[ویکی فقه] در اصطلاح فلسفی تمایز اعدام به این معناست که در حیطه و کتم عدم، تمایز و جدایی میان افراد فرضی عدم باشد. این بحث از قدیم در لابه لای مباحث مطرح بوده است. عده ای از متکلمان مثل علامه حلی و خواجه نصیرالدین طوسی ، قائل به تمایز در اعدام بوده اند، عده ای این بحث و اختیار قول و نظر در آن را وابسته به ثبوت وجود ذهنی دانسته اند و اکثر فلاسفه قائل به عدم تمایز شده اند. این بحث از سه جهت قابل پیگیری است. اول از این جهت که میان اعدام مطلق تمایزی وجود دارد یا نه و در مرحله بعد، بحث از تمایز در عدم مضاف و سوم، بحث از تمایز در عدم مقید. حال به بررسی تک تک این مباحث می پردازیم.
بحث مساوقت شیئیت با هستی و تمیز نداشتن ماهیات در عدم و مانند آن ناظر به خرج است و معتزله مخالف با آن هستند. انگیزه اصلی آنها دراین مورد، دو امر بوده است؛ ا. تبیین علم ازلی واجب قبل از پیدایش اشیاء؛ ب. اثبات ازلیت امکان عالم در عین نفی ازلیت عالم.
تمایز در عدم مطلق
عدم مطلق عبارتست از عدم، بدون هیچ گونه قیدی. به عبارت دیگر، عدم مطلق عبارتست از عدم از آن جهت که عدم است و معدوم از آن جهت که معدوم است. در چنین مفهومی هیچ وحدت ، کثرت و جهت تمایزی در خارج وجود ندارد. و هیچ عدمی از عدم دیگر و هیچ معدومی از معدوم دیگر امتیاز نمی یابد و فقط وهم انسان است که بعد از آنکه امور وجودی را ممتاز از یکدیگر یافت، عدم هر یک را نیز ممتاز می پندارد در حالیکه امتیاز آنها حقیقی نیست. تمایز منوط به دو شرط است: واقعیت داشتن و وجود کثرت و تغایر در آن واقعیت . حکما گفته اند، اعدام از آن جهت که به حمل اولی، اعدام هستند، چون هیچ چیز نیستند، تمایزی ندارند چون واقعیت و تحققی ندارند، واقعیت عدم فقط ذهنی است و در خارج چیزی به نام عدم وجود ندارد.
ادله عدم تمایز اعدام مطلق
۱. اگر بین اعدام، امتیاز حقیقی موجود بود؛ در هر شیء اعدام غیر متناهی جمع می شدند؛ زیرا بر یک شیء (مثل شجر)، عدم های بی شماری قابل صدق است (عدم میز، عدم صندلی ، عدم انسان و...) و از طرف دیگر عدم یک شیء، عدم دیگری، نظیر عدم عدم آن هم متصور است پس نسبت به هر امری، سلسله های فزاینده از اعدام را می توان تصور کرد و در هر مورد، سلسله های غیر متناهی از اعدام لازم می آید و چون هیچ یک از افراد این سلسله (به علت عدم توقف این سلسله ها) فعلیت ندارند، یک تسلسل محال شکل می گیرد. ۲. تمایز در جایی مطرح می شود که ذاتی وجود داشته باشد، در حالی که عدم، بطلان محض است و ذات ندارد، و با توجه به اینکه تمایز، وابسته به داشتن ذات است، پس تمایز در آن راه ندارد.
← انواع امتیاز و کثرت
...
بحث مساوقت شیئیت با هستی و تمیز نداشتن ماهیات در عدم و مانند آن ناظر به خرج است و معتزله مخالف با آن هستند. انگیزه اصلی آنها دراین مورد، دو امر بوده است؛ ا. تبیین علم ازلی واجب قبل از پیدایش اشیاء؛ ب. اثبات ازلیت امکان عالم در عین نفی ازلیت عالم.
تمایز در عدم مطلق
عدم مطلق عبارتست از عدم، بدون هیچ گونه قیدی. به عبارت دیگر، عدم مطلق عبارتست از عدم از آن جهت که عدم است و معدوم از آن جهت که معدوم است. در چنین مفهومی هیچ وحدت ، کثرت و جهت تمایزی در خارج وجود ندارد. و هیچ عدمی از عدم دیگر و هیچ معدومی از معدوم دیگر امتیاز نمی یابد و فقط وهم انسان است که بعد از آنکه امور وجودی را ممتاز از یکدیگر یافت، عدم هر یک را نیز ممتاز می پندارد در حالیکه امتیاز آنها حقیقی نیست. تمایز منوط به دو شرط است: واقعیت داشتن و وجود کثرت و تغایر در آن واقعیت . حکما گفته اند، اعدام از آن جهت که به حمل اولی، اعدام هستند، چون هیچ چیز نیستند، تمایزی ندارند چون واقعیت و تحققی ندارند، واقعیت عدم فقط ذهنی است و در خارج چیزی به نام عدم وجود ندارد.
ادله عدم تمایز اعدام مطلق
۱. اگر بین اعدام، امتیاز حقیقی موجود بود؛ در هر شیء اعدام غیر متناهی جمع می شدند؛ زیرا بر یک شیء (مثل شجر)، عدم های بی شماری قابل صدق است (عدم میز، عدم صندلی ، عدم انسان و...) و از طرف دیگر عدم یک شیء، عدم دیگری، نظیر عدم عدم آن هم متصور است پس نسبت به هر امری، سلسله های فزاینده از اعدام را می توان تصور کرد و در هر مورد، سلسله های غیر متناهی از اعدام لازم می آید و چون هیچ یک از افراد این سلسله (به علت عدم توقف این سلسله ها) فعلیت ندارند، یک تسلسل محال شکل می گیرد. ۲. تمایز در جایی مطرح می شود که ذاتی وجود داشته باشد، در حالی که عدم، بطلان محض است و ذات ندارد، و با توجه به اینکه تمایز، وابسته به داشتن ذات است، پس تمایز در آن راه ندارد.
← انواع امتیاز و کثرت
...
wikifeqh: تمایز_در_اعدام