توالت

توالِت ( به فرانسوی: Toilette ) ، دستشویی یا سرویس بهداشتی ( فارسی افغانستان: تشناب ) که در گذشته به آن خَلا یا مستراح نیز می گفتند[ ۱] سازه ای ساختمانی است که در درون اماکن مسکونی، اداری و غیره به منظور دفع مدفوع و ادرار انسان ساخته می شود. هدف اصلی از ساخت دستشویی توسط بشر، ایجاد امکان دفع به طور بهداشتی بوده است؛ زیرا هر انسان در سال نزدیک به ۱۴۵ کیلوگرم مدفوع تولید می کند. [ ۱]
در ایران کاربردِ واژه های «دستشویی»[ ۲] و «سرویس بهداشتی» بسیار رایج است. واژهٔ «توالت» نیز که از زبان فرانسوی وارد زبان فارسی شده، توسط برخی استفاده می شود. [ ۳] در فارسی افغانستان واژه «تشناب» و در فارسی تاجیکی واژه «حاجت خانه» بکارگرفته می شود. در قدیم واژه هایی مثل «خَلا» یا «مُستَراح» رایج بوده اند. واژهٔ مستراح از ریشهٔ عربیِ «ر. و. ح»، بر وزن مُسْتَفْعَل به معنی «محل راحت خواستن» گرفته شده است. «مَبال» یا «مَوال» از دیگر واژه های عامیانه ای هستند[ ۴] که در مورد آن به کار رفته است. «مبال» از ریشهٔ «بَول»، که عربی و اسم مکان است، آمده و به معنی «محل ادرار» است. [ ۵] در ایران باستان واژه ای معادل «آبریزگاه» برای دستشویی به کار می رفته است. [ ۶]
گمان می رود که نخستین توالت، نزدیک به ۶ هزار سال پیش در میان رودان ساخته شده باشد. در سال ۳۱۵ ( میلادی ) در شهر رم نزدیک به ۱۴۴ توالت عمومی وجود داشته و رفتن به توالت عمومی به نوعی شرکت در یک مراسم اجتماعی محسوب می شده است. در یک توالت عمومی ۲۰۰۰ ساله که در بالای تپه پالاتن در رم کشف شده، بیش از ۵۰ سوراخ در کنار هم قرار دارند. اختراع سیفون به شکل کنونی که کاسه توالت با یک لوله خمیده U مانند به فاضلاب وصل می شود و با فشار آب داخل مخزن توالت، مدفوع را به داخل فاضلاب تخلیه می کند در سال ۱۸۸۰ ( میلادی ) به وسیله یک لوله کش بریتانیایی ساخته شد و تحولی در تاریخ توالت ایجاد کرد؛ زیرا جلوی انتشار بوی بد مدفوع و فاضلاب را می گرفت. [ ۱]
تا صد سال پیش، دستشویی در ایران در داخل اتاق جداگانه در گوشه ای از سرا و به دور از اتاق های نشیمن وجود داشت. دستشویی خانه در واقع بدون چاه بود؛ یعنی فضای نشستن و سنگ دستشویی در روی بلندی قرار داشت و مدفوع به داخل محوطهٔ شیب دار و گودالی در همان اتاق هدایت می شد و روی محوطهٔ گودالی شکل، خاک می ریختند. بعد از هر چند مدت، مدفوع ها را برای مصارف کشاورزی بر بارِ خران حمل می کردند و به کشتزارها می بردند. با گسترش زندگی شهرنشینی مدرن و تغییر سبکِ سراها به خانه های کوچک و آپارتمان، حفر چاه سرپوشیدهٔ دستشویی در خانه ها مرسوم شد. از سال ۱۳۴۳ ( خورشیدی ) و با ایجاد سپاه بهداشت و سپاه دانش، ایجاد چاه سرپوشیده برای دستشویی ها در روستاها نیز اجباری شد. علمای دینی در آغاز با تغییر کاربری مستراح ها به چاه سرپوشیده و همچنین تغییر حمام های خزینه به حمام دوش گرمابه مخالفت می کردند. این مخالفت ها در مناطق سنی نشین و روستاها شدیدتر بود. به طوری که مردان در روستاهای خاوری خراسان و هم مرز با افغانستان، حاضر به استفاده از دستشویی هایی که زنان از آن استفاده می کنند نمی شدند. [ ۷]

توالِت (toilet)
محل تخلیۀ فضولات انسان. در درۀ سِند و بابِل باستان مستراح های ساده ای کشف شده است که فاضلاب رو داشته اند و فاضلاب را به بیرون انتقال می دادند. در قرون وسطا نیز مستراح هایی مشابه وجود داشت. رومی ها از توالت سیفون دار استفاده می کردند. جان هارینگتون پسر تعمیدی الیزابت اول، ملکۀ انگلستان، مخزن شیر دار را اختراع کرد. این مخزن پایه ای داشت که باز و بسته می شد. او این توالت را در ۱۵۹۶ عرضه کرد، اما درپی اختراع شیر شناور در ۱۷۴۸، اَلگزاندر کامینگز در ۱۷۷۵ این توالت را از نو بازسازی کرد و به ثبت رساند. طرح کومینگز شامل لوله ای به شکل U بود که فضولات را با آب تخلیه می کرد. در ۱۷۷۸، جوزف براما این طرح را اصلاح کرد و از طرح او تا امروز استفاده می شود. توالت های امروزی درپی اختراع دیویس باستل در ۱۸۸۹ پدید آمدند. این توالت ها شیر شناوری دارند که به محض خالی شدن مخزن آن را پر می کند. این نوع توالت ها چون در کشورهای غربی اختراع و مورد استفاده قرار گرفته اند به توالت فرنگی مشهورند. اما در بسیاری از کشورها و ازجمله در برخی کشورهای اروپایی و در مجموع، دوسوم جمعیت جهان هنوز هم از توالت چمباتمه ای، که مستراح شرقی یا طبیعی نیز نامیده می شود، استفاده می کنند. این نوع توالت در ایران معمولاً توالت ایرانی خوانده می شود. در کشورهایی چون چین، هند، آسیای جنوب شرقی نظیر ژاپن، کره، تایلند، آسیای مرکزی و ایران و کشورهای عربی استفاده از این نوع توالت سابقه ای دیرینه دارد، هرچند راحت بودن استفاده از توالت فرنگی موجب شیوع آن در بسیاری از جوامع امروزی شده است.
نیز ← توالت_فرنگی؛ کاغذ_