حکم غصب

[ویکی فقه] حکم غصب (قرآن). غصب استیلا بر مال غیر است به نحو عدوان.
غصب در لغت به معنای گرفتن چیزی بنا حق است، گفته شده: «غَصَبَهُ غَصْباً: اخَذَهُ قَهْراً وَ ظُلْماً» این کلمه فقط یکبار در کلام اللّه مجید آمده است؛ «و کان وراءهم ملک یاخذ کل سفینة غصبا؛ در پس آنها شاهی بود که هر کشتی را بنا حق می گرفت.» در اصطلاح فقهی نیز به معنای لغوی بکار می رود و گفته شده: «الغصب استیلاء علی حق الغیر بلا حق؛ غصب استیلا بر مال غیر است به نحو عدوان.»
حرمت غصب اموال مردم
حرمت غصب و تسلط عدوانی بر اموال مردم:• «ولا تاکلوا امولکم بینکم بالبـطـل وتدلوا بها الی الحکام لتاکلوا فریقـا من امول الناس بالاثم وانتم تعلمون؛ و اموال تان را در میان خود به ناحق مخورید و آن را به سوی قاضیان (به عنوان رشوه) سرازیر نکنید تا پاره ای از اموال مردم را به گناه و ناحق بخورید در حالی که ( حرمت کارتان را) می دانید» غصب، از مصادیق اکل مال به باطل است.• «یـایها الذین ءامنوا لا تاکلوا امولکم بینکم بالبـطـل الا ان تکون تجـرة عن تراض منکم...؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، اموال یکدیگر را در میان خود به باطل (از راه نامشروع) مخورید مگر آنکه تجارتی از روی رضایت میان شما انجام یابد، و خودکشی نکنید و همدیگر را نکشید، و خود را به هلاکت گناه نیفکنید که همانا خداوند همواره به شما مهربان است.»• «واخذهم الربوا وقد نهوا عنه واکلهم امول الناس بالبـطـل واعتدنا للکـفرین منهم عذابـا الیما؛ و به سبب ربا گرفتن آنها در حالی که از آن نهی شده بودند، و خوردن اموال مردم را به بیهوده و باطل؛ و ما برای کافران از آنها عذابی دردناک آماده کرده ایم.»• «یـایها الذین ءامنوا ان کثیرا من الاحبار والرهبان لیاکلون امول الناس بالبـطـل...؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، به یقین بسیاری از دانشمندان اهل کتاب و راهبان آنها، اموال مردم را به باطل (به بهای تحریف تورات و انجیل و گرفتن رشوه) می خورند و (مردم را) از راه خدا باز می دارند؛ و کسانی (از کفار یا مسلمین) که طلا و نقره را گنجینه می سازند و در راه خدا (به واسطه اخراج حق واجب و قرار دادن باقی در چرخش اقتصاد امت) هزینه نمی کنند همه آنان را به عذابی دردناک بشارت ده.»
حرمت غصب اموال یتیمان
حرمت تصرف غاصبانه، در اموال یتیمان:• «وءاتوا الیتـمی امولهم ولا تتبدلوا الخبیث بالطیب ولا تاکلوا امولهم الی امولکم انه کان حوبـا کبیرا؛ و اموال یتیمان را (پس از بلوغ و رشدشان) به آنها بازدهید و (مال) پلید و حرام را با (مال) پاکیزه و حلال (به خاطر تفاوت قیمت) عوض نکنید (مال پست خود را با مال پرارزش آنها تبدیل نکنید) و اموال آنها را با خلط در اموال خود مخورید، که همانا آن گناهی بزرگ است.»• «وابتلوا الیتـمی حتی اذا بلغوا النکاح فان ءانستم منهم رشدا فادفعوا الیهم امولهم ولا تاکلوها اسرافـا وبدارا...؛ و یتیمان را بیازمایید تا آن گاه که به حد ازدواج رسند (به حد توان آمیزش جنسی که نخستین مرحله تکامل روحی و جسمی بشر و هر حیوان است) پس اگر در آنان رشدی (از نظر فکر و عقل) دیدید اموالشان را به خودشان رد کنید، و آن را به اسراف و شتاب از (بیم) آنکه مبادا بزرگ شوند (و اموال شان را از شما پس بگیرند) مخورید، و آن کس (از اولیاء یتیمان) که بی نیاز باشد (از تصرف در آن) خودداری کند، و آن که فقیر باشد به مقدار متعارف (و حق الزحمه عادلانه) بخورد. پس هر گاه خواستید اموال شان را به خودشان رد کنید بر آنها گواه بگیرید (تا بعدا نزاعی پیش نیاید) و خداوند حسابرسی کافی است.»• «ان الذین یاکلون امول الیتـمی ظـلمـا انما یاکلون فی بطونهم نارا وسیصلون سعیرا؛ همانا کسانی که اموال یتیمان را به ظلم می خورند جز این نیست که آتش در شکم خود فرو می برند (تجسم عینی هر تصرف در مال یتیم خوردن آتش در آخرت است) و به زودی (به فاصله ای اندک میان خوردن و مرگ) در آتش فروزان درآیند و حرارت آن را بچشند.»
وجوب رد مال مغصوب
...