[ویکی فقه] ابویعلی خلیل بن عبدالله بن احمد،معروف به خلیلی قزوینی، حافظ و محدّث و شرح حال نگار ایرانی قرن چهارم و پنجم بود.
خاندان خلیلی از خاندانهای مشهور در علوم ، به ویژه در علم حدیث ، به شمار می آیند.جد او، ابوعبدالله احمدبن ابراهیم (متوفی ۳۲۷)، از محدّثان مشهور بود و در قزوین از ابن ماجه قزوینی ، صاحب سنن ، حدیث شنیده و مسند او را نوشته بود. دو عموی او محمد و ابراهیم ، پدرش عبدالله و برادرش اسماعیل بن عبدالله از محدّثان قزوین بودند. تاریخ ولادت خلیلی را سال ۳۶۷ دانسته اند، باتوجه به سخن او که اولین استاد خود را ابن ماک مزکّی قزوینی (متوفی ۳۷۲) ذکر کرده و کمترین سن برای صحت تحمل حدیث پنج سال بوده است .ذهبی نیز نوشته که او هنگام وفات در ۴۴۶، هشتاد سال داشته است .
← سفر به نیشابور
(۱) علی بن هبة الله ابن ماکولا، اکمال الکمال ، حیدرآباد دکن ۱۳۸۱.(۲) محمدبن احمدبن عثمان ذهبی ، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام ، چاپ بشار عواد معروف ، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.(۳) محمدبن احمدبن عثمان ذهبی ، سیر اعلام النبلاء.(۴) عبدالکریم بن محمد رافعی ، التدوین فی اخبار قزوین ، چاپ عزیزاللّه عطاردی ، تهران ، ۱۳۷۶ ش .(۵) ابویعلی خلیل بن عبدالله خلیلی ، کتاب الارشاد الی معرفة علماء الحدیث (من تجزئة السلفی )، چاپ محمدسعیدبن عمر ادریس ، ریاض ۱۴۰۹/۱۹۸۹.(۶) ابویعلی خلیل بن عبدالله خلیلی ، جزء من حدیث و فوائد الخلیلی ، چاپ محمداسحاق محمدابراهیم ، در مجلة الاحمدیة (ظاهراً ریاض ) شماره سوم محرم ۱۴۲۰.(۷) احمدبن علی ابن حجر عسقلانی ، تغلیق التعلیق علی صحیح البخاری ، چاپ سعید عبدالرحمن موسی القزقی ، بیروت ـ عمان ، ۱۴۰۵.(۸) احمدبن علی ابن حجر عسقلانی ، لسان المیزان ، بیروت ، ۱۳۹۰.(۹) احمدبن علی ابن حجر عسقلانی ، تلخیص الحبیر فی أحادیث الرافعی الکبیر، چاپ سیدعبدالله هاشم الیمانی المدنی ، مدینه منوره ، ۱۳۸۴/۱۹۶۴.(۱۰) حاجی خلیفه ، کشف الظنون .(۱۱) جمال الدین یوسف مزی ، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال ، چاپ بشار عواد معروف ، بیروت ، ۱۲۴۲۲/۲۰۰۲.(۱۲) خلیل بن ایبک صفدی ، الوافی بالوفیات .(۱۳) محمدبن جعفر کتانی ، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المشرفة ، کراچی ۱۳۷۹/۱۹۶۰ م .(۱۴) ابن عماد حنبلی ، شذرات الذهب .(۱۵) عبدالرحمان سیوطی ، طبقات الحفاظ ، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.(۱۶) محمدبن احمد ذهبی ، العبر فی خبر من غبر، چاپ فؤاد سید، کویت ۱۹۸۴.(۱۷) علی بن سلیمان یافعی ، مرآة الجنان ، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
خاندان خلیلی از خاندانهای مشهور در علوم ، به ویژه در علم حدیث ، به شمار می آیند.جد او، ابوعبدالله احمدبن ابراهیم (متوفی ۳۲۷)، از محدّثان مشهور بود و در قزوین از ابن ماجه قزوینی ، صاحب سنن ، حدیث شنیده و مسند او را نوشته بود. دو عموی او محمد و ابراهیم ، پدرش عبدالله و برادرش اسماعیل بن عبدالله از محدّثان قزوین بودند. تاریخ ولادت خلیلی را سال ۳۶۷ دانسته اند، باتوجه به سخن او که اولین استاد خود را ابن ماک مزکّی قزوینی (متوفی ۳۷۲) ذکر کرده و کمترین سن برای صحت تحمل حدیث پنج سال بوده است .ذهبی نیز نوشته که او هنگام وفات در ۴۴۶، هشتاد سال داشته است .
← سفر به نیشابور
(۱) علی بن هبة الله ابن ماکولا، اکمال الکمال ، حیدرآباد دکن ۱۳۸۱.(۲) محمدبن احمدبن عثمان ذهبی ، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام ، چاپ بشار عواد معروف ، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.(۳) محمدبن احمدبن عثمان ذهبی ، سیر اعلام النبلاء.(۴) عبدالکریم بن محمد رافعی ، التدوین فی اخبار قزوین ، چاپ عزیزاللّه عطاردی ، تهران ، ۱۳۷۶ ش .(۵) ابویعلی خلیل بن عبدالله خلیلی ، کتاب الارشاد الی معرفة علماء الحدیث (من تجزئة السلفی )، چاپ محمدسعیدبن عمر ادریس ، ریاض ۱۴۰۹/۱۹۸۹.(۶) ابویعلی خلیل بن عبدالله خلیلی ، جزء من حدیث و فوائد الخلیلی ، چاپ محمداسحاق محمدابراهیم ، در مجلة الاحمدیة (ظاهراً ریاض ) شماره سوم محرم ۱۴۲۰.(۷) احمدبن علی ابن حجر عسقلانی ، تغلیق التعلیق علی صحیح البخاری ، چاپ سعید عبدالرحمن موسی القزقی ، بیروت ـ عمان ، ۱۴۰۵.(۸) احمدبن علی ابن حجر عسقلانی ، لسان المیزان ، بیروت ، ۱۳۹۰.(۹) احمدبن علی ابن حجر عسقلانی ، تلخیص الحبیر فی أحادیث الرافعی الکبیر، چاپ سیدعبدالله هاشم الیمانی المدنی ، مدینه منوره ، ۱۳۸۴/۱۹۶۴.(۱۰) حاجی خلیفه ، کشف الظنون .(۱۱) جمال الدین یوسف مزی ، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال ، چاپ بشار عواد معروف ، بیروت ، ۱۲۴۲۲/۲۰۰۲.(۱۲) خلیل بن ایبک صفدی ، الوافی بالوفیات .(۱۳) محمدبن جعفر کتانی ، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المشرفة ، کراچی ۱۳۷۹/۱۹۶۰ م .(۱۴) ابن عماد حنبلی ، شذرات الذهب .(۱۵) عبدالرحمان سیوطی ، طبقات الحفاظ ، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.(۱۶) محمدبن احمد ذهبی ، العبر فی خبر من غبر، چاپ فؤاد سید، کویت ۱۹۸۴.(۱۷) علی بن سلیمان یافعی ، مرآة الجنان ، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
wikifeqh: خلیلی_قزوینی