جابر بن زید

[ویکی فقه] جابربن زید، کنیه اش اَبُوالشَعْثاء، از فقهای تابعین و محدّثان اباضیه است.
جابربن زید، کنیه اش اَبُوالشَعْثاء، از فقهای تابعین و محدّثان اباضیه. وی از قبیله یَحْمَد ساکن در عمان بود و به یحمدی نیز شهرت دارد.
او در حدود سال ۱۸ تا ۲۲ در فُرق، نزدیک شهر نَزْوَه در عمان، به دنیا آمد. در تاریخ نامشخصی به بصره مهاجرت کرد و در محله دَرْبُ الجَوْف سکنا گزید.
سمعانی، ذیل جَوْفی، آورده که این عنوان به درب الجوف اشاره دارد که نام محلی در بصره است و در ادامه، از بخاری نقل کرده که جوف ناحیه ای در عمان است.
سمعانی، ذیل عنوان حَرَقی، نیز از جابربن زید یاد کرده و از قول ابن جبان آورده که حَرقه نام محلی در عمان است که جابربن زید در آن جا به دنیا آمده و در بصره میان تیره اَزد، در جایی به نام دَرحَرَق سکونت داشته است. گفته ابن حبان در شهرت جابربن زید به حَرقی نادرست، و احتمالاً این نام تصحیف فرق یا نزوه است.
درحرق نیز تصحیف درب الجوف است. با این حال، این خطا به برخی منابع راه یافته و جابربن زید، الحُرقی و خَوْفی نیز خوانده شده است.
در منابع از جابر به عنوان مفتی ِ شهر بصره نیز یاد شده است.
← احادیث جابر
(۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
(۲) ابن ابی شیبه، المصنَّف فی الاحادیث و الا´ثار، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
(۳) ابن سعد، الطبقات الکبری.
(۴) ابن سلام اباضی، کتاب فیه بدءالاسلام و شرائع الدین، چاپ ورنر شوارتز و سالم بن یعقوب، ویسبادن ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۵) ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف من الاسماء و الکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۱ـ۱۴۰۶/ ۱۹۶۲ـ۱۹۸۶.
(۶) ابوغانم خراسانی، المدّونة الکبری، عمان ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۷) احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
(۸) محمدبن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، (بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۶).
(۹) عبداللّه بن عبدالرحمان دارمی، سنن الدارمی، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
(۱۰) سمعانی.
(۱۱) سالم بن حمود سیابی، ازالة الوعثاء عن اتباع ابی الشعثاء، چاپ سیده اسماعیل کاشف، عمان ۱۹۷۹.
(۱۲) سالم بن حمود سیابی، طلقات المعهد الریاضی فی حلقات المذهب الاباضی، عمان ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
(۱۳) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ ش.
(۱۴) محمدبن ادریس شافعی، الامّ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۵) احمدبن سعید شماخی، کتاب السیر، چاپ احمدبن سعود سیابی، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۱۶) عبدالرزاق بن همام صنعانی، المصنّف، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۷) محمدبن جریرطبری، تهذیب الا´ثار و تفصیل الثابت عن رسول اللّه صلی اللّه علیه و سلم من الاخبار: مسند عبداللّه بن عباس رضی اللّه عنه، چاپ محمود محمد شاکر، قاهره (۱۹۸۲).
(۱۸) محمدبن حسن طوسی، کتاب الخلاف، قم ۱۴۰۷ـ۱۴۱۷.
(۱۹) حسن بن یوسف علامه حلّی، تذکرة الفقهاء، قم ۱۴۱۴ـ.
(۲۰) فقه الامام جابربن زید، تقدیم و جمع و تخریج یحیی محمد بکّوش، بیروت: دارالغرب الاسلامی، ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
(۲۱) محمدبن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج ۱، جزء ۲، قاهره ۱۳۸۷/۱۹۶۷، ج ۴، جزء ۷، بیروت ۱۹۶۵، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ ش.
(۲۲) محمدبن محمدمرتضی زبیدی، تاج العروس من جواهرالقاموس، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
(۲۳) یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/۱۹۸۰ـ۱۹۹۲.
(۲۴) معجم اعلام الاباضیة، من القرن الاول الهجری الی العصر الحاضر: قسم المغرب الاسلامی، تألیف محمدبن موسی بابا عمی و دیگران، چاپ محمدصالح ناصر، بیروت: دارالغرب الاسلامی، ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
(۲۵) عمرو خلیفه نامی، دراسات عن الاباضیة، ترجمة میخائیل خوری، بیروت ۲۰۰۱.
یحیی بن ابوبکر ورجلانی، کتاب سیر الائمة و اخبارهم، المعروف بتاریخ ابی زکریاء، چاپ اسماعیل عربی، (بیروت)
(۲۶) یحیی بن ابوبکر ورجلانی، کتاب سیر الائمة و اخبارهم، المعروف بتاریخ ابی زکریاء، چاپ اسماعیل عربی، (بیروت) ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.