خانه در فلسطین

[ویکی فقه] سکونت در مناطق مختلف فلسطین از دوره پارینه سنگی گسترش یافته است. خانه های این دوره گاه مدور یا بیضی کوچک و سنگی است که در بحیره در شمال فلسطین نمونه های آن کشف شده است. از عصر نوسنگی در اریحا آثار سکونت دائم به دست آمده است. خانه های این منطقه دایره شکل و آجرساز و دارای گنبد است. دیوارهای بنابه طرف داخل متمایل شده و کف اتاق ها از گل (خشت) است.
در عصر مس و سنگ خانه های فلسطین از سنگ و خشت بوده است. این نوع ساختار در اوایل عصر مفرغ نیز ادامه داشته، اما در ادامه همین عصر خانه ها بیضی یا شبه بیضی، یک اتاقه و در مواردی نادر دو اتاقه است و برای پوشش کف اتاق از خاک یا قطعات چوبی متراکم استفاده و فضای باز جلوی خانه سنگ فرش شده است. آشپزخانه و انبار به فضای سنگ فرش جلوی خانه منضم شده و سقف نیز از تیرهای چوبی تشکیل شده است. گاهی دیوارها دو لایه ساخته شده که در این صورت در فاصله دیوارها سنگ قرار گرفته است. در عصر آهن خانه ها دو اتاقه ساخته شده اند و مصالح اصلی آن سنگ و آجر است. فضای جلوی خانه در این دوره اهمیت یافت و عنصری اساسی در ساخت خانه ها محسوب شد. همچنین از ستون های سنگی برای نگهداری سقف استفاده شد و دیوارهای دوگانه داخلی و خارجی در بعضی مناطق، مانند تل بیت مِرسیم، اَسدود، تل الفُول، عَراد، تل القِدَح و تل قَصیل، معمول گردید.
ساخت خانه در دوره اسلامی
اگرچه مطالعات و حفاریهای زیادی در فلسطین برای معرفی و بررسی و خانه سازی دوران اسلامی صورت نگرفته، اما در توصیف ها و تک نگاشته های جهانگردان، به ویژه از قرن یازدهم و بعد از آن، خانه های این دوره فلسطین به روستایی و شهری تقسیم شده اند. خانه های روستایی که شاخص ترین گونه خانه فلسطین است. با دیوار گلی به دور یک حیاط مرکزی شکل می گرفت. در زمستانها مردم و احشام آن ها در یک سرپناه زندگی می کردند. خانه شامل یک اتاق مستطیل چند منظوره بود که همه فعالیت های خانوار در آن انجام می شد و فضای آن به دو محدوده موازی تقسیم می گردید: فضای پایین تر (غل البیت) که نزدیک ورودی بود و فضای مرتفع تر (مَصَطبه) که محل خواب و زندگی بود. در اتاق مرکزی با طاق سازی فضای زیرین، انبار و گاه آغل ایجاد می شد. در همین محدوده آسیاب و تنور خانگی نیز قرار داشت. در گذشته در اکثر خانه های روستایی فلسطین تنور جزء جدانشدنی بود که طابون نامیده می شد و جنس آن از گل بود. بیشتر خانه های روستایی آسیاب داشتند. پوشش سقف به دو صورت تیرپوش به همراه طاقهای کناری، یا کاملا طاق پوش اجرا می گردید. در مصطبه گاه نیمکتی برای نشستن و استراحت می ساختند. در بعضی خانه ها، مصطبه ای خارجی جلوی خانه، یا در حیاط (حَوْش) یا برای نشستن در فضای باز ساخته می شد. مصطبه، فضایی سنگی بالاتر از حیاط و کوتاه و ساده، در خانه های مجلل تر شبیه به ایوان بود و با یک طارَمی محصور و با شاخه های درخت انگور یا چادر پوشیده می شد. ویژگی کلی مصطبه های خارجی و داخلی، ایجاد فضایی مشخص برای نشستن با ارتفاع دلخواه بود. گودی محدود کنار دَر محل کفش کن بود، دیوان فضایی مجزا و بالاتر از کف خانه بود که از زیر آن نیز استفاده می کردند.
← خانه های روستایی
ساخت خانه ها در فلسطین تا قرن دوازدهم با مصالح سنّتی، اما از آن پس با مصالح جدید بود. خانه ها اصولا مستطیل شکل بود و اتاق ها در گوشه های خانه قرار می گرفت. در وسط خانه محوطه بازی به نام حیاط خلوت با باغچه کوچکی با انواع گل و سبزی و گیاه قرار داشت. بسیاری از خانه ها در گذشته اتاق بهارخواب داشتند که با سنگ های مختلف تزیین شده بود. درون دیوار برای اتاق ها، قفسه کمد مانند (یوک) تعبیه شده بود که پرده ای آن را از فضای اتاق جدا می کرد و رختخواب ها در آن نگهداری می شد. از انواع خانه های شهری، خانه آپارتمانی است که شامل ورودی و فضای زندگی است. این نوع خانه ها مرتفع، مربع شکل و پوشیده با گنبدهای لچکی دار است که در بیت المقدس، حبرون و رام اللّه با اتاق های مخصوص خدمات و حیاطی مسقف دیده می شود.
← طاق
...