[ویکی فقه] حسن آق حصاری. آقْ حِصاری، حسن بن طورخان بن داوودبن یعقوب، مشهور به «حسن کافی» (۹۵۱-۱۰۲۵ق/۱۵۴۴-۱۶۱۶م)، فقیه، ادیب و پژوهشگر می باشد.
وی از مردم بوسنه ( بوسنی و هرزگوین کنونی، جمهوری خودمختار در شمال یوگوسلاوی ) یود. در آق حصار (از توابع بوسنی) به دنیا آمد و بیش از ۲۰ سال منصب قضاوت آن جا را برعهده داشت و در همان شهر درگذشت. زبان های عربی، ترکی و فارسی را نیک می دانست. پرهیزگار و زاهد بود و مشایخ صوفیه را دشمن می داشت. در جنگ ها به عنوان جنگاور و سخنور شرکت می کرد، ازجمله در جنگ اِگْری (در مجارستان ) حضور داشت (۱۰۰۴ق/۱۵۹۶م).
آثار
آقْ حِصاری کتاب اصول الحِکَم فی نظام العالَم را در اثنای جنگ اِگْری تألیف کرد. این کتاب به زبان عربی و درباره چگونگی فرمانروایی و لزوم بازنگری در سازمان اداری امپراتوری عثمانی است و بزرگان ترک آن را پسندیدند و خواستار شرح آن شدند و آق حصاری در ۱۰۰۵ق/۱۵۹۷م آن را به زبان ترکی شرح کرد. از این کتاب نسخه هایی در بریل ، استانبول و موزه بریتانیا موجود است. این اثر به زبان های ترکی (توسط خود او)، فرانسوی، آلمانی و بوسنَوی برگردانیده شده، امّا تاکنون اصل و ترجمه های آن چاپ نشده است.برخی دیگر از آثار او بدین قرار است:۱. سمت الوصول الی علم الاصول (تألیف حدود ۱۰۰ق/۱۵۹۲م). کتابی است مختصر، شامل یک مقدّمه و ۲ باب و خاتمه . مؤلف خود، آن را شرح کرده است.۲. روضات الجنّات فی اصول الاعتقادات که در ۱۰۱۴ق/۱۶۰۵م از نگارش آن فراغت یافته است. این کتاب به اشتباه به برکوی نسبت یافته است. این اثر درباره مسائل کلامی و به گفته نویسنده بر ضدّ صوفیان و دیگر بدعت گذاران است. نسخه هایی از آن در کتابخانه های قاهره و قوله موجود است و در ۱۲۵۷ق/۱۸۴۱م در برلین چاپ شده است.۳. أزهارالرّوضات فی شرح روضات الجنّات. وی در ۱۰۱۵ق/۱۶۰۶م از نگارش آن فراغت یافته است. نسخه ای از آن در کتابخانه ظاهریّه موجود است. این کتاب در ۱۲۵۸ق/۱۸۴۲م در لایپزیک به چاپ رسیده است.۴. تمحیص التلخیص یا شرح التلخیص، در باب معانی و بیان. نقدی است از تلخیص المفتاح خطیب قزوینی (۶۶۶-۷۳۹ق/۱۲۶۸-۱۳۳۸م).۵. شرح مختصر قُدوری کتابی است در فروع فقه حنفی در ۴ جلد.۶. شرح کافیه، نوشته جمال الدین ابوعمر و عثمان معروف به « ابن حاجب » (۵۷۰-۶۴۶ق/۱۱۷۴-۱۲۴۸م)، در نحو.۷. حدیقه الصّلاه الّتی هی رئیس العبادات.۸. رساله ای تحقیقی درباره کلمه «چلبی».۹. نظام العلماء الی خاتم الأنبیاء . وی در این کتاب سلسله مشایخ فقه خود را تا ابوحنیفه و سپس تا پیامبر اسلام (ص) آورده و شرح حال هر کدام را به شیوه ای نیکو نوشته است.۱۰. نورالیقین فی اصول الدّین . شرحی است بر کتاب بیان السّلطنه والجماعه معروف به عقایدالطَّحاوی نوشته امام احمدبن جعفربن حنفی (د ۳۲۱ق/۹۳۳م). وی نگارش این کتاب را در ۱۰۱۴ق/۱۶۰۵م هنگام محاصره دژ استرغون (شاید استرگوم، شهری در شمال مجارستان) در دژ به پایان برده است. کتاب درباره اصول عقاید اهل سنّت است.۱۱. شرح مقدّمه الزّاهد، نوشته شیخ احمد زاهد (د ۸۱۸ق/۱۴۱۵م) که شامل ۶۰ مسأله مشهور در میان شافعیان است.
وی از مردم بوسنه ( بوسنی و هرزگوین کنونی، جمهوری خودمختار در شمال یوگوسلاوی ) یود. در آق حصار (از توابع بوسنی) به دنیا آمد و بیش از ۲۰ سال منصب قضاوت آن جا را برعهده داشت و در همان شهر درگذشت. زبان های عربی، ترکی و فارسی را نیک می دانست. پرهیزگار و زاهد بود و مشایخ صوفیه را دشمن می داشت. در جنگ ها به عنوان جنگاور و سخنور شرکت می کرد، ازجمله در جنگ اِگْری (در مجارستان ) حضور داشت (۱۰۰۴ق/۱۵۹۶م).
آثار
آقْ حِصاری کتاب اصول الحِکَم فی نظام العالَم را در اثنای جنگ اِگْری تألیف کرد. این کتاب به زبان عربی و درباره چگونگی فرمانروایی و لزوم بازنگری در سازمان اداری امپراتوری عثمانی است و بزرگان ترک آن را پسندیدند و خواستار شرح آن شدند و آق حصاری در ۱۰۰۵ق/۱۵۹۷م آن را به زبان ترکی شرح کرد. از این کتاب نسخه هایی در بریل ، استانبول و موزه بریتانیا موجود است. این اثر به زبان های ترکی (توسط خود او)، فرانسوی، آلمانی و بوسنَوی برگردانیده شده، امّا تاکنون اصل و ترجمه های آن چاپ نشده است.برخی دیگر از آثار او بدین قرار است:۱. سمت الوصول الی علم الاصول (تألیف حدود ۱۰۰ق/۱۵۹۲م). کتابی است مختصر، شامل یک مقدّمه و ۲ باب و خاتمه . مؤلف خود، آن را شرح کرده است.۲. روضات الجنّات فی اصول الاعتقادات که در ۱۰۱۴ق/۱۶۰۵م از نگارش آن فراغت یافته است. این کتاب به اشتباه به برکوی نسبت یافته است. این اثر درباره مسائل کلامی و به گفته نویسنده بر ضدّ صوفیان و دیگر بدعت گذاران است. نسخه هایی از آن در کتابخانه های قاهره و قوله موجود است و در ۱۲۵۷ق/۱۸۴۱م در برلین چاپ شده است.۳. أزهارالرّوضات فی شرح روضات الجنّات. وی در ۱۰۱۵ق/۱۶۰۶م از نگارش آن فراغت یافته است. نسخه ای از آن در کتابخانه ظاهریّه موجود است. این کتاب در ۱۲۵۸ق/۱۸۴۲م در لایپزیک به چاپ رسیده است.۴. تمحیص التلخیص یا شرح التلخیص، در باب معانی و بیان. نقدی است از تلخیص المفتاح خطیب قزوینی (۶۶۶-۷۳۹ق/۱۲۶۸-۱۳۳۸م).۵. شرح مختصر قُدوری کتابی است در فروع فقه حنفی در ۴ جلد.۶. شرح کافیه، نوشته جمال الدین ابوعمر و عثمان معروف به « ابن حاجب » (۵۷۰-۶۴۶ق/۱۱۷۴-۱۲۴۸م)، در نحو.۷. حدیقه الصّلاه الّتی هی رئیس العبادات.۸. رساله ای تحقیقی درباره کلمه «چلبی».۹. نظام العلماء الی خاتم الأنبیاء . وی در این کتاب سلسله مشایخ فقه خود را تا ابوحنیفه و سپس تا پیامبر اسلام (ص) آورده و شرح حال هر کدام را به شیوه ای نیکو نوشته است.۱۰. نورالیقین فی اصول الدّین . شرحی است بر کتاب بیان السّلطنه والجماعه معروف به عقایدالطَّحاوی نوشته امام احمدبن جعفربن حنفی (د ۳۲۱ق/۹۳۳م). وی نگارش این کتاب را در ۱۰۱۴ق/۱۶۰۵م هنگام محاصره دژ استرغون (شاید استرگوم، شهری در شمال مجارستان) در دژ به پایان برده است. کتاب درباره اصول عقاید اهل سنّت است.۱۱. شرح مقدّمه الزّاهد، نوشته شیخ احمد زاهد (د ۸۱۸ق/۱۴۱۵م) که شامل ۶۰ مسأله مشهور در میان شافعیان است.
wikifeqh: حسن_آق_حصاری