تقی ارانی

وی از اعضای برجسته گروه پنجاه و سه نفر بود که از اواخر سال ۱۳۱۵ تا اوایل سال ۱۳۱۶ به تدریج دستگیر و در زندان موقت تهران و قصر زندانی شدند. در این دادگاه، احمد کسروی وکیل مدافع تسخیری ارانی بود.
این گروه که به گروه ۵۳ نفر معروف شدند متهم بودند که از مرام اشتراکی و کمونیستی پیروی می کنند. اعضای گروه ۵۳ نفر تا پیش از دستگیری با هم ارتباطی نداشتند و این نام پس از دستگیری به آنها داده شد. با پرونده هایی که برای آنها ساخته شد به زندان های درازمدت محکوم و راهی زندان قصر شدند و برخی نیز توسط مأموران به قتل رسیدند.
تقی ارانی در ۱۳ شهریور ۱۲۸۱ خورشیدی در تبریز زاده شد و بین روزهای ۱۰ تا ۱۴ بهمن ۱۳۱۸ به علت سَمی که مأموران به او داده بودند کشته شد و حتی مادر ارانی در غسالخانه به دلیل شکنجه های بسیار که بر او تحمیل شده بود چهرهٔ ارانی را نشناخت. همچنین به بیان بزرگ علوی مأموران زندان از معالجه او سر باز می زدند.
ارانی دانش آموخته دانشگاه برلین بود و در ۲۸ آذر ۱۳۰۷ خورشیدی از رساله دکتری خود تحت عنوان «خواص احیاکننده اسید هیپوفسفری» دفاع کرد. ارانی پس از گذراندن یک دوره چندماهه در رشته شیمی تسلیحاتی، در نیمه دوم سال ۱۳۰۸ به ایران بازگشت.
تقی ارانی مدتی را نیز در مدارس قدیم ایران تحصیل کرده بود. مطالعات ارانی در زمینه علوم طبیعی و تجربه گرا هسته اولیه تفکر ماتریالیستی را در وی به وجود آورد.
در اواسط سال های جنگ جهانی اول، یک گروه کوچک از روشنفکران ایرانی «مجله کاوه» که علیه دشمنان آلمان و برای استقلال ایران فعالیت می کرد، منتشر کردند. بعد از شکست آلمان در جنگ اول جهانی ( ۱۹۱۸ - م ) ، گروه نویسندگان دوره اول مجله «کاوه» شامل: محمد قزوینی، محمدعلی تربیت، ابراهیم پورداود، حسین کاظم زاده ایرانشهر، فضلعلی مجتهد تبریزی، محمدعلی جمالزاده و حسن تقی زاده به جز جمالزاده و تقی زاده، بقیه متفرق شدند. تقی ارانی که از طرف دولت به آلمان اعزام شده بود پس از ورود به برلین به مدت دو سال از فعالین ناسیونالیست افراطی بود و با مجله ایرانشهر و نامه فرنگستان همکاری داشت.

محتویات [نهفتن]
۱ تحصیلات
۲ فعالیت های سیاسی و فرهنگی در آلمان
۳ تأسیس فرقه جمهوری انقلابی ایران
۴ فعالیت در ایران
۵ منبع
۶ پیوند
تحصیلات [ویرایش]
ارانی در ۲۸ آذر ۱۳۰۷ خورشیدی از رساله دکتری خود تحت عنوان«خواص احیاکننده اسید هیپوفسفری» دفاع کرد و از دانشگاه برلین پایان نامه تحصیلی خود را کسب کرد. ارانی پس از گذراندن یک دوره چندماهه در رشته شیمی تسلیحاتی، در نیمه دوم سال ۱۳۰۸ به ایران بازگشت. تقی ارانی دوران طلبگی را در مدارس قدیم ایران به تحصیل پرداخته بود. مطالعات ارانی در زمینه علوم طبیعی و تجربه عملی، هسته اولیه تفکر ماتریالیستی را در وی به وجود آورد.
فعالیت های سیاسی و فرهنگی در آلمان [ویرایش]
در اواسط سال های جنگ جهانی اول، یک گروه کوچک از روشنفکران ایرانی مجله «کاوه» که علیه دشمنان آلمان و برای استقلال ایران فعالیت می کرد، منتشر کردند. بعد از شکست آلمان در جنگ جهانی ( ۱۹۱۸ - م ) ، گروه نویسندگان دوره اول مجله «کاوه» شامل: محمد قزوینی، محمدعلی تربیت، ابراهیم پورداود، حسین کاظم زاده ایرانشهر، فضلعلی مجتهد تبریزی، محمدعلی جمالزاده و حسن تقی زاده به جز جمالزاده و تقی زاده، بقیه متفرق شدند. تقی ارانی که از طرف دولت به آلمان اعزام شده بود پس از ورود به برلین به مدت دوسال از فعالین گروه ناسیونالیستهای افراطی بود و با مجله ایرانشهر و نامه فرنگستان همکاری داشت.
تقی ارانی سه سال بعد از جدایی از جریان ناسیونالیستی افراطی، در کتاب «پسیکولوژی فردی» در باره تغییر و تحول فکری در انسان چنین می نویسد:
«هیچ قضیه را نمی توان عاری از شرایط زمان و مکان و شخص متفکر تحقیق نمود. از طرف دیگر حالت شعور، هوشیاری و دانستن از خود دائمأ تغییر می کند. خود اجتماعی من در چند سال پیش با اکنون فرق دارد. . . »
تقی ارانی در سالهای بعد به این دوره از فعالیتهای سیاسی خود در مجله «دنیا» دوره اول، خرداد ۱۳۱۴ چنین اشاره می کند:
«برحسب تقاضای سن و محدود بودن معلومات بد محیط چنانکه از مقالات مجله «ایرانشهر» و مجله «فرنگستان» برمی آید، تابع این نهضت بودم و با دوستان خود به فارسی ویژه مکاتبه می کردم که به یادگار افکار ایام جوانی خود نگاه داشته ام. »
فعالیت سیاسی تقی ارانی هنگام اقامت وی در آلمان ( ۱۳۰۸ - ۱۳۰۱ شمسی ) با پایه گذاری «فرقه جمهوری انقلابی ایران» در سال ۱۳۰۴ شمسی وارد مرحله جدیدی شد.
ارانی در آلمان با همکاری فریدریش روزن مستشرق و ادیب آلمانی کتاب «شرح مااشکل مصادرات کتاب اقلیدس» را تألیف کرد و در مقدمه این کتاب چنین نوشت:
«به جاست که در این رساله ابتدا نام «روزن» برده شود. دکتر فریدریک روزن از دوستداران آثار شرق بود. اگرچه اشتغال رسمی او امور دیپلماسی بود و مدتی هم سمت وزارت امور خارجه آلمان را داشت و به طور فرعی در فن مستشرقی قدم می گذاشت معذالک کتاب مفید انتشار داده است که از آن جمله ترجمه نظمی رباعیات خیام به آلمانی، رساله «هاروت و ماروت»، «ایران در بیان و تصویر»، چاپ فارسی رباعیات و غیره می باشد. او در انتشار کتاب حاضر کمک مفیدی کرده است. از ده سال قبل که نگارنده، این رساله را استنساخ کرده ام تا یک ماه پیش این دوست پیر انتظار انتشار رساله را داشت ولی این وقتی طلوع می کند که او تازه غروب کرده است. می توان فهمید که تأثیر این پیش آمد چقدر قلب مرا سنگین نموده است. »
تأسیس فرقه جمهوری انقلابی ایران [ویرایش]
«فرقه جمهوری انقلابی ایران» در پاپیز سال ۱۳۰۴ شمسی به کوشش تقی ارانی که جزو گروه شصت نفری دانشجویان اعزامی بود با همکاری مرتضی علوی و احمد اسدی بطور غیرعلنی پایه گذاری شد.
پس از خلع احمدشاه قاجار، این فرقه در سال ۱۳۰۴ بیانیه ای به شرح زیر خطاب به ملت ایران صادر نمود: «ملت ایران! وقتی که از راه دور به این سرزمین پر از بدبختی و فلاکت نگاه می کنیم چند میلیون مردم اسیر به نظر ما می رسد که همه گرفتار فقر و فلاکت و همه اسیر پنجه چپاول و غارتگری هستند. تاجر و کاسب ایران، دهقان و زارع ایران و آن اردوهای بزرگی که از هستی ساقط شده در کوچه و بازار به گدایی مشغولند همه اینها در زیر شکنجه و ظلم جان می دهند. . . چطور می شود حکومت ملی دایر کرد؟ هزاران قلب شجاع در این فکر و در این خیال در حال ضربان است. وقتی که شخص با عزت به این جمله مقدس فکر می کند، قربانی های رشید ایران را در نظر می آورد که برای آزادی ایران و خلاصی ملت از دست این طبقه ظالم جنگیده اند. . . ملت ایران باید خیلی از این قربانی ها در آستانه آزادی تقدیم کند. . . به ملت ایران سلام! به آزادی خواهان ایران سلام! به جهانگیرخان و محمدتقی خان سلام! امضاء: کمیته مرکزی فرقه جمهوری انقلابی ایران»
جزوه «بیان حق» مهمترین بیانیه فرقه جمهوری انقلابی ایران است که در ۳۹ صفحه به سال ۱۳۰۶ در برلین منتشر و در ایران و اروپا پخش شد. این بیان نامه به زبان فرانسه ترجمه شد و در اختیار جراید و سازمان ها و حزب های سیاسی قرار گرفت.
فعالیت در ایران [ویرایش]
ارانی از نخستین سال ورود به ایران تلاش کرد با روشنفکران برجسته کشور تماس برقرار کند. آشنایی او با نیما یوشیج، احمد کسروی، شهیدزاده و طاهر تنکابنی نمونه بارزی از تلاش های او است. تدریس در دبیرستان های شرف، ثروت، معرف . . .