رودکی

[ویکی اهل البیت] ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم رودکی از شاعران ایرانی دوره سامانی در قرن چهارم هجری قمری است (به عبارتی اواسط قرن سوم هجری) وی در تاریخ (۳۲۹ هجری قمری) درگذشت.
او استاد شاعران آغاز قرن چهار هجری قمری ایران است. از کودکی نابینا بوده است و به روایتی بعدها او را کور کردند. رودکی در روستایی به نام رودک در نزدیکی نخشب که امروزه با نام قرشی در ازبکستان است به دنیا آمده است. رودکی در دربار امیر نصر سامانی بسیار محبوب شد و ثروت بسیاری بدست آورد. می گویند رودکی در حدود یک میلیون و سیصدهزار بیت شعر سروده است و در موسیقی، ترجمه و آواز نیز دستی داشته است.
وی اسماعیلی بود و نصر نیز نخستین امیری بود که این مذهب را پذیرفت و به مبلغین اسماعیلی اجازه داد تا در قلمروش آزادانه مذهب خود را تبلیغ کنند. پس از خلع نصر سامانی، عده ای در پی آزار و اذیت رودکی و سایر اسماعیلیان برآمدند، رودکی از دربار طرد شد و در فقر درگذشت. می گویند قدرت و تسلط رودکی در شعر و موسیقی به اندازه ای بوده است که نیروی افسونگری شعر و نوازندگی وی در ابونصر سامانی چنان تأثیر گذاشت که وی پس از شنیدن شعر «بوی جوی مولیان» بدون کفش، هرات را به مقصد بخارا ترک کرد.
                      
مهمترین اثر او کلیله و دمنه منظوم است. جز آن سه مثنوی از او به ما رسیده و از بقیه اشعارش جز اندکی نمانده است. رودکی شاعر استاد آغاز قرن چهارم است که او را به سبب مقام بلند وی در شاعری و به علت پیشوائی پارسی گویان و آغازیدن بسیاری از انواع شعر پارسی به حق "استاد شاعران" لقب داده اند.
در قدیمی ترین و درست ترین مأخذی که از او یاد شده یعنی در الانساب سمعانی کنیه و نام و نسب وی "ابوعبدالله جعفر بن محمد" و علت اشتهارش به رودکی انتساب او به ناحیه "رودک" سمرقند دانسته شده است. سمعانی می گوید "قریه" یعنی قصبه مرکزی ناحیه رودک "بنج" نام دارد و رودکی از آنجا است. این کلمه "بنج" ظاهرا صورت محرف "پنج ده" است که امروز همچنان به اسم خود در ناحیه سمرقند باقی است.
از آغاز حیات او و کیفیت تحصیلات وی اطلاعی دقیق در دست نیست. عوفی در لباب الالباب گفته که "چنان ذکی و تیزفهم بود که در هشت سالگی قرآن تمامت حفظ کرد و قرائت (مقصود علم القراءة است) بیاموخت و شعر گفتن گرفت و معانی دقیق می گفت چنانک خلق بر وی اقبال نمودند و رغبت او زیادت شد و او را آفریدگار تعالی آوازی خوش و صوتی دلکش داده بود و به سبب آواز در مطربی افتاده بود و از ابوالعبک بختیار که در آن صنعت صاحب اختیار بود به ربط بی آموخت و در آن ماهر شد و آوازه او به اطراف و اکناف عالم برسید و امیر نصر بن احمد سامانی که امیر خراسان بود او را به قربت حضرت خود مخصوص گردانید و کار وی بالا گرفت".
عوفی در مقدمه همین سخنان نوشته است که "از مادر نابینا آمده" و شاعران نزدیک به عهد او هم که در همان محیط زندگانی خود می زیسته و شاعری می کرده اند به این مطلب اشاره نموده اند و از طرفی دیگر در اشعار او گاه به اشاراتی که دال بر بینائی او در مدتی از حیات او بوده بازمی خوریم، مانند این دو بیت:

رودکی (اوکراین). رودکی ( به انگلیسی: Rudky ) نام شهری واقع در استان لویو اوکراین است. جمعیت این شهر ۵, ۲۷۸ نفر ( ۲۰۲۱ تخمینی ) [ ۱] است.

رودکی (جماعت). رودکی جماعت و شهرکی در شمال غربی تاجیکستان است که در ناحیهٔ پنجکنت ولایت سغد قرار دارد. جمعیت این جماعت ۱۵٬۰۳۹ نفر است. [ ۱]
این روستا زادگاه رودکی شاعر پارسی گوی است.

رودکی (دهانه). رودکی ( انگلیسی: Rudaki ) نام یکی از دهانه های برخوردی بر سطح سیاره تیر ( عطارد ) است. نام آن از نام رودکی، شاعر فارسی زبان گرفته شده است.
در کف رودکی و همچنین در منطقه گسترده پیرامون آن به سم غرب دشت های همواری واقع شده اند که نسبت به محوطه های نزدیک به آن حفره های برخوردی کمتری دارند.