حد معرف

[ویکی فقه] حد معرف یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف فراهم آمده از ذاتیات شیء است.
در مباحث منطق، سه کاربرد برای اصطلاح «حدّ» شمرده شده است: ۱. در باب ایساغوجی؛ به معنای معرّفِ مشتمل بر ذاتیات ماهیت است. ۲. در باب برهان؛ به معنای مفردات تشکیل دهنده مقدمات برهان که شامل حد اصغر، حد اوسط و حد اکبر است. ۳. در باب برهان؛ به معنای خصوصِ اوسط که علت ذاتی است.
اقسام حد
مُعرِّف به لحاظ نوع تالیف به «حدّ» و «رسم» تقسیم می شود. حدّ (در باب ایساغوجی)، معرِّف یا تعریفی است که از ذاتیات یک شیء فراهم آمده باشد؛ مانند تعریف انسان به حیوان ناطق؛ به دیگر سخن، حد، نوعی معرِّف است که یا باعث تصور تمام ذاتیات شیء و شناسایی حقیقتِ ماهیت مجهول (حد تام) و یا دست کم سبب شناسایی برخی ذاتیات آن می شود (حد ناقص)، و آن چیزی که برای آن، حد آورده می شود «محدود» نام دارد.
حد در مرکبات
حدّ جز در ماهیات و ذوات مرکبه (دارای جنس و فصل) راه ندارد و اما ذوات و اشیای بسیط و غیر مرکب، تنها از طریق ذکر لوازم و آثار آنها قابل تعریف اند. ذات ماهیت مرکب، جز از راه شناختن اجزای مفهومی و ماهیتی (ذاتیات) آن شناخته نمی شود و اجزای مفهومی یا ذاتیات، اجناس و فصولی اند که ماهیت مجهول از آنها تالیف یافته است. بنابراین تشکیل حد ممکن نیست، مگر اینکه از راه تحلیل ذهنی، اجزا و مقومات مفهومی ماهیت را گرد آورند و جمله ای فراهم کنند که اجناس و فصول ماهیت به تمامی (یا برخی) در آن ذکر شده باشد.
نتایج تشکیل حد
...