تاریخ ایران باستان

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] تاریخ ایران باستان، دراز دامن ترین کتاب تا این روزگار، در زمینه ایران پیش از اسلام است. میرزا حسن خان پیرنیا ملقب به مشیر الدوله، نویسنده این کتاب که از مردان نیک نام آغاز مشروطیت بود، هم زمان با پادشاهی رضا شاه پهلوی مانند بسیاری دیگر از رجال شایسته ملی، از سیاست کناره گرفت و خانه نشین شد. این گوشه نشینی و ثبات پدید آمده در کشور، موجب شد که او تاریخ ایران باستان را بنویسد. وی از 1304 تا 1314ش؛ یعنی سال درگذشتش به نوشتن این اثر ارزش مند سرگرم بود و به دلیل بسیار نوشتن (چهارده ساعت در هر روز) و بسیار خواندن، در آغاز 1313، به سکته ناقص دچار شد و کتابش به همین علت تا پایان تاریخ اشکانیان پیش تر نرفت.
نویسنده کمابیش در روزگار جنگ جهانی نخست می زیست که در آن اوهام نژادی، هیجان های ملیت و وطن و دغدغه استقلال ملی موج می زد و از این رو، وی در این می اندیشید که ایرانیان با نژاد آریا و گروه های اروپایی که بدین نژاد می نازیدند، چه پیوندی دارد و چه چیزی آنان را به جهان غرب (یونان و روم) و فرهنگ و تمدن آنان می پیوندد و سرانجام به نوشتن این کتاب دست گشاد.
این اثر، تنها تاریخی نیست، بلکه دائره المعارفی درباره تاریخ، تمدن و فرهنگ گذشته سرزمین های مهم دنیا به ویژه یونان، روم، سوریه، مصر، عربستان، میان دو رود، هند و... به شمار می رود؛ چنان که خواندن آن، نه تنها موجب آشنایی خواننده با تاریخ و سرگذشت سلسله های ایرانی (مادها، هخامنشیان و اشکانیان) و سلسله های یونانی سلوکی می شود، که اطلاعات نیکو و اصیلی درباره تاریخ خاور میانه امروز و یونان باستان به وی عرضه خواهد کرد.
دوره چهارجلدی این کتاب، تاریخ ایران را در بیش از 3500 صفحه عرضه می کند. البته تاریخ زندگانی نویسنده، پس از پایان یافتن تاریخ اشکانیان (جلد سوم)، به پایان می رسد و از این رو، سخنی از ساسانیان در اثر سترگ وی نیست. نویسنده نخست سخنان مورخان باستانی را درباره مطلب یا رویدادی تاریخی می آورد، سپس در جمع بندی اش به تجزیه و تحلیل آنها می پردازد. قوت تاریخ نگاری او را در همین بخش می توان یافت. برای نمونه، وی در زمینه به قدرت رسیدن کورش هخامنشی، نوشته های هرودوت، گزنفون، کتزیاس، دیو دو سیسلی و ژوستن را گزارش می کند و آنها را با درون مایه منابع اسلامی و لوح نبونبد در این باره می سنجد و برآیند این کار را می نویسد. بنا بر این، او به گفته خودش، پس از گرد آوری داده ها و سنجش و آزمودن هر یک از آنها، با توجه به ارتباط معنایی اش با دیگر گزاره های تاریخی و با استوار کردنش بر «قاعده علیت»، آن را با دیگر گزاره های پیوسته موجود می آمیزد و در تاریخ این سرزمین می گنجاند. بر پایه سخنان وی در مقدمه کتاب، برآوردن نیاز ایرانیان به دانستن پیشینه خود، به دو شیوه امکان پذیر می نموده است:
وی شیوه دوم را برگزیده؛ زیرا بر این بوده است که ویژگی و امتیاز برگرفتن اطلاعات از منبع های دست اول، در بازبینی منابع دست دوم یا سوم و نوشتن تاریخ بر پایه آنها نیست.
درون مایه اصلی جلد نخست این کتاب، سرگذشت ایران در روزگار مادها و هخامنشیان تا پایان عصر خشایار شاه است و افزون بر این، به رویدادهای تاریخی سرزمین هایی مانند مصر، آشور، بابل، سوریه، فلسطین و... می پردازد.

[ویکی فقه] تاریخ ایران باستان (کتاب). تاریخ ایران باستان، دراز دامن ترین کتاب تا این روزگار، در زمینه ایران پیش از اسلام است.
میرزا حسن خان پیرنیا ملقب به مشیر الدوله، نویسنده این کتاب که از مردان نیک نام آغاز مشروطیت بود، هم زمان با پادشاهی رضا شاه پهلوی مانند بسیاری دیگر از رجال شایسته ملی، از سیاست کناره گرفت و خانه نشین شد. این گوشه نشینی و ثبات پدید آمده در کشور ، موجب شد که او تاریخ ایران باستان را بنویسد. وی از ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۴ ش؛ یعنی سال درگذشتش به نوشتن این اثر ارزش مند سرگرم بود و به دلیل بسیار نوشتن (چهارده ساعت در هر روز) و بسیار خواندن، در آغاز ۱۳۱۳، به سکته ناقص دچار شد و کتابش به همین علت تا پایان تاریخ اشکانیان پیش تر نرفت. نویسنده کمابیش در روزگار جنگ جهانی نخست می زیست که در آن اوهام نژادی، هیجان های ملیت و وطن و دغدغه استقلال ملی موج می زد و از این رو، وی در این می اندیشید که ایرانیان با نژاد آریا و گروه های اروپایی که بدین نژاد می نازیدند، چه پیوندی دارد و چه چیزی آنان را به جهان غرب (یونان و روم) و فرهنگ و تمدن آنان می پیوندد و سرانجام به نوشتن این کتاب دست گشاد. این اثر، تنها تاریخی نیست، بلکه دائره المعارفی در باره تاریخ، تمدن و فرهنگ گذشته سرزمین های مهم دنیا به ویژه یونان ، روم ، سوریه ، مصر ، عربستان، میان دو رود، هند و... به شمار می رود؛ چنان که خواندن آن، نه تنها موجب آشنایی خواننده با تاریخ و سرگذشت سلسله های ایرانی (مادها، هخامنشیان و اشکانیان) و سلسله های یونانی سلوکی می شود، که اطلاعات نیکو و اصیلی درباره تاریخ خاورمیانه امروز و یونان باستان به وی عرضه خواهد کرد.
ساختار کتاب
دوره چهارجلدی این کتاب، تاریخ ایران را در بیش از ۳۵۰۰ صفحه عرضه می کند. البته تاریخ زندگانی نویسنده، پس از پایان یافتن تاریخ اشکانیان (جلد سوم)، به پایان می رسد و از این رو، سخنی از ساسانیان در اثر سترگ وی نیست. نویسنده نخست سخنان مورخان باستانی را در باره مطلب یا رویدادی تاریخی می آورد، سپس در جمع بندی اش به تجزیه و تحلیل آنها می پردازد. قوت تاریخ نگاری او را در همین بخش می توان یافت. برای نمونه، وی در زمینه به قدرت رسیدن کورش هخامنشی، نوشته های هرودوت، گزنفون، کتزیاس، دیو دو سیسلی و ژوستن را گزارش می کند و آنها را با درون مایه منابع اسلامی و لوح نبونبد در این باره می سنجد و برآیند این کار را می نویسد. بنابراین، او به گفته خودش، پس از گرد آوری داده ها و سنجش و آزمودن هر یک از آنها، با توجه به ارتباط معنایی اش با دیگر گزاره های تاریخی و با استوار کردنش بر «قاعده علیت»، آن را با دیگر گزاره های پیوسته موجود می آمیزد و در تاریخ این سرزمین می گنجاند. بر پایه سخنان وی در مقدمه کتاب، برآوردن نیاز ایرانیان به دانستن پیشینه خود، به دو شیوه امکان پذیر می نموده است: ۱. نوشتن تاریخ ایران قدیم با توجه به کتاب های فراوان مورخان و نویسندگان اروپایی ده سده اخیر (هنگامه آغاز توجه اروپاییان به مشرق قدیم)؛ ۲. برگرفتن از خود منابع و گرد آوری اطلاعات از آنها. وی شیوه دوم را برگزیده؛ زیرا بر این بوده است که ویژگی و امتیاز برگرفتن اطلاعات از منبع های دست اول، در بازبینی منابع دست دوم یا سوم و نوشتن تاریخ بر پایه آنها نیست.
گزارش محتوا
...

دانشنامه آزاد فارسی

پیشنهاد کاربران

بپرس