بهلول

[ویکی شیعه] ابو وُهَیب بُهلول بن عمر صیرفی یا صوفی (وفات ۱۹۰ق/۸۰۶م)، مشهور به دانا، عاقل یا مجنون، نام شخصیتی است که در ادبیات عامیانه ایران شهرت بسیار دارد. بُهلول شیعه بود و برخی منابع از وی به عنوان شاگرد و مرید امام صادق (ع) یاد کرده اند.
نخستین گزارش هایی که از بهلول به دست رسیده، متعلق به نیمه اول قرن سوم قمری است که وی را در زمان مهدی عباسی (حک ۱۵۸-۱۶۹/۷۷۵-۷۸۵م) قرار می دهد. جاحظ (د۲۵۵ق/۸۶۹م) در نخستین روایت خود، او را مقابل اسحاق بن صبّاح (والی حجاز در زمان مهدی) قرارداده است و تشیع او را به روشنی اثبات می کند. در دو روایت دیگر، بهلول مردی گول(=ابله و نادان) و حتیٰ خالی از ظرافت جلوه می کند.

[ویکی اهل البیت] کلید واژه: بنی عباس، یاران امام صادق علیه السلام، بهلول، زندگینامه بهلول، فضایل بهلول، صدیق، حکم قتل امام کاظم، دیوانگی بهلول،
در شهر کوفه دیده به جهان گشود و آرام آرام چنان دیگر مردان حق راه سعادت پیمود. کوفه زادگاه فرزانگانی بی شمار و رادمردانی فرهیخته بود که در پرتو انوار هدایت و امامت تشیع نورافشانی می کردند. آن دیار، جنب و جوش مردان بزرگی را به یاد دارد که هر یک افتخارانی فراموش ناشدنی در راه حقیقت خلق کردند و اینک نیز به تماشای یکی از آن مردان خدایی می نشینیم.
پدرش که عموی هارون الرشید خلیفه عباسی بود، «عمرو» نام داشت. عمرو کوفی فرزندی داشت که نامش را «وهب» نهاده بود و کنیه اش «ابووهب» نام گرفت. اما این فرزند خوشنام کوفی در میان مردم به «بهلول» معروف شده بود. آری، «بهلول عاقل» همان مردی است که برخی دشمنان کم خرد، وی را «بهلول دیوانه» نام نهاده بودند.
دل آن عاقل اندیشمند، به رغم این که خود از عباسیان به شمارمی رفت، همچون برخی دیگر از کوفیان حق طلب، جلوه گاه نور ولایت و تشیع گردید. در آن زمان، امام صادق علیه السلام از شهر مدینه نورافشانی می کرد و هدایت امت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را بر عهده داشت. کوفه نیز یکی از آن شهرهایی بود که مردان بسیاری از آن برخاسته با حرکت به سوی مدینه، چونان پروانه های عاشق بر گرد صادق آل محمد علیه السلام می چرخیدند.
در عصر امام صادق علیه السلام
بهلول کوفی نیز بسان دیگر همشهریان خویش، در جرگه این عاشقان درآمده و در زمره شاگردان خاص آن خورشید صداقت جای گرفت. علامه شهید قاضی نورالله شوشتری با استناد به کتاب «تاریخ گزیده» پس از بیان مطالب فوق آورده است: «او (بهلول) در زمره متقیان عصر خویش قرار داشت».
مولف کتاب «روضات الجنات» در معرفی بهلول عاقل چنین آورده است: «عالم عارف کامل، کاشف از لطایف اسرار و فنون، بهلول بن عمرو عاقل عادل کوفی صوفی (صیرفی) معروف به مجنون... از شاگردان برگزیده امام صادق علیه السلام است. وی در فنون حکمت، معارف و آداب اسلامی فردی تکمیل است» سپس چنین می نویسد: «بهلول در ردیف فتوادهندگان به شیوه مذهب تشیع بود و در دوران خویش، دارای مقبولیت عمومی بود».

[ویکی فقه] بهلول (ابهام زدایی). واژه بهلول ممکن است اشاره به معانی ذیل باشد: • بهلول بن عمرو صیرفی، مشهور به دانا، عاقل یا مجنون، نام شخصیتی نیمه افسانه ای که در ادبیات عامیانۀ ایران• محمدتقی بهلول، از علمای مبارز معاصر• بهلول بن راشد، بُهلول بن راشد، ابوعمرو حجری، محدّث مالکی مغرب در قرن دوم• بهلول بهجت افندی، بهجت افندی، بهلول، فقیه ، مورخ و فیلسوف قرن سیزدهم و چهاردهم• بهلول شیبانی، سرداری دلیر و اهل موصل و شورشی بر علیه هشام بن عبدالملک• حزام بهلول، از قاریان و مبلغان یمن در قرن چهاردهم هجری/ بیستم میلادی• بهلول (فرمانروا)، بُهْلول، یا بَهلول، نام ۳ تن از فرمانروایان برجستۀ کُرد• بهلول لودی، سلطان دهلی و سرسلسلۀ لودیان در شبه قارۀ هند• بهلول بن الوندبیگ، از خاندان کرد سلیمانیه از امرای بر میافارقین (شهری در ۱۲فرسنگی شمال دیاربکر)• بهلول بن امیرفریدون، یکی از سرسپردگان سلسله صفوی• بهلول بن امیرجمشید، یکی از امرای طایفۀ دُنبلی• بهلول (هفته نامه)، هفته نامه ای انتقادی و طنزآمیز همراه با کاریکاتور و مدافع و ناشر افکار حزب دمکرات
...

[ویکی شیعه] بهلول (ابهام زدایی). بهلول، ممکن است به یکی از این موارد اشاره داشته باشد:

[ویکی فقه] بهلول (فرمانروا). بُهْلول، یا بَهلول، نام ۳ تن از فرمانروایان برجستۀ کُرد می باشد.
بهلول، فرزند امیرجمشید، یکی از امرای طایفۀ دُنبلی، خاندانی که چند سده در نقاطی از آذربایجان و کردستان فرمانروایی داشتند (دربارۀ دنبلی ها به اینجا رجوع کنید ). پدر بهلول نیز از فرمانروایان کرد بود که پیش تر با غازان خان (حک ۶۹۴-۷۰۴ق/۱۲۹۵-۱۳۰۴م)، به ستیز برخاسته، و بعدها در ۷۲۵ق/۱۳۲۵م در نبردی با سپاهیان مغول در کوه چله خانه کشته شده بود. بهلول پس از پدر، تبریز را مرکز فرمانروایی خود قرار داد. از رویدادهای دورۀ حکومت این فرمانروای کرد، آگاهی چندانی در دست نیست، جز آن که در ۷۶۰ق/۱۳۵۹م درگذشت و در قلعۀ بای، در کنار آرامگاه نیای بزرگش امیراحمد مدفون گردید.
بهلول دوم
بهلول، مشهور به حاجی بیک، فرزند امیرفریدون (امیرقلیچ). پدر بهلول بر آذربایجان، کردستان و ارمنستان فرمانروایی می کرد و مرکز حکومت خود را شهر خوی قرار داده بود. امیرفریدون در ۸۶۰ق/۱۴۵۶م درگذشت. امیربهلول بجز سرزمین های موروثی، طبرستان و داغستان را نیز در اختیار داشت. بهلول معاصر سلطان حیدر (د ۸۹۳ق/۱۴۸۸م)، پدر شاه اسماعیل اول، بنیان گذار سلسله صفوی بود و از روی اعتقاد و ارادت سرسپردۀ او گردید به دنبال این سرسپردگی دیگر سران طایفۀ دنبلی نیز از شاهان صفوی اطاعت می کردند و آن ها را در برابر دشمنانشان یاری می دادند. بهلول نه تنها از نظر سیاسی به خدمت خاندان صفوی کمربسته بود، از نظر اعتقادی نیز باطناً به مذهب این خاندان (تشیع) گرایش داشت. این چرخش سیاسی و مذهبی فرمانروایان کرد دنبلی در سرنوشت آنان بسیار مؤثر افتاد. آنها پس از این رویداد، استقلال سیاسی خود را از دست دادند و قلمرو فرمانروایایی آنان به قلمرو شاهان صفوی پیوست و همچنین آن ها که پیش از این، مذهب تسنن داشتند، به پیروی از فرمانروای خود به تشیع گرویدند. بهلول در ۸۸۰ق/۱۴۷۵م در جنگ سلطان حیدر و شاه خلیل آق قویونلو جان سپرد و در دامنۀ کوهی که آرامگاه خانوادگی آن ها بود، به خاک سپرده شد. برای مزار او گنبد ویژه ای ساختند و آن کوه بعدها به نام او به حاجی بیگ معروف شد و امروزه آن را حاجی بیگلو می نامند.
بهلول سوم
بهلول، فرزند الوند بیگ فرزند شیخ احمد از خاندان کرد سلیمانیه که در دورۀ پادشاهی سلطان سلیم (یاووز) (سل ۹۱۸-۹۲۶ق/۱۵۱۲-۱۵۲۰م)، بر میافارقین (شهری در ۱۲فرسنگی شمال دیاربکر) امارت داشت. او در آغاز کار به اتفاق برادرش عمرشاه، مدتی طولانی در خدمت اسکندرپاشا، والی دیاربکر به سر برد. اسکندرپاشا او را به حراست از دژ اسکندریه (که آن را میان راه حله و بغداد به نام خود ساخته بود) مأمور کرد بهلول یک بار شخصاً به دیدار سلطان سلیم رفت، سلطان او را ارج نهاد و میافارقین و توابع آن را به اقطاع تملیک (ه د، اقطاع) او داد و نیز دریافت مالیات زمینِ برخی از طوایف منطقه را به وی سپرد، تا آن که برخی از طوایف سلیمانیه، نیز بر سر پرداخت مالیات بر بهلول شوریدند و سرانجام در نبردی که میان او و شهسواربیگ از طایفۀ بسیان و فرمانده دژ بایزید (از بخش های ایروان) درگرفت، کشته شد. او را مردی دلیر و بزرگوار دانسته اند.

[ویکی فقه] بهلول (هفته نامه). بُهْلول، هفته نامه ای انتقادی و طنزآمیز همراه با کاریکاتور که مدافع و ناشر افکار حزب دمکرات بود.
این هفته نامه از اوایل سال ۱۲۹۰ش/۱۹۱۱م نخست با مدیریت شیخ علی عراقی منتشر شد و پس از آن، با مدیریت اسدالله خان پارسی در ۴ صفحه با قطع متوسط و چاپ سنگی در تهران انتشار می یافت.
مطالب نشریه
صفحات ۱ و ۴ بهلول ویژۀ کاریکاتور بود و صفحات ۲ و ۳ آن، اختصاص به دیگر مطالب داشت. مطالب این نشریه شامل: سرمقاله، شعر (زیر عنوان ادبیات)، اخبار داخله (به شکل فکاهی) و بخش پرطرفداری به نام «کهنه مقویم بهلول» بود.
خط سیاسی
بهلول که با اعلام خط سیاسی خود، یعنی طرفداری از کارگران نشریه ای تندرو به شمار می آمد، خوانندگان بسیاری پیدا کرد، به گونه ای که تک شماره های آن با بهایی بیش از بهای همیشگی نشریه به فروش می رسید و شاید بتوان آن را تنها نشریۀ همواره کمیاب در دوران برپایی مجلس دوم دانست.
توقیف نشریه
...