[ویکی فقه] اهداف بینشی قرآن. بخشی از اهداف قرآن، به بینش و آگاهی بشر مرتبط است؛ مانند غفلت زدایی، بیان مسائل اختلافی، ارائه بینش های صحیح، تبیین حق از باطل، تدبّر در آیات قرآن و ... .
قرآن مجید یکی از اهداف خود را نجات انسان از غفلت معرفی می کند: «تَنزِیلَ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا اُنذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ؛ ؛ قرآن، فروفرستاده خدای شکست ناپذیر و مهربان است تا کسانی را که پدرانشان بیم داده نشده اند، بیم دهی؛ زیرا ایشان غافل اند.» در این آیه، نجات مردم از غفلت، هدف قرآن تلقی شده است و برای تحقق چنین هدفی می فرماید: باید مردم بیم داده شوند تا به هوش آیند و از غفلت رهایی یابند.انسان برای رسیدن به کمال واقعی خود، باید در چندراهی ها، راه صحیح را برگزیند و برای گزینش، باید به راه های گوناگون و سود و زیان هر یک توجه داشته باشد؛ ولی گاهی بر اثر سرکشی غرایز، از توجه به راه های گوناگون غافل می شود. این غفلت، ریشه بسیاری از گمراهی ها و انحرافات است. قرآن مجید در وصف جهنم یان می فرماید: «اُوْلَـئِکَ کَالاَنْعَامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ اُوْلَـئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ؛ ؛ این گروه با آنکه چشم و گوش و عقل دارند، از آنها بهره نمی گیرند؛ همانند چهارپایان، بلکه از آنان نیز گمراه ترند؛ زیرا اینان غافل اند.» انسان در اثر غفلت؛ به خدا به معارف حق و راه های تکامل هیچ توجه نمی کند، چه رسد به آنکه آنها را برگزیند و بدان ها دل بندد و در مسیر آنها حرکت کند. از منظر قرآن، برخی انسان ها از خدا، آخرت و آیات الاهی، که نقش بسزایی در سعادت آنان دارد، غافل شده و باید بدان ها توجه کنند.
یادآوری فراموش شده ها
خداوند بزرگ از راه فطرت، عقل و وحی، حقایقی را در اختیار بشر قرار داده؛ ولی اُنس با دنیا، لذایذ مادی، وسوسه های شیطانی و هواهای نفسانی، سبب شده است که آن حقایق را فراموش کند. یکی از اهداف قرآن، به یاد آوردن آن حقایق است: «اِنْ هُوَ اِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ؛ ؛ قرآن برای جهانیان جز یادآوری نیست».قرآن مجید بر این باور است که انسان ها امور بسیاری را فراموش کرده اند. خداوند متعال، نعمت های او، آیات الاهی، پیمان و میثاق خدا، معارف و احکامی که از سوی پروردگار در اختیارشان قرار گرفته است، معاد و روز جزا و اعمالی که خود انجام داده اند، اموری است که انسان در طول زندگی خود آنها را فراموش می کند و ضرورت دارد که کسی آنها را یادآوری کند. گاه انسان ها در اثر فراموشی خدا، خود را نیز فراموش می کنند و دچار از خود بیگانگی می شوند: «نَسُوا اللَّهَ فَاَنسَاهُمْ اَنفُسَهُم؛ ؛ خدا را فراموش کردند، خداوند هم آنان را نسبت به خودشان دچار فراموشی ساخت.»انسانی که خود را فراموش می کند، دیگری را که بر او حاکم شده و در او نفوذ کرده است، خود می پندارد. او فکر می کند که خودش می خواهد و خودش تصمیم می گیرد؛ ولی در واقع او نیست که تصمیم می گیرد؛ هوای نفس، شیطان و انسان هایی که او را مسخ کرده اند، به او دستور می دهند؛ دردهای دیگران را که دشمنان او هستند، درد خود می داند و درمان آنها را درمان خود می پندارد؛ زیرا آنها را خود پنداشته است. او به دنبال هوای نفس و شیطان می رود و می گوید: دلم می خواهد، خودم چنین تشخیص داده ام؛ ولی واقعیت چنین نیست: «کالَّذِی اسْتَهْوَتْهُ الشَّیَاطِینُ فِی الاَرْضِ حَیْرَان؛ ؛ مانند کسی که شیطان ها او را فریفته و عقل و دلش را ربوده اند، سرگردان است.» و «کَالَّذی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَس؛ ؛ مانند آن که شیطان او را مس کرده، در او نفوذ نموده، تحت سلطه خود درآورده، او را از تعادل خارج کرده است و توان حرکت در مسیر تکامل خود را ندارد».قرآن نجات از خودفراموشی و ازخودبیگانگی را «یاد خدا» و فراموش نکردن او می داند. اگر انسان خدا را به یاد آورد، خداوند هم او را یاد می کند: «فَاذْکُرُونِی اَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ؛ ؛ پس مرا (خدا را) یاد کنید، من هم شما را یاد می کنم و مرا سپاس گویید و کفر نورزید». اگر خدا انسان را یاد کند، از خودفراموشی نجات می یابد.
ارائه بینش های صحیح و ضروری
انسان ها در شناخت خدا و جهان دچار برداشت های نادرستی شده اند و در بسیاری از موارد، شناخت صحیحی از خدا، جهان و خود ندارند؛ چنان که در موارد بسیاری نمی توانند با اتکای به ابزارهای شناخت بشری، شناخت های لازم را به دست آورند: «وَمَا اُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ اِلاَّ قَلِیلاً؛ ؛ و شما را از دانش جز اندکی نداده اند». قرآن مجید می فرماید: ما قرآن را فرو فرستادیم تا همه شناخت های درست و لازم برای هدایت انسان به کمال واقعی اش را در اختیار او قرار دهیم: «وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِّکُلِّ شَیْءٍ؛ ؛ و بر تو کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر همه چیز است. اصلاً دلیلِ آمدن پیامبران، همین بوده است که بشر از دستیابی به همه شناخت های لازم و صحیح که برای سعادت وی ضروری می باشد، ناتوان است و فقط با استمداد از وحی به آنها دست می یابد.
ارائه ادله بر بینش های صحیح
...
قرآن مجید یکی از اهداف خود را نجات انسان از غفلت معرفی می کند: «تَنزِیلَ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا اُنذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ؛ ؛ قرآن، فروفرستاده خدای شکست ناپذیر و مهربان است تا کسانی را که پدرانشان بیم داده نشده اند، بیم دهی؛ زیرا ایشان غافل اند.» در این آیه، نجات مردم از غفلت، هدف قرآن تلقی شده است و برای تحقق چنین هدفی می فرماید: باید مردم بیم داده شوند تا به هوش آیند و از غفلت رهایی یابند.انسان برای رسیدن به کمال واقعی خود، باید در چندراهی ها، راه صحیح را برگزیند و برای گزینش، باید به راه های گوناگون و سود و زیان هر یک توجه داشته باشد؛ ولی گاهی بر اثر سرکشی غرایز، از توجه به راه های گوناگون غافل می شود. این غفلت، ریشه بسیاری از گمراهی ها و انحرافات است. قرآن مجید در وصف جهنم یان می فرماید: «اُوْلَـئِکَ کَالاَنْعَامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ اُوْلَـئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ؛ ؛ این گروه با آنکه چشم و گوش و عقل دارند، از آنها بهره نمی گیرند؛ همانند چهارپایان، بلکه از آنان نیز گمراه ترند؛ زیرا اینان غافل اند.» انسان در اثر غفلت؛ به خدا به معارف حق و راه های تکامل هیچ توجه نمی کند، چه رسد به آنکه آنها را برگزیند و بدان ها دل بندد و در مسیر آنها حرکت کند. از منظر قرآن، برخی انسان ها از خدا، آخرت و آیات الاهی، که نقش بسزایی در سعادت آنان دارد، غافل شده و باید بدان ها توجه کنند.
یادآوری فراموش شده ها
خداوند بزرگ از راه فطرت، عقل و وحی، حقایقی را در اختیار بشر قرار داده؛ ولی اُنس با دنیا، لذایذ مادی، وسوسه های شیطانی و هواهای نفسانی، سبب شده است که آن حقایق را فراموش کند. یکی از اهداف قرآن، به یاد آوردن آن حقایق است: «اِنْ هُوَ اِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ؛ ؛ قرآن برای جهانیان جز یادآوری نیست».قرآن مجید بر این باور است که انسان ها امور بسیاری را فراموش کرده اند. خداوند متعال، نعمت های او، آیات الاهی، پیمان و میثاق خدا، معارف و احکامی که از سوی پروردگار در اختیارشان قرار گرفته است، معاد و روز جزا و اعمالی که خود انجام داده اند، اموری است که انسان در طول زندگی خود آنها را فراموش می کند و ضرورت دارد که کسی آنها را یادآوری کند. گاه انسان ها در اثر فراموشی خدا، خود را نیز فراموش می کنند و دچار از خود بیگانگی می شوند: «نَسُوا اللَّهَ فَاَنسَاهُمْ اَنفُسَهُم؛ ؛ خدا را فراموش کردند، خداوند هم آنان را نسبت به خودشان دچار فراموشی ساخت.»انسانی که خود را فراموش می کند، دیگری را که بر او حاکم شده و در او نفوذ کرده است، خود می پندارد. او فکر می کند که خودش می خواهد و خودش تصمیم می گیرد؛ ولی در واقع او نیست که تصمیم می گیرد؛ هوای نفس، شیطان و انسان هایی که او را مسخ کرده اند، به او دستور می دهند؛ دردهای دیگران را که دشمنان او هستند، درد خود می داند و درمان آنها را درمان خود می پندارد؛ زیرا آنها را خود پنداشته است. او به دنبال هوای نفس و شیطان می رود و می گوید: دلم می خواهد، خودم چنین تشخیص داده ام؛ ولی واقعیت چنین نیست: «کالَّذِی اسْتَهْوَتْهُ الشَّیَاطِینُ فِی الاَرْضِ حَیْرَان؛ ؛ مانند کسی که شیطان ها او را فریفته و عقل و دلش را ربوده اند، سرگردان است.» و «کَالَّذی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَس؛ ؛ مانند آن که شیطان او را مس کرده، در او نفوذ نموده، تحت سلطه خود درآورده، او را از تعادل خارج کرده است و توان حرکت در مسیر تکامل خود را ندارد».قرآن نجات از خودفراموشی و ازخودبیگانگی را «یاد خدا» و فراموش نکردن او می داند. اگر انسان خدا را به یاد آورد، خداوند هم او را یاد می کند: «فَاذْکُرُونِی اَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ؛ ؛ پس مرا (خدا را) یاد کنید، من هم شما را یاد می کنم و مرا سپاس گویید و کفر نورزید». اگر خدا انسان را یاد کند، از خودفراموشی نجات می یابد.
ارائه بینش های صحیح و ضروری
انسان ها در شناخت خدا و جهان دچار برداشت های نادرستی شده اند و در بسیاری از موارد، شناخت صحیحی از خدا، جهان و خود ندارند؛ چنان که در موارد بسیاری نمی توانند با اتکای به ابزارهای شناخت بشری، شناخت های لازم را به دست آورند: «وَمَا اُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ اِلاَّ قَلِیلاً؛ ؛ و شما را از دانش جز اندکی نداده اند». قرآن مجید می فرماید: ما قرآن را فرو فرستادیم تا همه شناخت های درست و لازم برای هدایت انسان به کمال واقعی اش را در اختیار او قرار دهیم: «وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِّکُلِّ شَیْءٍ؛ ؛ و بر تو کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر همه چیز است. اصلاً دلیلِ آمدن پیامبران، همین بوده است که بشر از دستیابی به همه شناخت های لازم و صحیح که برای سعادت وی ضروری می باشد، ناتوان است و فقط با استمداد از وحی به آنها دست می یابد.
ارائه ادله بر بینش های صحیح
...
wikifeqh: اهداف_بینشی_قرآن