هَ.ق. در رودک وفات یافت. ( لباب الانساب ). آقای دکتر صفا در تاریخ ادبیات در ایران آرد: کنیه و نام و نسب رودکی در الانساب سمعانی ابوعبداﷲ جعفربن محمدبن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم یاد شده و در تذکره دولتشاه سمرقندی و آتشکده آذر بیگدلی و مجمعالفصحاء هدایت ، ابوالحسن آمده و قول سمعانی را به سبب قدمت صحیحتر میتوان پنداشت و وی را به سبب انتساب به رودک سمرقند، رودکی گفته اند. مولد رودکی در قریه بنج از قرای رودک سمرقند بود. بنج از قرای بزرگ رودک ومرکز آن بوده و بهمین سبب به بنج رودک شهرت داشته است. ولادت رودکی بحدس باید در اواسط قرن سوم اتفاق افتاده باشد. از آغاز حیات او و کیفیت تحصیلاتش اطلاع دقیق در دست نیست. عوفی گفته است که «چنان ذکی و تیزفهم بود که در هشت سالگی قرآن تمامت حفظ کرد و قرائت بیاموخت و شعر گفتن گرفت و معانی دقیق میگفت چنانکه خلق بوی اقبال نمودند و رغبت او زیادت شد و او را آفریدگار تعالی آوازی خوش و صوتی دلکش داده بود و بسبب آواز در مطربی افتاده بود و از ابوالعبک بختیار که در آن صنعت صاحب اخبار بود بربط بیاموخت و در آن ماهرشد... و امیر نصربن سامانی او را بقربت حضرت خود مخصوص گردانید و کارش بالا گرفت...». عوفی در مقدمه همین سخنان نوشته است که «از مادر نابینا آمده » لیکن سمعانی و نظامی عروضی و صاحب تاریخ سیستان بکوری او اشارتی ندارند. اما از شاعران قریب العهد باو اشارات صریح در این باره در دست است ، از طرفی دیگر در اشعار شاعر به اشاراتی بازمیخوریم که دلالت بر بینایی او دریک زمان میکنند و این اشارات مایه حیرت خواننده می شود چنانکه یا باید در صحت این ابیات و یا در صحت نقل آنها تردید کرد و یا پنداشت که رودکی در قسمتی از زندگانی خود بینا بوده و بعد کور شده است. رودکی بنابتصریح سمعانی در الانساب بسال 329 هَ.ق. در مولد خود یعنی قریه بنج درگذشت و همانجا بخاک سپرده شد.
ممدوحان رودکی : رودکی بدربار آل سامان و از میان سامانیان به امیر سعید نصربن احمدبن اسماعیل ( 301 - 331 ) اختصاص داشت اما بعید نیست که پیش از امیرنصر دربار پادشاه دیگر یعنی مثلا احمدبن اسماعیل ( متوفی در 301 ) را نیز درک کرده باشد. دیگر از ممدوحان رودکی امیر شهید ابوجعفر احمدبن محمدبن خلف بن اللیث ، معروف به بانویه از امرای صفاری بود که از سال 311 تا 352 هَ.ق. حکومت میکرد. دیگر از ممدوحان رودکی ماکان بن کاکی و ابوالفضل بلعمی وزیر معروف سامانی است. این وزیر دانشمند بنا به روایت سمعانی او را در میان عرب و عجم بی نظیر میدانست ، و انعام جزیل او به رودکی زبانزد شاعران بعد بود و ظاهراً مشوق رودکی در نظم کلیله و دمنه همین وزیر دانشمند بوده است.بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم رودکی سمرقندی مکنی به ابو عبدالله از شعرای شیرین زبان فارسی است .
دانشنامه اسلامی
[ویکی اهل البیت] ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم رودکی از شاعران ایرانی دوره سامانی در قرن چهارم هجری قمری است (به عبارتی اواسط قرن سوم هجری) وی در تاریخ (۳۲۹ هجری قمری) درگذشت.
او استاد شاعران آغاز قرن چهار هجری قمری ایران است. از کودکی نابینا بوده است و به روایتی بعدها او را کور کردند. رودکی در روستایی به نام رودک در نزدیکی نخشب که امروزه با نام قرشی در ازبکستان است به دنیا آمده است. رودکی در دربار امیر نصر سامانی بسیار محبوب شد و ثروت بسیاری بدست آورد. می گویند رودکی در حدود یک میلیون و سیصدهزار بیت شعر سروده است و در موسیقی، ترجمه و آواز نیز دستی داشته است.
وی اسماعیلی بود و نصر نیز نخستین امیری بود که این مذهب را پذیرفت و به مبلغین اسماعیلی اجازه داد تا در قلمروش آزادانه مذهب خود را تبلیغ کنند. پس از خلع نصر سامانی، عده ای در پی آزار و اذیت رودکی و سایر اسماعیلیان برآمدند، رودکی از دربار طرد شد و در فقر درگذشت. می گویند قدرت و تسلط رودکی در شعر و موسیقی به اندازه ای بوده است که نیروی افسونگری شعر و نوازندگی وی در ابونصر سامانی چنان تأثیر گذاشت که وی پس از شنیدن شعر «بوی جوی مولیان» بدون کفش، هرات را به مقصد بخارا ترک کرد.
مهمترین اثر او کلیله و دمنه منظوم است. جز آن سه مثنوی از او به ما رسیده و از بقیه اشعارش جز اندکی نمانده است. رودکی شاعر استاد آغاز قرن چهارم است که او را به سبب مقام بلند وی در شاعری و به علت پیشوائی پارسی گویان و آغازیدن بسیاری از انواع شعر پارسی به حق "استاد شاعران" لقب داده اند.
در قدیمی ترین و درست ترین مأخذی که از او یاد شده یعنی در الانساب سمعانی کنیه و نام و نسب وی "ابوعبدالله جعفر بن محمد" و علت اشتهارش به رودکی انتساب او به ناحیه "رودک" سمرقند دانسته شده است. سمعانی می گوید "قریه" یعنی قصبه مرکزی ناحیه رودک "بنج" نام دارد و رودکی از آنجا است. این کلمه "بنج" ظاهرا صورت محرف "پنج ده" است که امروز همچنان به اسم خود در ناحیه سمرقند باقی است.
از آغاز حیات او و کیفیت تحصیلات وی اطلاعی دقیق در دست نیست. عوفی در لباب الالباب گفته که "چنان ذکی و تیزفهم بود که در هشت سالگی قرآن تمامت حفظ کرد و قرائت (مقصود علم القراءة است) بیاموخت و شعر گفتن گرفت و معانی دقیق می گفت چنانک خلق بر وی اقبال نمودند و رغبت او زیادت شد و او را آفریدگار تعالی آوازی خوش و صوتی دلکش داده بود و به سبب آواز در مطربی افتاده بود و از ابوالعبک بختیار که در آن صنعت صاحب اختیار بود به ربط بی آموخت و در آن ماهر شد و آوازه او به اطراف و اکناف عالم برسید و امیر نصر بن احمد سامانی که امیر خراسان بود او را به قربت حضرت خود مخصوص گردانید و کار وی بالا گرفت".
عوفی در مقدمه همین سخنان نوشته است که "از مادر نابینا آمده" و شاعران نزدیک به عهد او هم که در همان محیط زندگانی خود می زیسته و شاعری می کرده اند به این مطلب اشاره نموده اند و از طرفی دیگر در اشعار او گاه به اشاراتی که دال بر بینائی او در مدتی از حیات او بوده بازمی خوریم، مانند این دو بیت:
او استاد شاعران آغاز قرن چهار هجری قمری ایران است. از کودکی نابینا بوده است و به روایتی بعدها او را کور کردند. رودکی در روستایی به نام رودک در نزدیکی نخشب که امروزه با نام قرشی در ازبکستان است به دنیا آمده است. رودکی در دربار امیر نصر سامانی بسیار محبوب شد و ثروت بسیاری بدست آورد. می گویند رودکی در حدود یک میلیون و سیصدهزار بیت شعر سروده است و در موسیقی، ترجمه و آواز نیز دستی داشته است.
وی اسماعیلی بود و نصر نیز نخستین امیری بود که این مذهب را پذیرفت و به مبلغین اسماعیلی اجازه داد تا در قلمروش آزادانه مذهب خود را تبلیغ کنند. پس از خلع نصر سامانی، عده ای در پی آزار و اذیت رودکی و سایر اسماعیلیان برآمدند، رودکی از دربار طرد شد و در فقر درگذشت. می گویند قدرت و تسلط رودکی در شعر و موسیقی به اندازه ای بوده است که نیروی افسونگری شعر و نوازندگی وی در ابونصر سامانی چنان تأثیر گذاشت که وی پس از شنیدن شعر «بوی جوی مولیان» بدون کفش، هرات را به مقصد بخارا ترک کرد.
مهمترین اثر او کلیله و دمنه منظوم است. جز آن سه مثنوی از او به ما رسیده و از بقیه اشعارش جز اندکی نمانده است. رودکی شاعر استاد آغاز قرن چهارم است که او را به سبب مقام بلند وی در شاعری و به علت پیشوائی پارسی گویان و آغازیدن بسیاری از انواع شعر پارسی به حق "استاد شاعران" لقب داده اند.
در قدیمی ترین و درست ترین مأخذی که از او یاد شده یعنی در الانساب سمعانی کنیه و نام و نسب وی "ابوعبدالله جعفر بن محمد" و علت اشتهارش به رودکی انتساب او به ناحیه "رودک" سمرقند دانسته شده است. سمعانی می گوید "قریه" یعنی قصبه مرکزی ناحیه رودک "بنج" نام دارد و رودکی از آنجا است. این کلمه "بنج" ظاهرا صورت محرف "پنج ده" است که امروز همچنان به اسم خود در ناحیه سمرقند باقی است.
از آغاز حیات او و کیفیت تحصیلات وی اطلاعی دقیق در دست نیست. عوفی در لباب الالباب گفته که "چنان ذکی و تیزفهم بود که در هشت سالگی قرآن تمامت حفظ کرد و قرائت (مقصود علم القراءة است) بیاموخت و شعر گفتن گرفت و معانی دقیق می گفت چنانک خلق بر وی اقبال نمودند و رغبت او زیادت شد و او را آفریدگار تعالی آوازی خوش و صوتی دلکش داده بود و به سبب آواز در مطربی افتاده بود و از ابوالعبک بختیار که در آن صنعت صاحب اختیار بود به ربط بی آموخت و در آن ماهر شد و آوازه او به اطراف و اکناف عالم برسید و امیر نصر بن احمد سامانی که امیر خراسان بود او را به قربت حضرت خود مخصوص گردانید و کار وی بالا گرفت".
عوفی در مقدمه همین سخنان نوشته است که "از مادر نابینا آمده" و شاعران نزدیک به عهد او هم که در همان محیط زندگانی خود می زیسته و شاعری می کرده اند به این مطلب اشاره نموده اند و از طرفی دیگر در اشعار او گاه به اشاراتی که دال بر بینائی او در مدتی از حیات او بوده بازمی خوریم، مانند این دو بیت:
wikiahlb: رودکی
دانشنامه عمومی
رودکی (اوکراین). رودکی ( به انگلیسی: Rudky ) نام شهری واقع در استان لویو اوکراین است. جمعیت این شهر ۵, ۲۷۸ نفر ( ۲۰۲۱ تخمینی ) [ ۱] است.
wiki: رودکی (اوکراین)
رودکی (جماعت). رودکی جماعت و شهرکی در شمال غربی تاجیکستان است که در ناحیهٔ پنجکنت ولایت سغد قرار دارد. جمعیت این جماعت ۱۵٬۰۳۹ نفر است. [ ۱]
این روستا زادگاه رودکی شاعر پارسی گوی است.
این روستا زادگاه رودکی شاعر پارسی گوی است.
wiki: رودکی (جماعت)
رودکی (دهانه). رودکی ( انگلیسی: Rudaki ) نام یکی از دهانه های برخوردی بر سطح سیاره تیر ( عطارد ) است. نام آن از نام رودکی، شاعر فارسی زبان گرفته شده است.
در کف رودکی و همچنین در منطقه گسترده پیرامون آن به سم غرب دشت های همواری واقع شده اند که نسبت به محوطه های نزدیک به آن حفره های برخوردی کمتری دارند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر کف رودکی و همچنین در منطقه گسترده پیرامون آن به سم غرب دشت های همواری واقع شده اند که نسبت به محوطه های نزدیک به آن حفره های برخوردی کمتری دارند.
wiki: رودکی (دهانه)
پیشنهاد کاربران
پاسخ به وودی :
1 - اتیمولوژی واژه کند یا کنت و کوی:
Kelime K�keni
Soğdca kand "şehir, kale" s�zc�ğ�nden alıntıdır
İrani k�kenli s�zc�k TT� 20. yy"a dek "k�y, kırsal yerleşim" anlamında kullanılmıştır. Anadolu"da 20. yy"dan eski olan yer adlarında daima "k�y, �ok k���k yerleşim, mezra" anlamında rastlanır. Dil Devrimi esnasında yanlışlıkla �zt�rk�e sanılarak
... [مشاهده متن کامل]
canlandırıldı ve "şehir" anlamı y�klendi
2 - هخامنشیان زبانشان فارسی بوده که در کتیبه ها موجود است
ما ایرانیان تاریخ و فرهنگ و ادب و هنر داریم و نیازی به ساختن آنها نداریم هر کس هر کمبودی دارد به دنبال آن می رود و شما همواره دنبال وصل کردن خود به این قوم و آن قوم هستید تا شاید بتوانید سابقه ای برای خود بسازید .
1 - اتیمولوژی واژه کند یا کنت و کوی:
Soğdca kand "şehir, kale" s�zc�ğ�nden alıntıdır
İrani k�kenli s�zc�k TT� 20. yy"a dek "k�y, kırsal yerleşim" anlamında kullanılmıştır. Anadolu"da 20. yy"dan eski olan yer adlarında daima "k�y, �ok k���k yerleşim, mezra" anlamında rastlanır. Dil Devrimi esnasında yanlışlıkla �zt�rk�e sanılarak
... [مشاهده متن کامل]
canlandırıldı ve "şehir" anlamı y�klendi
2 - هخامنشیان زبانشان فارسی بوده که در کتیبه ها موجود است
ما ایرانیان تاریخ و فرهنگ و ادب و هنر داریم و نیازی به ساختن آنها نداریم هر کس هر کمبودی دارد به دنبال آن می رود و شما همواره دنبال وصل کردن خود به این قوم و آن قوم هستید تا شاید بتوانید سابقه ای برای خود بسازید .
در پاسخ به رضا مدیاتک :
این سغدی که میفرمایید چرا صد سال نیست که کشف شده و محل کشف و بحثش هم دانشگاه های امریکایی و اروپایی بوده چرا یک دانشمند یا نویسنده یا شاعری در این سرزمین به این زبان و به این مردم اشاره نداشته ؟
... [مشاهده متن کامل]
از کجا میدانید سغدی زبان نیاکان شما بوده شاید سغدی نژاد دیگری بوده
کند در زبان ترکی به معنی روستا یا ابادی هست و ریشه داره و دلیل داره اینجوری نیست از روی هوا شخصی بیاد بگه عه کند هم تو سغدی میشه شهر
دایره المعارف زبان سغدی کجاست ؟ چرا ما پیداش نمیکنیم ؟
اون سرزمین از هزاران سال پیش سرزمین ترک ها بوده و هیچ نشانه ای از وجود سغدی و فلان وجود نداره تاجیک ها هم بواسطه ی دربار سامانیان که مخترع فارسی بودن فارسیزه شده اند چون فارسی زبان اسلامی بود و کسایی که دینش را عوض میکرد زبانشم عوض میکرد و این ربطی به ژنتیک طرف و قومیت طرف نداره
این سغدی که میفرمایید چرا صد سال نیست که کشف شده و محل کشف و بحثش هم دانشگاه های امریکایی و اروپایی بوده چرا یک دانشمند یا نویسنده یا شاعری در این سرزمین به این زبان و به این مردم اشاره نداشته ؟
... [مشاهده متن کامل]
از کجا میدانید سغدی زبان نیاکان شما بوده شاید سغدی نژاد دیگری بوده
کند در زبان ترکی به معنی روستا یا ابادی هست و ریشه داره و دلیل داره اینجوری نیست از روی هوا شخصی بیاد بگه عه کند هم تو سغدی میشه شهر
دایره المعارف زبان سغدی کجاست ؟ چرا ما پیداش نمیکنیم ؟
اون سرزمین از هزاران سال پیش سرزمین ترک ها بوده و هیچ نشانه ای از وجود سغدی و فلان وجود نداره تاجیک ها هم بواسطه ی دربار سامانیان که مخترع فارسی بودن فارسیزه شده اند چون فارسی زبان اسلامی بود و کسایی که دینش را عوض میکرد زبانشم عوض میکرد و این ربطی به ژنتیک طرف و قومیت طرف نداره
پاسخ به سالار:
1 - سمرقند معرب سمرکند می باشد .
2 - کند واژه ای سغدی و به معنای شهر یا دژ می باشد .
3 - سمر نیز واژه کهن فارسی به معنای سنگ یا صخره می باشد.
1 - سمرقند معرب سمرکند می باشد .
2 - کند واژه ای سغدی و به معنای شهر یا دژ می باشد .
3 - سمر نیز واژه کهن فارسی به معنای سنگ یا صخره می باشد.
رودکی پدر سرود فارسی وسرایندهء کلیله ودمنه به چام فارسی و دارندهء
نوشته های دیگر به فارسی و دیوان سرود؛
شعر او را برشمردم سیزده ره صد هزار
هم از این باشد فزون گر بهتر از ازاین بشمری.
یکی از کتبهایش نوشته ای با نام ؛
... [مشاهده متن کامل]
" المصادر " " بُندارها "است که در آن دهها هزار بُندار ومصدر تازی را بافارسی آنها آورده است واین بزرگترین تلاش برای زبان فارسی است زیرا هر بُندار ومصدر عربی صدها معنی وبا دیگر وزنها هزاران معنا دارد و هر کسی با ادبیات تازی آشنایی داشته باشد با خواندن ویا شنیدن یکی از آن مصدرها صدها وهزاران همتاهای فارسی آنها را خود به خود می داند برای نمونه اگر رودکی سی هزار مصدر عربی را با فارسیهای آن آورده باشد تا شاید صد میلیون واژهء فارسی را در یاد خود می یابد واین همه با دیگر واژگانی که برای دریافت واژه آورده است خود یک دوره ادبیات وزبان فارسی را رونمایی می سازد . ودیگران هم مانند زوزنی به این کار دست زده اند.
نوشته های دیگر به فارسی و دیوان سرود؛
شعر او را برشمردم سیزده ره صد هزار
هم از این باشد فزون گر بهتر از ازاین بشمری.
یکی از کتبهایش نوشته ای با نام ؛
... [مشاهده متن کامل]
" المصادر " " بُندارها "است که در آن دهها هزار بُندار ومصدر تازی را بافارسی آنها آورده است واین بزرگترین تلاش برای زبان فارسی است زیرا هر بُندار ومصدر عربی صدها معنی وبا دیگر وزنها هزاران معنا دارد و هر کسی با ادبیات تازی آشنایی داشته باشد با خواندن ویا شنیدن یکی از آن مصدرها صدها وهزاران همتاهای فارسی آنها را خود به خود می داند برای نمونه اگر رودکی سی هزار مصدر عربی را با فارسیهای آن آورده باشد تا شاید صد میلیون واژهء فارسی را در یاد خود می یابد واین همه با دیگر واژگانی که برای دریافت واژه آورده است خود یک دوره ادبیات وزبان فارسی را رونمایی می سازد . ودیگران هم مانند زوزنی به این کار دست زده اند.
سمرکند رو چرا سمرقند مینویسند ؟ چه فرقی با تاشکند و تمامی اسامی با پسوند کند دارد!؟
در مورد تعداد اشعار رودکی به گمان من رقم صد هزار به واقعیت نزدیک است نه یک ملیون وسیصد هزار که اقای نفیسی در کتاب خود راجع به رودکی واشعار او سعی به اثبات ان دارد, در ضمن ارجگذاری به کارهای ادبی وتحقیقاتی
... [مشاهده متن کامل]
... [مشاهده متن کامل]
اوباید گفت که نسبت به اثار بقیه فضلای همدوره خود بقول دکتر زرین کوب از ان وسواس ودقت علمی بایسته چندان برخوردار نیستند. مبنای استدلال نفیسی - شعر او را بر شمردم سیزده ره صدهزار - است که در شعری امده. معنی این شعر انست که اشعار رودکی احتمالا در سیزده دفتراز فرط کثرت جمع اوری شده بوده وشمارش براین پایه انجام شده ودر مجمع صدهزار شده. . وشاعر ادامه میدهد که اگر تو بخواهی دقیقتر بشماری شاید با یافتن دفترهای دیگر که در اختیار او نبوده اشعار بیشتری بدست اوری.
شاعر ایرانی
که "کلیله و دمنه"
رو به فارسی سرود
که "کلیله و دمنه"
رو به فارسی سرود