[ویکی فقه] طرق غیر قطعی معتبر به قرار ذیل است:
خبری که راویان آن در هر یک از طبقات یا حتی در یک طبقه، یک نفر یا بیش از یک نفر باشد، ولی به حدّ تواتر نرسد و قطع آور نباشد، اصطلاحاً خبر واحد است.
بحث خبر واحد از مهم ترین مباحث منابع استنباط است و در حجیّت آن میان فقها اختلاف است. سید مرتضی و ابن زهره و ابن براج و طبرسی و ابن ادریس و از اهل سنت قدریه و برخی از ظاهریه منکر حجیت خبر واحد هستند. شیخ طوسی و غالب بزرگان فقهای شیعه و همه اخباری ها و جمهور اهل سنت، معتقد به حجیت خبر واحد هستند.
در شرایط حجیت خبر واحد رأی یکسانی وجود ندارد. قدمای از امامیه روایتی را معتبر می دانستند که همراه با قرائن صحت باشد اعمّ از قرینه داخلی همانند وثاقت راوی و یا خارجی همانند وجود روایت در کتاب معتبر و یا تکرار حدیث در یک کتاب، و روایت غیر معتبر را روایتی می دانستند که همراه با اینگونه قرائن نباشد ولی علمای شیعی از قرن ششم به بعد برخی شرط حجیّت را عدالت راوی ها و برخی وثاقت آنان دانسته اند که براساس همین عقیده روایات را تقسیم به چهار قسم می کنند : صحیح، حسن، موثق و ضعیف.
«روایت صحیح» در نظر امامیه آن است که از نظر سند به وسیله راویان عادل و امامی مذهب به معصوم(علیه السلام)اتصال پیدا کند. «روایت حسن» آن است که به وسیله راوی امامی و خوش نام به امام(علیه السلام)برسد، بی آنکه تصریح به عدالت، و وثاقت آنها شده باشد. «روایت موثق» آن است که توسّط راوی غیر امامی ولی ثقه و قابل اعتماد، به امام برسد. «روایت ضعیف» آن است که شروط سه گانه فوق را نداشته باشد.
البتّه اخباری ها همه روایات را در کتب اربعه و مانند آن حجّت می دانند و تقسیم بندی فوق را بی اثر می دانند، ولی دلیل قابل قبولی بر اثبات نظریه خود ندارند.
«روایت صحیح» در نظر اهل سنت خبر واحد ی است که سند آن متصل است (افتادگی در سلسله سند آن وجود ندارد) و راویان آن عدل و منضبط هستند و هیچ گونه شذوذ و عیب مخفی در آن نیست. (ما اتّصل سنده بعدول ضابطین بلا شذوذ و لا علّة خفیّة). «روایت حسن» آن است که جایگاه صدور و رجال آن شناخته شده باشند نه در حدّ صحیح (ما عرف مخرجه و رجاله لا کرجال الصحیح). «روایت ضعیف» آن است که هیچ درجه ای از حسن در آن نباشد که خود مراتبی دارد. (ما قُصر عن درجة الحسن و تتفاوت درجاته فی الضعف بحسب بُعده من شروط الصحة).
شهرت
جمعی از فقها و اصولیون شهرت را به عنوان یکی از منابع استنباط شمرده اند. باید دانست که شهرت بر سه گونه است:
۱- شهرت روایی
۲- شهرت عملی
۳- شهرت فتوایی
خبری که راویان آن در هر یک از طبقات یا حتی در یک طبقه، یک نفر یا بیش از یک نفر باشد، ولی به حدّ تواتر نرسد و قطع آور نباشد، اصطلاحاً خبر واحد است.
بحث خبر واحد از مهم ترین مباحث منابع استنباط است و در حجیّت آن میان فقها اختلاف است. سید مرتضی و ابن زهره و ابن براج و طبرسی و ابن ادریس و از اهل سنت قدریه و برخی از ظاهریه منکر حجیت خبر واحد هستند. شیخ طوسی و غالب بزرگان فقهای شیعه و همه اخباری ها و جمهور اهل سنت، معتقد به حجیت خبر واحد هستند.
در شرایط حجیت خبر واحد رأی یکسانی وجود ندارد. قدمای از امامیه روایتی را معتبر می دانستند که همراه با قرائن صحت باشد اعمّ از قرینه داخلی همانند وثاقت راوی و یا خارجی همانند وجود روایت در کتاب معتبر و یا تکرار حدیث در یک کتاب، و روایت غیر معتبر را روایتی می دانستند که همراه با اینگونه قرائن نباشد ولی علمای شیعی از قرن ششم به بعد برخی شرط حجیّت را عدالت راوی ها و برخی وثاقت آنان دانسته اند که براساس همین عقیده روایات را تقسیم به چهار قسم می کنند : صحیح، حسن، موثق و ضعیف.
«روایت صحیح» در نظر امامیه آن است که از نظر سند به وسیله راویان عادل و امامی مذهب به معصوم(علیه السلام)اتصال پیدا کند. «روایت حسن» آن است که به وسیله راوی امامی و خوش نام به امام(علیه السلام)برسد، بی آنکه تصریح به عدالت، و وثاقت آنها شده باشد. «روایت موثق» آن است که توسّط راوی غیر امامی ولی ثقه و قابل اعتماد، به امام برسد. «روایت ضعیف» آن است که شروط سه گانه فوق را نداشته باشد.
البتّه اخباری ها همه روایات را در کتب اربعه و مانند آن حجّت می دانند و تقسیم بندی فوق را بی اثر می دانند، ولی دلیل قابل قبولی بر اثبات نظریه خود ندارند.
«روایت صحیح» در نظر اهل سنت خبر واحد ی است که سند آن متصل است (افتادگی در سلسله سند آن وجود ندارد) و راویان آن عدل و منضبط هستند و هیچ گونه شذوذ و عیب مخفی در آن نیست. (ما اتّصل سنده بعدول ضابطین بلا شذوذ و لا علّة خفیّة). «روایت حسن» آن است که جایگاه صدور و رجال آن شناخته شده باشند نه در حدّ صحیح (ما عرف مخرجه و رجاله لا کرجال الصحیح). «روایت ضعیف» آن است که هیچ درجه ای از حسن در آن نباشد که خود مراتبی دارد. (ما قُصر عن درجة الحسن و تتفاوت درجاته فی الضعف بحسب بُعده من شروط الصحة).
شهرت
جمعی از فقها و اصولیون شهرت را به عنوان یکی از منابع استنباط شمرده اند. باید دانست که شهرت بر سه گونه است:
۱- شهرت روایی
۲- شهرت عملی
۳- شهرت فتوایی
wikifeqh: راه_های_غیر_قطعی_دستیابی_به_سنت