ایهام

[ویکی فقه] ایهام ، در لغت به معنی به گمان افکندن و به پندار و شک درانداختن ، و در دانش بدیع یکی از صنایع معنوی و بخشی مهم از بدیع معنوی می باشد.
مراد از ایهام آن است که لفظی با بیش از یک معنا را در نظم و نثر به کار برند که برخی از معانی آن نزدیک به ذهن ، و برخی دور از ذهن باشد، مثل ِ «استوا» در آیه «اَلرَّحْمن ُ عَلَی الْعَرْش ِ اسْتَوی » که به دو معناست : یکی جلوس ، دوم استیلا؛ نیز مثل کلمه «عهد» در این بیت حافظ : دی می شد و گفتم صنما عهد به جا آر {} گفتا غلطی خواجه در این عهد وفا نیست که دارای دو معناست : یکی روزگار، دوم پیمان ؛ همچنین است کلمه «انسان » در این بیت : مردم چشمم به خون آغشته شد {} در کجا این ظلم با انسان کنند ، که آن نیز دارای دو معناست : یکی آدمی زاده ، دوم مردمک چشم . دو معنا یا بیش از دو معنای واژه های ایهام آمیز یا معانی حقیقی است ، یا معانی مجازی ، یا یکی حقیقی ، و دیگری مجازی است و گاه نیز به اشتراک است و به تواطؤ، چنانکه از دو معنی «استوا» یکی حقیقی است و دیگری مجازی و معانی «عهد» هر دو حقیقی است .
تقسیم تعاریف ایهام
از آن جا که «بیش از یک معنا» شامل دو معنا و بیش تر است ، می توان تعاریف ایهام را به دو قسم تقسیم کرد: مشهور و غیرمشهور.
← تعریف مشهور
از دیدگاه علمای دانش بدیع ، معانی ایهامی دارای دو ویژگی است :۱. قُرب و بُعد، که مراد از آن نزدیکی به ذهن و دوری از ذهن است . بدین ترتیب که ذهن شنونده با برخی از معانی آشناست و آن ها را به آسانی در می یابد و با برخی از معانی کمتر آشنا، یا بیگانه است و به اصطلاح معنی را بعید و غریب می یابد و دیرتر به دریافت آن نائل می شود. چنانکه «جلوس »، معنای نزدیک و آشنای «استوا»، و «استیلا»، معنای دور آن است و «آدمی زاده » معنای نزدیک « انسان »، و «مردمک » معنای دور آن است . ۲. مقصود و غیرمقصود، که مرادازآن ، این است که معنی نزدیک ، غیر مقصود است و مراد گوینده نیست و معنی بعید، مقصود و مراد گوینده است ، چنانکه مراد از «استوا» در آیه یاد شده «استیلا»، و مراد از «انسان » در بیت حافظ ، «مردمک چشم » است . این دو ویژگی را در تمامی منابع پیشین می توان یافت .
توازی معنایی
...

ایهام یک واژه است با حداقل دو معنی که یکی نزدیک به ذهن و دیگری دور از ذهن. مقصود شاعر گاه معنی دور مثل داستان تاریخی یا موضوعی بین دو نفر یا ضرب المثل، و گاه معنی نزدیک است. در ایهام، واژه یا عبارت آنگونه است که ذهن بر سر دوراهی قرار می گیرد بین داستان اصلی و داستان گذشته تاریخی و یا میان نفرات یا ضرب المثل و نمی تواند در یک لحظه یکی از دو معنی را انتخاب کند. گرچه دریافتن اینکه کدام معنی اصلی است و کدام فرعی، بسته به رابطهٔ کل کلمات مصرع یا بیت با کلمهٔ دارای ایهام است. البته در بعضی اشعار هر دو معنی قابل قبول است.
این انتخاب، کاری آسان نیست و این حالت روانی عموماً باعث التذاذ ادبی می شود. زمانی خواننده می تواند آرایه ایهام را دریابد که از معانی مختلف واژه ها و عبارات آگاه باشد.
ایهام از مهم ترین آرایه های ادبی به کار رفته در شعر حافظ است.
معنی نزدیک مردم و مردمان در این بیت مردمک و مردمکان چشمان گریان و خونبار عاشق در برابر معشوق است، ولی، در معنایی دورتر و عمیق تر، با ظرافت و هنرمندی کم نظیری، حال و احوال تمامی مردمان عاشقی کشیده و خون گریسته را بر خاطر و روان خواننده می پاشاند.
یا هر کلمه می تواند با کلمهٔ مترادف خود نیز ایهام داشته باشد:
که با «مخفی» ( تخلص شاعر ) که هر دو کلماتی مترادف هستند ایهام دارد.
ایهام تناسب عموماً با درگیر ساختن ذهن خواننده بر سر انتخاب یک معنی از میان چند معنی لغت، لذّت ادبی ایجاد می کند. تفاوت ایهام ساده با ایهام تناسب آن است که در ایهام، هر دو معنی پذیرفتنی است اما در ایهام تناسب، تنها یک معنی به کار می آید و معنی دوم با واژه یا واژه های دیگر یک تناسب ( مراعات نظیر ) ایجاد می کند. بیشترین ایهام تناسب در ادبیات فارسی در اشعار حافظ و سعدی است؛ مانند:
در بیت بالا منظور سعدی از «زال» نه پدر رستم بلکه «پیرزن سفیدموی» است اما با «رستم» ایهام تناسب ساخته است.
در این بیت حافظ با زیبایی هرچه تمام تر واژه مهر را آورده تا مهر در معنای خورشید و آفتاب با روز که در ادامه مصرع آمده تناسب ایجاد کند.
از حافظ:
رابطه بین «هوا» و «باد» در این بیت:[ ۱]
که «هوا» در این بیت به معنی میل است نه به معنی هوایی که با باد تناسب دارد.
و یا به کار بردن هنرمندانه واژهٔ «پروانه» در ابیات زیر توسط حافظ:
همان طور که مشخص شده است، در بیت نخست معنای اصلی هماهنگ با بیت واژهٔ پروانه، «اجازه» است، ولی وجود شمع در انتهای بیت باعث ایجاد تناسبی خارج از فضای بیت با پروانه شده است. در بیت دوم نیز پروانه در مفهوم معمول و متداول خود به کار رفته است ولی تناسب میان پروا به معنی میل و اشتیاق با پروانه در معنای اجازه و امکان و همچنین هم ریشه بودن این دو واژه باعث پدید آمدن ایهام تناسبی کم نظیر در ادبیات فارسی شده است.

ایهام (گروه موسیقی). ایهام بند یا ایهام یک گروه موسیقی تلفیقی پاپ سنتی است. این گروه در سال ۱۳۹۶ با همکاری زانیار خسروی با مازیار لشنی فعالیت خود را در عرصه موسیقی آغاز کرد. اخیراً خواننده جدیدی به نام سعید شاهری به این گروه پیوسته است. این هنرمند جایگزین زانیار خسروی در ایهام شده است و از این پس مازیار لشنی را برای همخوانی همراهی خواهد کرد.
از این پس زانیار خسروی، وظیفه مدیریت هنری این گروه عهده دار خواهد بود.
اولین قطعهٔ این گروه با عنوان بغض در ۳۱ مرداد ۱۳۹۶ منتشر شد که با استقبال بسیار خوبی مواجه شد. آهنگ بغض از نظر بسیاری از کارشناسان موسیقی بهترین آهنگ در سبک پاپ و موسیقی تلفیقی می باشد که در سال ۱۳۹۶ ساخته شده است. [ ۱]
مازیار لشنی ( زاده ۸ تیر ۱۳۷۱ ) در دورود لرستان، خواننده است. مازیار لشنی چهره جدیدی در موسیقی پاپ ایرانی است و صدای خاص و دلنشین او که به موسیقی سنتی نزدیک تر است باعث شده نامش خیلی زود در میان اهالی موسیقی و نسل جوان شناخته و اشنا گردد و با گروه ایهام به شهرت خوبی برسد. وی متاهل است و در ۲۲ مهر ۱۴۰۱ خبر ازدواج خود را رسانه ای کرد.
زانیار خسروی ( زاده ۲ اردیبهشت ۱۳۶۴ در تهران ) خواننده، آهنگساز، ترانه سرا، تنظیم کننده، نوازنده و بازیگر اهل ایران است. وی در ۱۱ اسفند ۱۳۹۲ موفق به دریافت مجوز و انتشار اولین آلبوم رسمی خود به نام "۲۸"شد. او برادر کوچک سیروان خسروی، دیگر خواننده پاپ است. زانیار خسروی چند سالیست با "آرنیکا صادقی" ازدواج کرده و زندگی متاهلی دارد.
محمد سعید شاهری فعالیت های موسیقی خود را از ۸ سالگی شروع کرده است . او پس از فراگیری دوره عالی ردیف ایرانی و مرکب خوانی آشنایی با ظرایف آوازی سبک اصفهان و دوره عالی آوازی و گذراندن ردیف سازی موسیقی ایرانی با ساز تخصصی تار و ستار و یادگیری سلفژ سرایش و نگارش
اجراهای متعدد به همراه گروه سروش مولانا به سرپرستی استاد خشتی نژاد از سال ٩٢ درتهران از قبیل ：تالار , ایوان شمس ( تالار حرکت ) , ارسباران , تالار اندیشه و . . . داشت . آلبوم ماه تابان به خوانندگی سعید شاهری و آهنگسازی استاد علی خشتی نژاد از آثار او در موسیقی سنتی است. او چندین تک آهنگ نیز قبل از پیوستن به گروه ایهام منتشر کرده بود.
• بغض
• حال من
• بزن باران
• جانا
• چشمانت ارزوست
• دریا
• نگار
• دنیای بعد از تو
• شهزاده بی عشق
• وای از این حالم
• خدانگه دار
• تاب و تب
• تنها شدم
• سلطان قلب من
• عشق
• خاطره هامون
• درد
• درد ( ورژن پیانو )
• زیبا جان
• غریب آشنا
• دختر خان
• سلطان قلب من"آنپلاگد"
• شب مهتاب
• عاشق شو
• پروانه وار

(در لغت به معنی به گمان انداختن و پوشاندن) در اصطلاح بدیع، آوردن کلمه یا تعبیری در کلام است که دو معنی داشته باشد، یکی نزدیک به ذهن و دیگری دور از ذهن؛ و غالباً هدف گوینده معنی دور است و با این کار مقصود خود را می پوشاند: امشب صدای تیشه از بیستون نیامد/ شاید به خواب شیرین فرهاد رفته باشد (حزین لاهیجی). شیرین هم صفت خواب فرهاد است و هم نام معشوق او؛ و مراد معنی دوم است. ایهام را توریه و توهیم و تخییل هم گفته اند. ایهام انواعی دارد ازجمله: ۱. ایهام تام، آن است که کلمۀ ایهام دار بیش از دو معنی دارد و روشن نیست که مراد گوینده کدام یک از آن هاست؛ ۲. ایهام تناسب، آن است که معنایی که مراد نیست با کلمه ای دیگر تناسب داشته باشد؛ ۳. ایهام توکید، آن است که کلمه یا تعبیری تکرار شود و در هرجا معنایی متفاوت داشته باشد؛ ۴. ایهام طباق یا ایهام تضاد، به خلاف ایهام تناسب، معنایی که مراد نیست با کلمه ای دیگر یا سایر اجزای کلام تضاد داشته باشد؛ ۵. ایهام عکس، آن است که کلمۀ ایهام دار تکرار شود؛ چنان که غالباً دومی ایهام دارد و اولی ندارد. انواع دیگر ایهام عبارت اند از ایهام مجرد، ایهام مرشح، ایهام موشح، ایهام مرکب و ایهام تشابه.