جنگ داخلی سزار

جنگ داخلی بزرگ روم یا جنگ داخلی سزار ( ۴۹ تا ۴۵ پیش از میلاد ) یکی از آخرین درگیری های سیاسی - نظامی در جمهوری روم پیش از بنیان گذاری امپراتوری روم بود. جنگ داخلی بزرگ روم، به صورت مجموعه ای از رویارویی های سیاسی و نظامی بین ژولیوس سزار و حامیان سیاسی اش موسوم به پوپولارها ( عوامیون ) از یک سو، با اپتیمات های محافظه کار سنا تحت رهبری گنایوس پومپیئوس کبیر از سوی دیگر، آغاز شد. این جنگ با گذر سزار از روبیکن در ۱۰ ژانویهٔ ۴۹ پیش از میلاد آغاز شده و تا ۱۷ مارس ۴۵ پیش از میلاد به طول انجامید. این جنگِ چهار سال و دو ماه و یک هفته ای با پیروزی سزار و یارانش پایان یافت و در نتیجهٔ آن ژولیوس سزار دیکتاتور مطلق جمهوری شد. [ ۱]
بسیاری از تاریخ نگاران متفق القول هستند که این جنگ داخلی نتیجه منطقی روند طویل «انحطاط» نهادهای سیاسی روم بود، انحطاطی که با قتل برادران گراکی در ۱۳۳ و ۱۲۱ پیش از میلاد آغاز شده بود و با اصلاحات گایوس ماریوس[ یادداشت ۱] در لژیون ها، جنگ اجتماعی سال های ۹۱ تا ۸۸ پیش از میلاد، جنگ جنگ داخلی میان ماریان ها و حامیان سولا که با احیای منصب دیکتاتوری توسط لوکیوس کورنلیوس سولا پایان یافت، و درنهایت تریوم ویرات اول ادامه یافت. این حوادث پایه های جمهوری را سست کردند و روشن است که سزار فرصت هایی که بر اثر انحطاط و زوال نهادها جمهوری پدید آمده بودند را استادانه به سود خود به کار گرفت؛ چنان که سیسرون در باب او می گوید که همه چیز را دارد جز نیت خیر را:
«Causam solum illa causa non habet, ceteris rebus abundat» «آن مورد ( سزار ) تنها یک چیز را کم دارد؛ بقیه چیزها را دارد»
پس از اختلافات تند با سنا، سزار در ژانویه ۴۹ پیش از میلاد مسلحانه نیروهایش را از رود روبیکن که حدود میان استان گالیا کیسالپینا و قلمرو ایتالیا را مشخص می کرد عبور داد؛ در مقابل، سنا نیز حول و حوش پومپیئوس گرد آمد و در تلاش برای دفاع از نهادهای جمهوری، تصمیم به اعلان جنگ به سزار گرفت. پس از زد و خوردهایی چند، دو نیرو در فارسالوس با یکدیگر رویارو شدند، جایی که سزار شکستی علاج ناپذیر به نیروهای پومپیوس تحمیل کرد. پومپیوس به مصر گریخت امّا به دستور بطلمیوس سیزدهم سربریده شد ( ۴۸ ق. م ) . سزار نیز به مصر رفت و در نبرد بر سر جانشینی میان کلئوپاترای هفتم و برادرش بطلمیوس سیزدهم درگیر شد؛ پس از حل این قضیه، جنگ را ادامه داد و پادشاه پنتوس به نام فارناک دوم را در نبرد زیله ( زیله در ترکیه امروزی ) را شکست داد ( ۴۷ ق. م ) . سپس روانه آفریکا ( استان روم ) شد، جایی که بازماندگان پومپیئوس به رهبری کاتوی کوچک مجدداً سازمان یافته بودند، و آنان را در نبرد تاپسوس[ یادداشت ۲] شکست داد ( ۴۶ ق. م ) . بازماندگان به هیسپانیا پناهنده شدند، جایی که سزار روانه شد و آنان را در نبرد موندا[ یادداشت ۳] این بار قاطعانه درهم کوبید ( ۴۵ ق. م ) .