جهت قضیه شرطیه

[ویکی فقه] جهت قضیه شرطیه یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای صورت ذهنی یا لفظ دال برکیفیت نسبت میان مقدم و تالی در قضیه شرطیه است.
قضایای شرطیه نیز همچون قضایای حملیه می توانند به یکی از جهات مذکور در قضایای حملیه متصف شوند، اما از آنجا که فایده قابل توجهی برای این جهات در قضایای شرطیه نیست، غالب منطق دانان، بحث در این باره را ترک کرده اند. با این حال، چون به تشخیص قضیه از لحاظ ضرورت، امکان و اطلاق احساس نیاز می شد، لزوم و عناد را که مشابه ضرورت است در حکم جهت «ضرورت»، و اتفاق را که مشابه امکان است به منزله جهت «امکان»، و صِرف اتصال و انفصال را که مشابه اطلاق است در حکم جهت «اطلاق» اعتبار کرده اند، اما آن دسته اندک نیز که به این موضوع توجه کرده اند، تنها در شرطیه منفصله این جهات را لحاظ کرده اند، زیرا شرطیه متصله از جهت تمایز اجزای قضیه از همدیگر و شایستگی اعتبار خصوص و عموم در اجزا و اشتمال تعلق یک قضیه بر قضیه دیگر به انواع نسب مختلف در جانب ایجاب و سلب به حمل محمول بر موضوع در قضیه حملیه شباهت دارد، اما شرطیه منفصله چنین نیست، زیرا تعیین مقدم و تالی و تقدم یا تاخر هر جزء، امری اعتباری است نه طبعی و حصر اجزای قضیه در عدد معیّن لازم نیست و معنای عناد در منفصله، چیزی زاید بر منع جمع و منع خلوّ نیست.
اقسام قضیه شرطیه متصله
با توجه به توضیحات فوق، قضیه شرطیه متصله موجهه بر دو قسم است: ۱. متصله موجهه لزومی؛ قضیه ای است که در آن، این مطلب اعتبار شده که ارتباط میان مقدم و تالی به سبب علاقه ای است که موجب لزوم است؛ مثل علیت مقدم برای تالی، یا علیت تالی برای مقدم، یا معلولیت هر دو برای شیء واحد، و یا تضایف میان مقدم و تالی. ۲. متصله موجهه اتفاقی؛ قضیه ای است که در آن، این مطلب اعتبار شده که ارتباط میان مقدم و تالی به سبب علاقه لزومی نیست و تنها به سبب اتفاق (دائمی یا غیر دائمی) است.
اقسام قضیه شرطیه منفصله
قضیه شرطیه منفصله موجهه نیز بر دو قسم است: ۱. منفصله موجهه عنادی؛ قضیه ای است که در آن، این مطلب اعتبار شده که تنافی میان مقدم و تالی به سبب عناد ذاتی است. ۲. منفصله موجهه اتفاقی؛ قضیه ای است که در آن، این مطلب اعتبار شده که تنافی میان مقدم و تالی به سبب عناد ذاتی نیست و تنها به سبب اتفاق (دائمی یا غیر دائمی) است.
مستندات مقاله
...