برهان حرکت در قران

[ویکی فقه] برهان حرکت در قرآن. برهان حرکت یعنی اثبات وجود خدا از راه ریشه یابی حرکت در جهان هستی است.
این برهان در متون فلسفی به ارسطو نسبت داده شده و از آن به عنوان روش فیلسوفان طبیعی در برابر فیلسوفان الهی یاد شده است. تقریر عمومی برهان به این گونه است که حرکتهای موجود در جهان هستی به فاعلی برای پیدایش نیازمندند و این نیاز تا هنگامی که حرکتی وجود دارد برقرار است و فاعل حرکت اگر خود نیز متحرک باشد باز نیازمند محرکی خواهد بود تا آن که سرانجام بر اساس امتناع دور و تسلسل باید به محرّکی غیر متحرک برسیم که از آن به محرک اول یاد می شود.
تفصیل بیشتر برهان
این برهان با تفصیل بیش تر در دو حوزه علت فاعلی و غایی چنین تقریر می شود: حرکت به معنای انتقال تدریجی از استعداد به فعلیت، نیازمند علت فاعلی و غایی است، پس هر متحرکی در سطح علت فاعلی به فاعل محرکی نیاز دارد که خود متحرک نباشد و در سطح علت غایی به هدف و مقصودی که به سویش پیش رود و این هدف خود ممکن است حرکتی به سوی هدفی دیگر باشد تا آن که سرانجام این سلسله اهداف باید به کمال مطلق ختم شود. برهان حرکت در هر دو سطح علت فاعلی و غایی گاه بر مبنای مطلق حرکت در اجسام و گاه بر مبنای حرکت تکاملی نفس انسان و گاه بر مبنای حرکت افلاک در دستگاه کیهان شناسی فلسفی تبیین می شود.
مهم ترین عامل کم اهمیت بودن برهان
این برهان احتمالا برای نخستین بار توسط ابن سینا به فلسفه اسلامی راه یافت و به سبب هماهنگی آن با نظام جهان بینی متکلمان از سوی آنان با استقبال مواجه شد، جز آن که برهان مزبور در نظام فلسفه شناسی با مشکلی اساسی مواجه بود و آن این که حرکت از نظر مشائیان تنها در عوارض اجسام پذیرفته می شود؛ اما ذات اجسام، ثابت تلقی می گردد، بنابراین محرک نخستین را در چارچوب برهان حرکت می توان جسم یا صورت جسمیه شمرد. در این صورت ازلیت جهان ماده، قابل نقدپذیر نبوده، در نتیجه یا باید قِدَم جهان ماده را پذیرفت یا حرکت و حدوث را به ذات خداوند کشاند. این اشکال اساسی در نظریه حرکت جوهری ملاصدرا این گونه پاسخ یافت که حرکت عوارض اجسام از ذات آن ها برمی آید، بنابراین اجسام در ذات خود نیز نیازمند محرکی هستند، با این حال نظریه حرکت جوهری نتوانست کمک شایانی به برهان حرکت کند، زیرا این برهان در هر حال برای اثبات واجب الوجود به دو ضمیمه «استحاله تسلسل» و «برهان امکان و وجوب» که خود برهانی مستقل در کنار برهان حرکت است، نیاز دارد. نظریه حرکت جوهری تنها توانست با افزایش دامنه و شمول برهان حرکت، آن را از چنبره جهان ماده خارج ساخته، برای اثبات لزوم ارتباط جهان ماده با جهان تجرد به آن یاری رساند. این امر مهم ترین عامل کم اهمیت دادن به برهان مذکور در منابع فلسفی و نیز پاره ای از منابع کلام فلسفی به شمار می رود.
نخستین تطبیق کننده آیات قرآن با برهان
...