[ویکی فقه] بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسگری (کتاب). «بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسگری علیه السّلام » توسط دکتر سیده فاطمه هاشمی در سال ۱۳۸۱ ش به زبان فارسی تالیف شده است.
در انگیزه تالیف و به عنوان مقدمه می آید: شیعه معتقد است که فهم کلام وحی و و قوف بر دقائق آیات قرآن کریم جز با تمسک به حاملان و ورثه حقیقی قرآن یعنی اهل بیت پیامبر علیه السّلام و سنت آنان که مکمل سنت نبوی است میسر نمی گردد، تفسیر منسوب به امام عسگری علیه السّلام یکی از تفاسیر ماثور برجای مانده از قرن سوم هجری است که شامل تفسیر سوره حمد و سوره بقره تا آیه ۲۸۲ می باشد. ماثور از پیامبر علیه السّلام و اهل بیت علیهم السّلام است و یکی از منابع مهم شیعه محسوب می شود. عمده ترین منابعی که به نقد و بررسی سندی یا محتوایی این تفسیر پرداخته اند سیزده مورد می باشد که از جمله آنها، محدث نوری در خاتمه مستدرک الوسائل، ابوالحسن اشعری در حاشیه تفسیر مجمع البیان، آیت الله خویی در معجم رجال الحدیث و.... آنچه مهم است این مسئله است که باید انتساب و صحت و اعتبار این تفسیر معلوم گردد تا مورد عمل و احتجاج قرار گیرد.
ساختار کتاب
کتاب شامل مقدمه، شش فصل، نتیجه گیری نهایی و فهارس مختلف می باشد. بعد از بررسی در زمینه حجیت و اعتبار تفاسیر ماثور و میزان ارزش آنها، بررسی مفهوم، ملاکهای صحت و اعتبار روایات از دیدگاه امامیه و ضرورت تنقیح و تحقیق در روایات تفسیری- به عنوان پیش درآمد بر مبحث اصلی- به بحث پیرامون ضرورت تنقیح و تهذیب روایات تفسیری اهل بیت علیهم السلام، جایگاه تفسیر منسوب به امام عسگری علیه السّلام ، بررسی شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی حاکم و راهکار حضرت در آن شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ارزیابی تفسیر موجود از جهت سند (راویان و طریق آن) و از جهت محتوا (ارزیابی متنی مواردی روایات موجود در تفسیر با استفاده از ملاکهای معتبر در تشخیص احادیث) پرداخته شده است. در تهیه و نگارش مطالب، از منابع معتبری نظیر: مهم ترین تفاسیر ماثور شیعه و اهل سنت، اهم کتب تراجم و رجال، اهم کتب علم الحدیث و درایه الحدیث، اهم کتب تاریخ و سیره (خصوصا تاریخ صدر اسلام)، کتب حدیثی و مقایسه و استفاده از منابعی که پیرامون اعتبار یا عدم اعتبار این تفسیر بحث کرده اند، استفاده شده است و سعی بر آن شده که در پایان هر بخش، نتیجه گیری مشخصی ارائه گردد. شیوایی و رسائی عبارات با رعایت اختصار و سادگی در انتقال مطالب، نحو چینش، بررسی ابعاد و زوایای گوناگون مباحث، سیر منظم منطقی و استدلالی به همراه تقسیمها و تحلیلهای محققانه، بررسی معانی لغوی و اصطلاحی برخی کلمات و معرفی برخی اعلام و اشخاص، از نقاط قابل تحسین و توجه در تدوین این اثر می باشد.
گزارش محتوا
آنچه مسلم است اینکه شیخ صدوق در کتب مختلف خود این تفسیر را به نقل از استرآبادی روایت کرده است، اما صرف نقل شیخ صدوق از شخص دلالت بر توثیق وی ندارد. وانگهی در طریق این تفسیر، اضطراب و ضعف دیده می شود. حتی طریق شیخ صدوق به این تفسیر در کتبش با آنچه صراحتا در ابتدای تفسیر آمده است منافات دارد، البته عده ای از علما در صدد توجیه برآمده اند، بادر نظر گرفتن تمامی این توجیهات، باز هم این ضعف و اضطراب در روایت دیده می شود. اما در بررسی محتوای این تفسیر معلوم می شود که سبک نگارش تفسیر چنان است که در تفسیر آیات بیشتر به مصادیق و تاویل آنها که اغلب در زمینه معجزات و فضایل پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم است با تکیه بر روایات توجه شده است. مضمون نگارش مطالب و روایات به گونه ای است که گویا هدف از آن تربیت و آشنایی روایان تفسیر با معارف قرآنی و جایگاه اهل بیت علیهم السّلام در قرآن بوده است، اضطراب در متن نشانگر نقل به معنا یا خطا و سهو روایان است و گاهی معلول خطای نساخ می باشد.
← روایات تفسیر فوق
...
در انگیزه تالیف و به عنوان مقدمه می آید: شیعه معتقد است که فهم کلام وحی و و قوف بر دقائق آیات قرآن کریم جز با تمسک به حاملان و ورثه حقیقی قرآن یعنی اهل بیت پیامبر علیه السّلام و سنت آنان که مکمل سنت نبوی است میسر نمی گردد، تفسیر منسوب به امام عسگری علیه السّلام یکی از تفاسیر ماثور برجای مانده از قرن سوم هجری است که شامل تفسیر سوره حمد و سوره بقره تا آیه ۲۸۲ می باشد. ماثور از پیامبر علیه السّلام و اهل بیت علیهم السّلام است و یکی از منابع مهم شیعه محسوب می شود. عمده ترین منابعی که به نقد و بررسی سندی یا محتوایی این تفسیر پرداخته اند سیزده مورد می باشد که از جمله آنها، محدث نوری در خاتمه مستدرک الوسائل، ابوالحسن اشعری در حاشیه تفسیر مجمع البیان، آیت الله خویی در معجم رجال الحدیث و.... آنچه مهم است این مسئله است که باید انتساب و صحت و اعتبار این تفسیر معلوم گردد تا مورد عمل و احتجاج قرار گیرد.
ساختار کتاب
کتاب شامل مقدمه، شش فصل، نتیجه گیری نهایی و فهارس مختلف می باشد. بعد از بررسی در زمینه حجیت و اعتبار تفاسیر ماثور و میزان ارزش آنها، بررسی مفهوم، ملاکهای صحت و اعتبار روایات از دیدگاه امامیه و ضرورت تنقیح و تحقیق در روایات تفسیری- به عنوان پیش درآمد بر مبحث اصلی- به بحث پیرامون ضرورت تنقیح و تهذیب روایات تفسیری اهل بیت علیهم السلام، جایگاه تفسیر منسوب به امام عسگری علیه السّلام ، بررسی شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی حاکم و راهکار حضرت در آن شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ارزیابی تفسیر موجود از جهت سند (راویان و طریق آن) و از جهت محتوا (ارزیابی متنی مواردی روایات موجود در تفسیر با استفاده از ملاکهای معتبر در تشخیص احادیث) پرداخته شده است. در تهیه و نگارش مطالب، از منابع معتبری نظیر: مهم ترین تفاسیر ماثور شیعه و اهل سنت، اهم کتب تراجم و رجال، اهم کتب علم الحدیث و درایه الحدیث، اهم کتب تاریخ و سیره (خصوصا تاریخ صدر اسلام)، کتب حدیثی و مقایسه و استفاده از منابعی که پیرامون اعتبار یا عدم اعتبار این تفسیر بحث کرده اند، استفاده شده است و سعی بر آن شده که در پایان هر بخش، نتیجه گیری مشخصی ارائه گردد. شیوایی و رسائی عبارات با رعایت اختصار و سادگی در انتقال مطالب، نحو چینش، بررسی ابعاد و زوایای گوناگون مباحث، سیر منظم منطقی و استدلالی به همراه تقسیمها و تحلیلهای محققانه، بررسی معانی لغوی و اصطلاحی برخی کلمات و معرفی برخی اعلام و اشخاص، از نقاط قابل تحسین و توجه در تدوین این اثر می باشد.
گزارش محتوا
آنچه مسلم است اینکه شیخ صدوق در کتب مختلف خود این تفسیر را به نقل از استرآبادی روایت کرده است، اما صرف نقل شیخ صدوق از شخص دلالت بر توثیق وی ندارد. وانگهی در طریق این تفسیر، اضطراب و ضعف دیده می شود. حتی طریق شیخ صدوق به این تفسیر در کتبش با آنچه صراحتا در ابتدای تفسیر آمده است منافات دارد، البته عده ای از علما در صدد توجیه برآمده اند، بادر نظر گرفتن تمامی این توجیهات، باز هم این ضعف و اضطراب در روایت دیده می شود. اما در بررسی محتوای این تفسیر معلوم می شود که سبک نگارش تفسیر چنان است که در تفسیر آیات بیشتر به مصادیق و تاویل آنها که اغلب در زمینه معجزات و فضایل پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم است با تکیه بر روایات توجه شده است. مضمون نگارش مطالب و روایات به گونه ای است که گویا هدف از آن تربیت و آشنایی روایان تفسیر با معارف قرآنی و جایگاه اهل بیت علیهم السّلام در قرآن بوده است، اضطراب در متن نشانگر نقل به معنا یا خطا و سهو روایان است و گاهی معلول خطای نساخ می باشد.
← روایات تفسیر فوق
...