حزب توده ایران

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حزب توده ایران، نخستین حزب سیاسی ایران پس از شهریور ۱۳۲۰ بوده و یکی از گسترده ترین و دیرپاترین احزاب ایران با مرام مارکسیستی ـ لنینیستی بوده است.
در پی اشغال ایران از سوی متفقین، کناره گیری رضاشاه از سلطنت و آزادی شماری از زندانیان و تبعیدیان سیاسی، جلسه مؤسسان حزب توده ایران در ۷ مهر ۱۳۲۰، با حضور برخی از رهبران و اعضای پیشین حزب کمونیست ایران، تنی چند از فعالان سیاسی عصر مشروطه و عده ای از اعضای گروه پنجاه وسه نفر، در تهران تشکیل شد و اعضای کمیته موقت مرکزی به ریاست سلیمان محسن اسکندری و عضویت ایرج اسکندری، جعفر پیشه وری، محمد یزدی، رضا روستا، عباس اسکندری، مرتضی یزدی، رضا رادمنش، عبدالحسین نوشین، محمد بهرامی، بزرگ علوی، علی امیرخیزی، علی کباری، ابوالقاسم موسوی و عبدالقدیر آزاد انتخاب شدند. طرح اساسنامه را پیشه وری نوشت و طرح مرامنامه را وی و ایرج اسکندری نوشتند. اگرچه سالها بعد ادعا شد که حزب توده ایران از ابتدا حزب طبقه کارگر بوده است. اما در طرح برنامه و اظهارنظرهای اولیه، حزبی غیرطبقاتی، ملی و دموکرات، طرفدار نظام مشروطه و پایبند به قانون اساسی قلمداد می شد
اهداف حزب
هدفهای حزب عبارت بود از: حفظ استقلال و تمامیت ایران، برقراری حکومت دموکراسی و تأمین حقوق فردی و اجتماعی، مبارزه با استبداد ، اصلاحات در نحوه استفاده از زمین و بهبود وضع کشاورزان، اصلاحات اساسی در امور فرهنگی و بهداری، برقراری تعلیمات اجباری و رایگان، تعدیل مالیاتها به نفع توده مردم، اصلاح امور اقتصادی و بازرگانی، توسعه صنایع و معادن و وسایل حمل ونقل، و ضبط اموال رضاشاه به نفع ملت ایران و به لحاظ سیاسی، مبارزه با فاشیسم و حمایت از متفقین در جنگ جهانی دوم کمیته مرکزی حزب توده با همکاری کوتاه مدت مصطفی فاتح و حمایت مالی شوروی و انگلیس، از بهمن ۱۳۲۰ تا آذر ۱۳۲۱ روزنامه مردم را برای مبارزه با فاشیسم و حمایت از متفقین منتشر کرد و از ۴ اسفند ۱۳۲۰ تا ۱۲ شهریور ۱۳۲۱، روزنامه سیاست را به عنوان ترجمان حزب انتشار داد. پس از آن روزنامه نامه رهبر و روزنامه نامه مردم، به عنوان ترجمان اصلی حزب توده ایران، منتشر شد از ۱۳۲۱ش تا بهمن ۱۳۲۷ جراید متعدد روزانه، هفتگی و ماهیانه (بشر، مردم آدینه، مردم ماهانه، مردم برای روشنفکران) در تهران انتشار یافت و در شهرستانها، شاهین، آذربایجان (هر دو در تبریز )، استوار ( قم )، صورت (رشت)، اردیبهشت، راستی (مشهد)، آهنگر (اصفهان)، و صفا (مازندران) منتشر گردید از مهر ۱۳۲۰ تا مهر ۱۳۲۵ افزون بر تهران، کمیته های محلی، ولایتی و ایالتی حزب در بیش تر مناطق شمالی و مرکزی و جنوبی کشور تشکیل شد و گسترش یافت. به منظور ساماندهی اقشار و طبقات جامعه، در اسفند ۱۳۲۱ اتحادیه کارگران ایران تشکیل شد که در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۲۳، به همراه سه اتحادیه کارگری دیگر، شورای متحده مرکزی اتحادیه های کارگران و زحمتکشان ایران را، به ریاست رضا روستا، تشکیل دادند که ترجمان آن روزنامه ظفر بود. حزب توده همچنین سازمانهای گوناگونی تأسیس کرد که عبارت اند از: سازمان جوانان حزب توده ایران که ترجمان آن هفته نامه مردم برای جوانان و سپس روزنامه رزم بود تشکیلات زنان (۱۳۲۲ش)، که ترجمان آن بیداری ما بود اتحادیه کشاورزان ایران و اتحادیه دهقانان ایران، با هدف متشکل کردن دهقانان و الغای نظام ارباب رعیتی. در۱۳۲۳ش نیزسازمان نظامیان حزب توده ایران مخفیانه تشکیل شد
نخستین همایش ایالتی حزب
نخستین همایش ایالتی حزب در تهران (مهر ۱۳۲۱)، وضع تشکیلات، امور مالی و مشی سیاسی حزب را بررسی و ماهیت طبقاتی حزب توده ایران را به عنوان حزب کارگران، دهقانان، روشنفکران و پیشه وران مشخص کرد. همچنین طرح برنامه و اساسنامه حزب نیز تکمیل شد. تشکیل حکومت دموکراتیک، تساوی حقوق سیاسی و اجتماعی زن و مرد، تقسیم بلاعوض املاک خالصه و بازخرید و تقسیم املاک اربابی در بین دهقانان، به رسمیت شناخته شدن اتحادیه های کارگری، و تصویب هشت ساعت کار روزانه، به طرح برنامه افزوده شد در همایش، کمیته مرکزی منحل شد و کمیته ایالتی تهران با پانزده عضو، موقتآ وظایف کمیته مرکزی را برعهده گرفت.
نخستین کنگره حزب
...

دانشنامه آزاد فارسی

حزب تودۀ ایران
مهم ترین و مشهورترین حزب کمونیستی ایران با تمایل و وابستگی به اتحاد جماهیر شوروی. این گروه پس از شهریور ۱۳۲۰ش با اتکا به زندانیان بازمانده از گروه دکتر تقی ارانی به ایجاد حزبی تازه اقدام کردند. این گروه که به ۵۳ نفر معروف شدند، در دهۀ ۱۳۲۰ و اوایل دهۀ ۱۳۳۰ عدۀ زیادی از تحصیل کردگان، کارگران و حتی افسران و درجه داران ارتش را گِرد خود آوردند. وابستگی بسیاری از رهبران آن به سازمان های اطلاعاتی شوروی، سبب شد تا در موضوعاتی چون نفت شمال و غائلۀ آذربایجان و اشغال آن توسط فرقۀ دموکرات، خلاف مصالح ملی و به نفع همسایۀ شمالی تصمیم بگیرند. همین امر موجب بدبینی بسیاری از روشنفکران، رجال ملی مذهبی و تودۀ مردم به حزب توده شد. حزب توده در آغاز مرام کمونیستی را تبلیغ نمی کرد و در زمان نهضت ملی نیز گسترش چشمگیری داشت، اما در آن زمان برخوردش با نیروهای ملی مذهبی سبب تضعیف شدید دولت مصدق و در نهایت سرنگونی آن شد. این حزب قبل و بعد از کودتا دست به ترورهایی زد و به سرعت غیرقانونی اعلام شد. برخی سران حزب به شوروی و کشورهای اروپای شرقی گریختند و بسیاری نیز دستگیر شدند. سازمان نظامی حزب نیز کشف و همۀ اعضای آن دستگیر و زندانی یا اعدام شدند. از آن پس حزب توده بیشتر از طریق تبلیغات برون مرزی و یا رادیو مسکو مطرح می شد. در میانۀ دهۀ ۱۳۵۰، گروهی از جوانان داخل کشور به رهبری مهدی پرتوی، تشکل و نشریه ای به نام نوید منتشر کردند و به حزب توده پیوستند. با پیروزی انقلاب اسلامی، کادر مرکزی حزب از اروپای شرقی به ایران بازگشت. رهبر سابق حزب، ایرج اسکندری، برکنار و نورالدین کیانوری جانشین وی شد. آن ها با اتکا به زندانیان آزادشده ای همچون عمویی و احسان طبری و استفاده از کمک های مالی و اطلاعاتی شوروی، به سرعت تجدید ساختار و نشریۀ مردم ارگانِ حزب را در سطح وسیع منتشر کردند. سیاست حزب در سال های پس از انقلاب، به ظاهر دفاع از خط امام خمینی (ره)، حمله به نیروهای لیبرال و امریکا و اروپا بود. سیاست دیگر آن ها نفوذ در ارگان ها و سازمان های حساس نظامی و کشوری و رد اطلاعات به روس ها بود. همچنین، اشخاص نفوذیِ حزب در چریک های فدایی خلق و دیگر سازمان های کمونیستی، زمینۀ فروپاشی یا پیوستن آن ها به حزب توده را فراهم می کرد. در اوایل دهۀ ۱۳۶۰، پس از کشف عناصر جاسوسی شوروی و مرتبط با حزب توده ازجمله ناخدا افضلی، فرماندۀ نیروی دریایی جمهوری اسلامی، مشخص شد که حزب توده سازمان مخفی نظامی جدیدی به نفع شوروی بنا نهاده است. لذا در ۱۲ بهمن ۱۳۶۱، کیانوری و کمی بعد اغلب اعضای اصلی، فرعی و هواداران فعال حزب دستگیر شدند و به حیات حزب خاتمه داده شد. سران اصلی حزب مدتی بعد در مصاحبه هایی به جاسوسی و جرایم دیگر اعتراف کردند.

پیشنهاد کاربران

بپرس