باغض الخل

[ویکی فقه] باغِض الخَلّ (بَغض الخلّ/ حجرالخلّ)، معرب کلمه سنگ سرکه گریز می باشد.
این نام تنها بر اساس مشاهدات ظاهری قدما از واکنش این سنگ ، یعنی جنب و جوش شدید به هنگام قرار گرفتن در سرکه ، بر آن گذاشته شده است.

اوصاف باغض الخلّ
نویسندگان آثار طبیعی، در وصف این سنگ اغراق کرده و واکنش آن را به گریزان بودن از سرکه و گاه برعکس، به علاقه آمیزش با آن تعبیر کرده اند.
به نوشته طوسی سنگی در مصر وجود دارد که هر گاه در سرکه قرار گیرد، بیرون می جهد.
حمداللّه مستوفی از سنگ موسوم به بغض الخلّ، با همان خاصیت ، یاد کرده است.
جمالی یزدی نیز ضمن تشریح نوعی صدف ، می گوید که درون بعضی از آن ها سنگی وجود دارد که هرگاه در سرکه جای گیرد، به جنبش درمی آید و در جای دیگر می گوید که چون آن را در سرکه نهند، از آن دور شده بیرون می جهد.

← استنباط از اقوال قدما
تحرک سنگ در ظرف حاوی سرکه، نشانه تمایل زیاد آن به ترکیب با این اسید و مبیّن آن است که باغض الخلّ از دسته سنگ های آهکی است، بخصوص آن که با توجه به نوشته متقدمان، در ترکیب با سرکه همان واکنشی را دارد که کربنات کلسیم (= کلسیت ، ۳ CaCO، مهم ترین کانیِ گروه سنگ های آهکی) در ترکیب با یک اسید (مانند اسید استیک ، COOH ۳ CH، که سرکه به طور طبیعی حاوی مقداری از آن است).

علّت گریز و جهش باغض الخلّ
...