[ویکی فقه] تحریر مَجِسطی، نام متن بازنویسی شده کتاب مجسطی بطلمیوس از خواجه نصیرالدین طوسی و یکی از مهمترین کتاب های نجومی عالم اسلام می باشد.
آرای مختلفی درباره علتِ نامیده شدن کتاب بطلمیوس به مجسطی در عالم اسلام وجود دارد. مطابق نخستین رأی که مدت ها صحیح پنداشته می شد و بسیاری، از جمله:
ابوالوفا مبشربن فاتِک ( زندگی در قرن هفتم هجری، ص۲۵۱) آن را مطرح کرده و حاجی خلیفه نیز آن را تکرار نموده است، «مجسطی» معرّب واژه ای یونانی و به معنای «بزرگ» دانسته می شد، اما نالینو این رأی را رد کرده و این نام را صورت « منحوت » دو واژه یونانی (مِگاله سونطاکسیس) دانسته که احتمالاً از طریق ترجمه سریانی این کتاب به مسلمانان رسیده و به صورت مجسطی درآمده است.
مطابق رأی دیگر، احتمالاً نام مجسطی از طریق ترجمه فارسی میانه ( پهلوی ) این کتاب یا بخش هایی از آن به مسلمانان رسیده است :بعضی دانشمندان مسلمان، از جمله ابوریحان بیرونی
و ابن عِبری، نیز از لفظ سونطاکسیس برای نامیدن این کتاب استفاده کرده اند. در عین حال مجسطی به بعضی دیگر از آثار نجومیِ حوزه تمدن اسلامی چون مجسطیِ ابوالوفا بوزجانی نیز اطلاق می شده است
راه های آشنایی مسلمانان با کتاب مجسطی
آشنایی مسلمانان با کتاب مجسطی بطلمیوس، پیش از ترجمه آن به عربی، از دو طریق صورت پذیرفت:
یکی از طریق ترجمه سریانی آن، که مورد استفاده بعضی دانشمندان اسلامی نیز قرار گرفت، و دیگر از طریق اشاراتی به نام آن در بعضی از نوشته های فارسی میانه ــ که احتمالاً نشان دهنده ترجمه دست کم بعضی قسمت های کتاب از یونانی به فارسی میانه است ــ از جمله در دینکرد که از مجسطی به صورت mgstyk و در نامههای منوچهر که از آن با عنوان زیج بطلمیوس یاد شده است، هرچند نمی توان به یقین اظهار کرد که مسلمانان تحت تأثیر صورت فارسی میانه این کتاب، آن را مجسطی نامیده اند.
ترجمه های مجسطی
ترجمه های مجسطی و شرح هایی که بر آن نوشته شد، از زمان نخستین ترجمه آن به عربی در قرن دوم هجری تا روزگار خواجه نصیرالدین طوسی، زمینه ساز پیدایش تحریر مجسطی بود. ازینرو پیش از پرداختن به تحریر مجسطی، ذکر ترجمه ها و شرح های این کتاب لازم است.
← ترجمه سریانی
...
آرای مختلفی درباره علتِ نامیده شدن کتاب بطلمیوس به مجسطی در عالم اسلام وجود دارد. مطابق نخستین رأی که مدت ها صحیح پنداشته می شد و بسیاری، از جمله:
ابوالوفا مبشربن فاتِک ( زندگی در قرن هفتم هجری، ص۲۵۱) آن را مطرح کرده و حاجی خلیفه نیز آن را تکرار نموده است، «مجسطی» معرّب واژه ای یونانی و به معنای «بزرگ» دانسته می شد، اما نالینو این رأی را رد کرده و این نام را صورت « منحوت » دو واژه یونانی (مِگاله سونطاکسیس) دانسته که احتمالاً از طریق ترجمه سریانی این کتاب به مسلمانان رسیده و به صورت مجسطی درآمده است.
مطابق رأی دیگر، احتمالاً نام مجسطی از طریق ترجمه فارسی میانه ( پهلوی ) این کتاب یا بخش هایی از آن به مسلمانان رسیده است :بعضی دانشمندان مسلمان، از جمله ابوریحان بیرونی
و ابن عِبری، نیز از لفظ سونطاکسیس برای نامیدن این کتاب استفاده کرده اند. در عین حال مجسطی به بعضی دیگر از آثار نجومیِ حوزه تمدن اسلامی چون مجسطیِ ابوالوفا بوزجانی نیز اطلاق می شده است
راه های آشنایی مسلمانان با کتاب مجسطی
آشنایی مسلمانان با کتاب مجسطی بطلمیوس، پیش از ترجمه آن به عربی، از دو طریق صورت پذیرفت:
یکی از طریق ترجمه سریانی آن، که مورد استفاده بعضی دانشمندان اسلامی نیز قرار گرفت، و دیگر از طریق اشاراتی به نام آن در بعضی از نوشته های فارسی میانه ــ که احتمالاً نشان دهنده ترجمه دست کم بعضی قسمت های کتاب از یونانی به فارسی میانه است ــ از جمله در دینکرد که از مجسطی به صورت mgstyk و در نامههای منوچهر که از آن با عنوان زیج بطلمیوس یاد شده است، هرچند نمی توان به یقین اظهار کرد که مسلمانان تحت تأثیر صورت فارسی میانه این کتاب، آن را مجسطی نامیده اند.
ترجمه های مجسطی
ترجمه های مجسطی و شرح هایی که بر آن نوشته شد، از زمان نخستین ترجمه آن به عربی در قرن دوم هجری تا روزگار خواجه نصیرالدین طوسی، زمینه ساز پیدایش تحریر مجسطی بود. ازینرو پیش از پرداختن به تحریر مجسطی، ذکر ترجمه ها و شرح های این کتاب لازم است.
← ترجمه سریانی
...
wikifeqh: مجسطی_بطلمیوس