تفاسیر قرن ششم

[ویکی فقه] در قرن هفتم، به دلیل آرامش نسبی جوامع شیعی، مفسران بزرگی به تفسیر قرآن همت گماشتند و تفسیرهای مهمی پدید آمد. تفاسیر قرن ششم نوزده مورد می باشد. از جمله آنان تفسیر علامه طبرسی، قطب الدین راوندی، ابوالفتوح رازی، سید فضل الله راوندی، تاج الدین شهرستانی، راغب اصفهانی و ... می باشد.
جامع التفسیر اثـر ابـوالقاسم حسین (م ۵۰۲ ق) فرزند محمد معروف به راغب اصفهانی از مشاهیر مفسران و از علمای امامیه و صاحب مفردات در شرح لغات قرآن. وی از مردم اصفهان بوده و در بغداد به تحصیل و تدریس پرداخت. در تشیع او اختلاف وجود دارد.در اسرارالامامة و ریاض العلماء و الذریعة و اعلام الشیعة وی را از علمای امامیه دانسته اند.تـفسیر راغب اصفهانی در چند جلد است و نزد قاضی بیضاوی (م ۶۸۵ ق) موجود بوده که هنگام تالیف تفسیر انوار التنزیل بسیار از آن نقل کرده است و از منابع وی بوده است.جـلـد اول آن کـه مـدخـل و مقدمه تفسیر مورد بحث است در ۱۳۲۹ ق در مصر ذیل کتاب تنزیه القرآن عن المطاعن قاضی عبدالجبار همدانی به چاپ رسیده است.راغب اصفهانی را چند کتاب است که عبارتند از:۱) مفردات القرآن، در تفسیر و توضیح لغات قرآن به زبان عربی که به نام مفردات راغب بارها در ایران و لبنان چاپ و منتشر گردیده است.۲) درة التاویل فی متشابه التنزیل، در یک جلد به زبان عربی در توجیه آیات متشابهه و مکرره بوده ولی وجود ندارد.۳) تحقیق البیان فی تاویل القرآن، در یک جلد به زبان عربی که به تاویل آیات قرآن کریم اختصاص یافته است: خیرالدین زرکلی در اعلام این تفسیر را مربوط به لغت و حکمت می داند و نسخه ای از آن در دست نیست.
معالم التنزیل
معالم التنزیل (تفسیر فراء) از ابومحمد الحسین (۴۳۶ - ۵۱۶ ق) فرزند مسعود معروف به ابن فراء یا بغوی از ائمه شافعیه و مشاهیر مفسران و فقها و محدثان اسلام ملقب به محیی السنه.مـفـسـر از شهر بغ و یا بغشور واقع بین مرو و هرات از خراسان است که به همین جهت او را بغوی می خوانند.از مـشـهورترین مؤلفات وی تفسیر معالم التنزیل است که به نام های تفسیر فراء و تفسیر بغوی نیز شهرت دارد و آن تلخیصی است از تفسیر شیعی الکشف و البیان عن تفسیر القرآن ابواسحاق احمد نیشابوری معروف به ثعلبی که احادیث زیادی در فضائل آل محمد و خاندان عصمت و نبوت (عـلـیـهم السلام) را دربردارد و از منابع علامه مجلسی (م ۱۱۱۱ ق) در بحارالانوار است و علامه برغانی حائری تمامی احادیث آن را در تفسیر خود کنز العرفان نقل نموده است. شیوه او در تلخیص این است که قبل از آغاز به تفسیر سند روایت مفسرین را نقل کرده است. و پـیش از شروع تفسیر سه فصل مشتمل بر اخباری از رسول اللّه (صلی الله علیه و آله وسلّم) آورده است:فصل اول) در فضیلت قرآن و تعلیم و تفسیر آن.فصل دوم) در فضیلت خواندن و تلاوت قرآن کریم.فـصل سوم) در وعید اشخاصی که قرآن را بدون علم و دانش تفسیر می کنند سپس آیات قرآنی را به سبکی ساده و آسان تفسیر کرده و در هر مورد اخبار و روایات راجع به آیات و همچنین اختلاف قراآت و حوادث تاریخی را ذکر نموده است.کارل بروکلمان در تاریخ الادب العربی تعداد زیادی از نسخه های آن را در کتابخانه های ایران و هندوستان و ترکیه و اروپا و کشورهای عربی معرفی نموده است.کهن ترین نسخه در کتابخانه ملک مورخه ۵۷۳ ق (شماره ۲۴۶۷) و نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی (شماره ۱۴۰۶) می باشد. ایـن تـفـسـیر پس از چاپ در بمبئی و مصر، در ایران در چهار مجلد چاپ سنگی گردیده است (بدون تاریخ). تفسیر معالم التنزیل غیر از تلخیص ابوبکر محمد طرطوشی معروف به ابن ابی رندقه می باشد.
تفسیر ابن ابی رندقه
تفسیر ابن ابی رندقه از ابوبکر محمد (۴۵۱ - ۵۲۰ ق) فرزند ولید بن محمد طرطوشی معروف به ابن ابی رندقة، از علما و صوفیه که قبر او در اسکندریه مزار معروفی است. ولادت و نشات وی در شهر طرطوشه از شهرهای مرزی شمال اندلس (اسپانیا) بوده است. علوم اسلامی را از ولید باجی فراگرفت. مـفـسر که مالکی مذهب بود کم کم به تصوف گرایش یافت و محبت خاندان عصمت و نبوت (علیه السّلام) در قلب وی راه پیدا کرد و در آثار قلمی او تمایلات شیعی وی کاملا نمایان است.ابن ابی رندقه آثار و مصنفات مشهوری دارد که از جمله مؤلفات وی تلخیص و یا مختصر الکشف و البیان عن تفسیر القرآن تالیف ثعلبی است. ایـن تـفسیر اخبار و روایات امامیه و فضائل خاندان عصمت و طهارت را دربردارد از جمله حدیث معروف من مات علی حب آل محمد را از همین تفسیر روایت می کنند.امروزه چندین نسخه از این تفسیر در کتابخانه های عراق و مصر و سایر بلاد در دست است. این تفسیر غیر از معالم التنزیل ابومحمد الحسین بغوی است.
تفسیر لباب التفاسیر
...