[ویکی فقه] کتاب های تفسیری دانشمندان شیعه با رویکرد شیعی را تفاسیر امامیه گویند.
۱. تفسیر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش از علمای قرن سوم هجری، معروف به تفسیر عیاشی؛۲. تفسیر علی بن ابراهیم قمی (ایشان که تا سال ۳۰۷ ق می زیسته، از بزرگان روات شیعه و تفسیر وی از مشهورترین مصادر تفسیر امامیه است)؛۳. تفسیر شیخ مفید (م ۴۱۳ق) شیخ مفید را باید از بزرگ ترین متکلمان شیعه دانست. اثر تفسیری ایشان از میان نوشته ها و تالیفات متعدد به جای مانده از وی استخراج شده است و شامل همه آیات قرآن نیست؛۴. تفسیر التبیان (التبیان فی تفسیر القرآن)، تالیف شیخ ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق)، نخستین تفسیر شیعه که میان نقل و عقل جمع کرده است و بسیاری از مفسران از جمله مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان به آن اعتماد کرده اند؛۵. روض الجنان و روح الجنان به زبان فارسی، تالیف ابوالفتوح جمال الدین حسین معروف به شیخ ابوالفتوح رازی شیعی (م پس از ۵۸۵ق) به زبان فارسی که در دقت نظر کم نظیر است و مفسران بزرگی نظیر زمخشری، فخر رازی، فتح الله کاشانی و… به این تفسیر اعتماد کرده اند؛۶. مجمع البیان تالیف ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ق) از بهترین و مشهورترین تفسیرهای شیعه و دارای ترتیب و تبویب دقیق. در این تفسیر، میان لغت و اعراب و بیان سبب نزول و… جمع شده است؛۷. کنزالدقائق، تالیف میرزا محمد مشهدی (م ۱۱۲۵ق) تفسیری به زبان عربی که تفسیر همه آیات قرآن را دارد و مفسر کوشیده است تا چکیده همه تفسیرهای پیش از خود را در آن گردآورد؛۸. نورالثقلین اثر شیخ عبدالعلی بن جمعه عروسی حویزی (م ۱۱۱۲ق)، کاری روایی که در آن به روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و امامان معصوم علیه السّلام تکیه شده است؛۹. البرهان فی تفسیر القرآن تالیف علامه سید هاشم بن سلیمان بن اسماعیل حسینی بحرانی (م ۱۱۰۷ق)، حاوی روایات تفسیری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و ائمه اطهار علیه السّلام ؛۱۰. الفرقان فی تفسیر القرآن، نوشته شیخ علی روحانی نجف آبادی (۱۳۵۱-۱۴۱۴ق). مؤلف پس از ذکر آیه، نخست معنای آن را توضیح و لغات مشکل را واژه شناسی می کند. چنانچه روایتی از طریق اهل بیت علیه السّلام به مناسبت سوره و آیه رسیده باشد ذکر می نماید. در این زمینه به اقوال صحابه و تابعین و گاه گفتار اصحاب مذاهب توجه می کند و بیان آنها را در تشریح مطالب آیه به کار می گیرد. اگر آیه ای جزء آیات الاحکام باشد، مسائل فقهی آن را متعرض می شود. جلد اول و جلد دوم این تفسیر در قم (بی تا بی نا) به چاپ رسیده و بقیه مجلدات تنها به صورت تایپ و دستی در نسخه های محدود تکثیر و در برخی از کتابخانه های قم مانند دارالقرآن و مرکز فرهنگ قرآن موجود می باشد؛۱۱. تفسیر کاشف، اثر محمدجواد مغنیه (م ۱۴۰۰ق) که به سبک المنار اما موجزتر از آن است و از تاویل بی جا اجتناب کرده است؛۱۲. المیزان فی تفسیر القرآن نوشته علامه سید محمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق). این تفسیر از مهم ترین و جامع ترین تفاسیر شیعه به شمار می آید. دکتر فهدالرومی درباره تفسیر المیزان می گوید: "با نگاهی کوتاه در این تفسیر معلوم می شود این کتاب برای علما نوشته شده است، نه عوام؛ زیرا مباحث دقیق و عمیقی در این کتاب وجود دارد… این تفسیر از بهترین تفاسیر قرآن در قرن حاضر است… ".
عناوین مرتبط
تفسیر امامیه؛مفسران امامیه؛تفسیر اجتماعی قرآن.
۱. تفسیر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش از علمای قرن سوم هجری، معروف به تفسیر عیاشی؛۲. تفسیر علی بن ابراهیم قمی (ایشان که تا سال ۳۰۷ ق می زیسته، از بزرگان روات شیعه و تفسیر وی از مشهورترین مصادر تفسیر امامیه است)؛۳. تفسیر شیخ مفید (م ۴۱۳ق) شیخ مفید را باید از بزرگ ترین متکلمان شیعه دانست. اثر تفسیری ایشان از میان نوشته ها و تالیفات متعدد به جای مانده از وی استخراج شده است و شامل همه آیات قرآن نیست؛۴. تفسیر التبیان (التبیان فی تفسیر القرآن)، تالیف شیخ ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق)، نخستین تفسیر شیعه که میان نقل و عقل جمع کرده است و بسیاری از مفسران از جمله مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان به آن اعتماد کرده اند؛۵. روض الجنان و روح الجنان به زبان فارسی، تالیف ابوالفتوح جمال الدین حسین معروف به شیخ ابوالفتوح رازی شیعی (م پس از ۵۸۵ق) به زبان فارسی که در دقت نظر کم نظیر است و مفسران بزرگی نظیر زمخشری، فخر رازی، فتح الله کاشانی و… به این تفسیر اعتماد کرده اند؛۶. مجمع البیان تالیف ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ق) از بهترین و مشهورترین تفسیرهای شیعه و دارای ترتیب و تبویب دقیق. در این تفسیر، میان لغت و اعراب و بیان سبب نزول و… جمع شده است؛۷. کنزالدقائق، تالیف میرزا محمد مشهدی (م ۱۱۲۵ق) تفسیری به زبان عربی که تفسیر همه آیات قرآن را دارد و مفسر کوشیده است تا چکیده همه تفسیرهای پیش از خود را در آن گردآورد؛۸. نورالثقلین اثر شیخ عبدالعلی بن جمعه عروسی حویزی (م ۱۱۱۲ق)، کاری روایی که در آن به روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و امامان معصوم علیه السّلام تکیه شده است؛۹. البرهان فی تفسیر القرآن تالیف علامه سید هاشم بن سلیمان بن اسماعیل حسینی بحرانی (م ۱۱۰۷ق)، حاوی روایات تفسیری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و ائمه اطهار علیه السّلام ؛۱۰. الفرقان فی تفسیر القرآن، نوشته شیخ علی روحانی نجف آبادی (۱۳۵۱-۱۴۱۴ق). مؤلف پس از ذکر آیه، نخست معنای آن را توضیح و لغات مشکل را واژه شناسی می کند. چنانچه روایتی از طریق اهل بیت علیه السّلام به مناسبت سوره و آیه رسیده باشد ذکر می نماید. در این زمینه به اقوال صحابه و تابعین و گاه گفتار اصحاب مذاهب توجه می کند و بیان آنها را در تشریح مطالب آیه به کار می گیرد. اگر آیه ای جزء آیات الاحکام باشد، مسائل فقهی آن را متعرض می شود. جلد اول و جلد دوم این تفسیر در قم (بی تا بی نا) به چاپ رسیده و بقیه مجلدات تنها به صورت تایپ و دستی در نسخه های محدود تکثیر و در برخی از کتابخانه های قم مانند دارالقرآن و مرکز فرهنگ قرآن موجود می باشد؛۱۱. تفسیر کاشف، اثر محمدجواد مغنیه (م ۱۴۰۰ق) که به سبک المنار اما موجزتر از آن است و از تاویل بی جا اجتناب کرده است؛۱۲. المیزان فی تفسیر القرآن نوشته علامه سید محمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق). این تفسیر از مهم ترین و جامع ترین تفاسیر شیعه به شمار می آید. دکتر فهدالرومی درباره تفسیر المیزان می گوید: "با نگاهی کوتاه در این تفسیر معلوم می شود این کتاب برای علما نوشته شده است، نه عوام؛ زیرا مباحث دقیق و عمیقی در این کتاب وجود دارد… این تفسیر از بهترین تفاسیر قرآن در قرن حاضر است… ".
عناوین مرتبط
تفسیر امامیه؛مفسران امامیه؛تفسیر اجتماعی قرآن.
wikifeqh: تفاسیر_امامیه