جدیع بن علی کرمانی

[ویکی فقه] جدیع بن علی، معروف به الکرمانی، یکی از بزرگان و شیوخ عرب در خراسان بود که در سال های آخر حاکمیت مروانیان به سبب تعصبات قبیلگی علیه حاکم خراسان و حکومت مرکزی قیام نمود و با معطوف نمودن قوای خراسان به سمت خود، زمینه ی ظهور و گسترش دعوت اولیه ی سیاه جامگان را فراهم نمود. جُدَیع بن علی کرمانی - فرمانده نامدار اَزْدی در خراسان، که به ویژه در اواخر عهد اموی اهمیت یافت - به امید سودبردن از شورش های سیاسی زمان خویش، مدتی طولانی با نصر بن سیار (متوفی ۱۳۱، والی بلخ و امیر خراسان در عهد اموی) درگیر شد. تدابیر نظامی او، علاوه بر فروپاشی کامل خانواده اش، به اضمحلال حکومت اموی نیز انجامید.
نام او جدیع بن علی بن شبیب بن عامر بن نواری بن ضمیم بن ملیح بن شرطان بن معن بن مالک از قبیله ی ازد بود. جدیع بن علی بن شبیب مَعنی اَزدیِ کرمانی متعلق به تیره مَعْن بن مالک بن فَهم، از قبیله اَزد عُمان، از قبایل یمانیه خراسان، بود. مادرش در کودکی گوش او را بریده بود تا زنده بماند و این عادت متداول بود و او به همین نام - که از جدع گرفته شده است، موسوم شد. پدرش همراه مُهَلَّب بن ابی صُفْرَه (متوفی ۸۳) در کرمان با خوارج جنگید. جدیع در جیرفت کرمان زاده شد. زیرا از آنجائی که پدرش علی به همراه مهلب برای جنگ با خوارج ازارقه به کرمان رفته بود ولذا جدیع در همانجا در منطقه ای به نام جیرفت به دنیا آمد و به این سبب به الکرمانی معروف شد. دشمنش، نصر بن سیار، وی را به تعریض، ملاّح و ماهیگیر و برخاسته از عمان دانسته است. از نوشته دینوری بر می آید که جدیع به فارسی نیز سخن می گفته است، وی بعدها به هرات رفت. جد وی شبیب بن عامر ازدی از شیعیان امیرالمومنین (علیه السّلام) و عامل و حاکم ایشان بر منطقه ی نصیبین بود.
مقام و موقعیت جدیع
نخستین بار در دوره دوم حکومت اسدبن عبداللّه قَسْری (۱۱۷-۱۲۰) در خراسان، به نام او بر می خوریم. جدیع بن علی در آن ایام شیخ خراسان و بزرگ قبیله اَزْد، جنگجویی نام آور، دارای قدر و منزلت فراوان، و سرداری شجاع، زیرک، سیاست مدار و با تدبیر بود. در زمان خلافت عبدالملک به همراه مهلب که فرمانده کل نیروها بود برای جنگ با ازارقه، مامور انتخاب مردان جنگی شد. در سال ۱۱۷ زمان خلافت هشام بن عبدالملک، به همراه اسد بن عبدالله قسری حاکم خراسان، برای آرام کردن اوضاع آشفته و دفع فتنه ی حارث بن سریج - حاکم معزول خراسان که اینک به روش داعیان عباسی علیه خلافت شورش کرده بود - فرماندهی بخشی از نیروها را به عهده گرفت. و اسد قسری را در نبرد با حارث بن سُرَیْج (متوفی ۱۲۸) یاری داد.جدیع در ۱۱۸ قلعه ای در تخارستان، از آنِ حارث بن سریج، را فتح کرد و جنگیانش را کشت و اهالی آن جا را اسیر کرد و در بازار بلخ فروخت. پنجاه تن از سران آنان را هم نزد اسد فرستاد که وی همه را کشت. خود جدیع نیز دست و پای عده ای را برید و چهارصد تن را کشت. جدیع در ۱۱۹ جانشین اسد در بلخ شد و از سوی او به جنگ با ترکان رفت. پس از مرگ اسدبن عبداللّه در ۱۲۰، جدیع بن علی، به سبب عشیره بسیارش، به دستور یوسف بن عمر ثقفی (متوفی ۱۲۷)، والی عراق، امیر و حاکم خراسان شد، وی خطبه خواند و مردم را به اطاعت و وحدت دعوت کرد، ولی اندکی بعد، در همان سال معزول شد و نصر بن سیار به جای او حاکم خراسان گشت. احتمالاً این انتقال قدرت، سرآغاز منازعات بعدی میان آنان شد. مهم ترین عامل شهرت او در تاریخ، قیام وی علیه نصر بن سیار در شرایط بحرانی ظهور داعیان عباسی و تضعیف حکومت خراسان است.
اختلاف نصر و جدیع کرمانی
زمانی که هشام بن عبدالملک به خلافت رسید، برای انتخاب عامل خراسان با عبدالکریم بن سلیط مشورت نمود. وی بهترین فرد را از نظر حزم و عزم و قدرت و نیروی جنگی، جدیع کرمانی می دانست، اما هشام وی را به سبب یمانی بودن نپذیرفت، زیرا وی و سایر امویان با یمانی ها میانه ی خوبی نداشتند. سرانجام هشام در میان افراد نامبرده، نصر بن سیار را انتخاب نمود و وی را در سال ۱۲۰ حاکم خراسان قرار داد. پس از هشام نیز و در زمان سایر خلفای اموی از جمله ولید، یزید، ابراهیم و مروان حکم نیز، وی حکومت خراسان را به دست داشت.
← آغاز اختلافات سیاسی
...