ایه مشیت

[ویکی فقه] آیه مشیت. آیه ۲۳ و ۲۴ کهف، درباره گفتن ان شاء الله که به آیه مشیت شهرت دارد، بیان می کند.
به آیات ۲۳ و ۲۴ سوره کهف "آیه مشیت" یا "آیه استثنا" می گویند.
آیه مربوطه
(ولا تقولن لشیء انی فاعل ذلک غدا الا ان یشاء الله واذکر ربک اذا نسیت وقل عسی ان یهدین ربی لاقرب من هذا رشدا)؛"و زنهار در مورد چیزی مگوی که من آن را فردا انجام خواهم داد مگر آنکه خدا بخواهد و چون فراموش کردی پروردگارت را یاد کن و بگو امید که پروردگارم مرا به راهی که نزدیکتر از این به صواب است هدایت کند".
کهف/سوره۱۸، آیه۲۳.
در فرهنگ قرآن "استثنا" یعنی "ان شاءالله گفتن".
شان نزول
...

[ویکی شیعه] آیه مشیت. آیه مشیت (کهف: ۲۳-۲۴) از پیامبر اسلام (ص) می خواهد وقتی قصد خبر دادن از انجام کاری در آینده را دارد با گفتن جمله «ان شاء الله» آن کار را به اذن و مشیت خداوند معلق کند. این آیات در مقام بیان این مطلب است که هیچ شخصی در مالکیت و فاعلیت خود دارای استقلال نیست و ملکیت شخص بر چیزی یا تأثیر بر کاری فقط به اذن و مشیت خداوند خواهد بود. گفتن جمله «ان شاء الله» را نشان دهنده رعایت ادب در پیشگاه خداوند دانسته اند.
آیات ۲۳ و ۲۴ سوره کهف به آیه مشیت معروف شده است زیرا خداوند در این آیات انجام کارها را در آینده به قدرت و مشیت خود وابسته می داند و اگر کسی از انجام کاری در آینده خبر می دهد، باید با گفتن «ان شاء الله» همراه باشد.درباره شأن نزول این آیه گفته شده است عده ای از یهود از مشرکان خواستند از محمد(ص) درباره ذی القرنین، روح القدس و اصحاب کهف سوال کنند. بعد از سوال مشرکان، پیامبر(ص) بدون گفتن جمله «ان شاء الله» به آنها گفت فردا جواب سوال شما را خواهم داد؛ ولی جبرئیل بنا بر برخی روایات تا چهل یا پنجاه روز برای پیامبر(ص) وحی نیاورد و باعث شد مشرکان به پیامبر(ص) طعنه بزنند که خدایش او را فراموش کرده است. بعد از این مدت با نزول این آیات به پیامبر(ص) گوشزد کرد که هر زمان قصد خبر دادن از انجام کاری در آینده را داری با جمله «ان شاء الله» بگو و به این صورت به پیامبر(ص) ادب آموخت.
خطاب این دو آیه را چه منحصر به پیامبر اسلام(ص) دانسته و چه خطاب را متوجه پیامبر (ص) و دیگران بدانیم، درصدد بیان این مطلب است که تمام آنچه در عالم هستی است مملوک و تحت اختیار خداوند قرار دارد و هر تصرفی که بخواهد در آن می کند و هیچ کس مالک چیزی یا اثری نیست مگر اینکه خداوند کسی را مالک چیزی کرده باشد یا اذن تصرف در چیزی را به او داده باشد. علامه طباطبایی با بیان مطلب فوق معتقد است اگرچه در قرآن انتساب کار یا عملی به انسان ها مورد انکار قرار نگرفته و بر آن تصریح نیز شده است؛ ولی با کنار هم قرار دادن آیات استقلال در عمل و بی نیازی از مشیت و اذن خدا در انجام کارها منتفی دانسته شده است؛ بنابراین منظور از این قسمت آیه که می گوید: «وَ لا تَقُولَنَّ لِشَیْ‏ءٍ إِنِّی فاعِلٌ ذلِکَ غَدا» این نسیت که کارهای خود را به خود نسبت ندهید بلکه می گوید زمانی که قصد انجام کاری در آینده را داری با گفتن جمله «ان شاء الله» آن کار را بر مشیت و اذن خدا معلق کن.گفتن جمله «ان شاء الله» به هنگام بیان تصمیم های مربوط به آینده را نوعی ادب در پیشگاه خداوند دانسته اند که بیان گر توحید افعالی نیز است؛ به این بیان که در عین وجود اختیار و آزادى اراده انسان، وجود هر چیز و هر کاری را به مشیت خدا وابسته می کند.از برخی روایات نیز استفاده می شود که اگر کسی خبر از انجام کاری در آینده بدون گفتن جمله «ان شاء الله» بدهد خداوند او را به خود واگذار می کند و از چتر حمایتش بیرون می برد.امر به گفتن جمله «ان شاء الله» در این آیه را امر وجوبی ندانسته اند؛ بلکه ارشادی است و انجام ندادن آن باعث انجام گناه نخواهد بود. نتیجه دیگر این کار را برای زمانی دانسته اند که انسان توان انجام کاری را که خبر به انجام آن داده، نداشته باشد و به این طریق از گفتن دروغ مصون می شود.

[ویکی اهل البیت] آیه مشیت. آیه 23 و 24 سوره کهف/ 18 را که بر گفتن انشاءاللّه تأکید کرده است، «آیه مشیت» یا «آیه استثنا» گفته اند:
«وَلَا تَقُولَنَّ لِشَیْءٍ إِنِّی فَاعِلٌ ذَلِکَ غَدًا»
«إِلَّا أَن یَشَاء اللَّهُ وَاذْکُر رَّبَّکَ إِذَا نَسِیتَ وَ قُلْ عَسَی أَن یَهْدِیَنِ رَبِّی لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا»
بنا به نقلی در شأن نزول این آیه، هنگامی که قریش نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمدند و از داستان اصحاب کهف و ذو القرنین جویا شدند، پیامبر بدون گفتن انشاءالله فرمود: فردا بیایید تا پاسخ شما را بگویم و فردای آن روز تا مدتی جبرئیل نیامد و پس از گذشت مدتی، آیه 23 و 24 سوره کهف/ 18 نازل شد.
شیخ طوسی پس از نقل این شأن نزول، آن را نادرست می داند.