تاریخ نگاری محلی

[ویکی فقه] تعصبات و افتخارات محلی و هم چنین انگیزه های علمی و دینی در پیدایی تواریخ شهرها به طور عام و تواریخ محلی که متضمن شرح حال شخصیت های بزرگ شهری خاص برای نشان دادن جای گاه و تفوق علمی آن است، نقش داشته است. در جهان اسلام تاریخ های محلی بسیاری با صبغه علمی و دینی یا سیاسی تدوین شد.سخاوی شمار معتنابهی از آن ها را یاد کرده است.
افزون بر کتب طبقاتِ پیشگامانی مانند ابن سعد و خلیفة بن خیاط که بر اساس توزیع جغرافیایی تألیف شده بود، تاریخ های محلی بر اساس طبقات یا ترتیب الفباییِ رجال هر شهر ، جداگانه تألیف شد که نخستین پدیدآورندگان آن ها محدّثان بودند.این کتاب ها علاوه بر شرح حال علما و محدّثان و مشاهیر، معمولاً مشتمل است بر پیش گفتاری در باره تاریخ احداث شهر و فتح آن به دست مسلمانان ، صحابه و تابعانی که به آن جا رفته اند، روایاتی در فضیلت شهر، والیان ، امرا ، محله ها، تأسیسات شهر در پیش و پس از اسلام مانند حصار و قلعه و مسجد.
کهن ترین تاریخ محلی موجود
کهن ترین تاریخ محلی موجود که به تراجم رجال اختصاص یافته، تاریخ واسط اثر اَسلَم بن سهل رزّاز معروف به بَحشَل واسطی (متوفی ۲۸۸) است. بحشل پس از بحث مختصری در باره تاریخ تأسیس واسط و محله ها و بناهای آن، به شرح حال صحابه و سپس محدّثانی که به نحوی به این شهر مربوط بوده اند، پرداخته و برحسب تقدم زمانی آنان را طبقه بندی کرده و به جای اصطلاح طبقه، واژه « قرن » را به کار برده است.وی اغلب، روایات آنان را با سند خویش نقل می کند.
تاریخ نگاران محلی بعد از بحشل
پس از بحشل، مؤلفانِ تاریخ های محلی که به تراجم رجال پرداختند، در تنظیم و محتوای مطالب از این الگو پیروی کردند و کار بحشل را تداوم بخشیدند.از این میان می توان از محمد بن سعید قُشَیری (متوفی ۳۳۴) مؤلف تاریخ الرقّه یاد کرد (چاپ ابراهیم صالح، دمشق ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸).ابوشیخ انصاری (متوفی ۳۶۹) نیز در طبقات المحدّثین باصبهان و الواردین علیها، محدّثان را در یازده طبقه تا عصر خود گروه بندی کرد (چاپ بَلّوشی، بیروت ۱۴۰۸، ۲ ج).قاضی عبدالجبار خولانی دارانی (متوفی ۳۷۰) تاریخ داریّا را به این شیوه فراهم آورد (چاپ سعید افغانی، دمشق ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴).
تاریخ نگاران محلی عهد سامانیان
...