انقلاب اسلامی ایران

انقلاب مذهبی و سیاسی مردم ایران به رهبری امام خمینی (ره) (۱۳۵۷ش) که به برچیده شدن نظام سلطنت پهلوی و استقرار جمهوری اسلامی در ۱۲ فروردین۱۳۵۸ش انجامید. خواست ایجاد دگرگونی در ساختار سیاسی ایران ناشی از فقدان دو اصل اساسی در رویکرد حکومتگران پهلوی بود؛ اول، گرایش عمدۀ حکومت پهلوی به نوسازی ها و دگرگونی های سیاسی و فرهنگی، صرفاً براساس فرهنگ غربی بدون توجه به باورها و اعتقادات مذهبی ایرانیان و دیگر، برقراری استبداد سلطنتی و سرکوب مخالفان که به وقایعی چون مسجد گوهرشاد (۱۳۱۴)، مدرسۀ فیضیه (۱۳۴۱)، و واقعۀ ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ انجامید. وابستگی رژیم پهلوی به غرب و تبعیت کامل این رژیم از سیاست های استعماری منطقه ای انگلیس و امریکا و ترجیح منافع قدرت های بزرگ بر منافع ملی، سبب شد تا حکومت پهلوی مشروعیت و مقبولیت خود را نزد بسیاری از گروه های اجتماعی از دست بدهد. برنامه های ناکام توسعه، به ویژه از ۱۳۴۰ش به بعد که با اصلاحات امریکاییِ اجتماعی ـ اقتصادیِ انقلاب سفید آغاز شد، به نابودی های بنیان های کشاورزی و بروز سیل مهاجرت های روستاییان به شهرها و در نتیجه، نابسامانی های اجتماعی و اقتصادی انجامید که نارضایی روزافزون طبقات محروم و متوسط را سبب شد. ماجرای ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و کشتار کثیری از مردم و اهانت به باورهای دینی ملّت و تبعید امام (ره) شکافِ به وجود آمده بین مردم و حکومت را عمیق تر کرد. اختناق سیاسی و اعمال خشونت آمیز ساواک در شکنجه و آزار مخالفان رژیم، فساد مالی و اخلاقی خاندان پهلوی و بسیاری از دولتمردان و مدیران ارشد رژیم و بی اعتنایی آنان به اعتراض های مردم و رهبران دینی و سیاسی نیز از دیگر سو، بدبینی مردم را به هرگونه اقدامات اصلاحی رژیم و یأس آنان را سبب شده بود. رژیم شاه از اواخر ۱۳۵۵ش، ناگزیر، از شدت سانسور و سرکوب کاست و آزادی های سیاسی نسبی در کشور پدید آورد. احزاب ، جمعیت ها و فعّالان سیاسی مستقل ، بار دیگر سربرآوردند و شروع به فعالیت کردند. خواست اصلی آنان تأمین آزادی های بیان و قلم در چارچوب قانون اساسی و برگزاری انتخابات آزاد بود. برگزاری مجالس ختم متعدد در سوگ سیدمصطفی خمینی (فرزند ارشد امام) و علی شریعتی و حوادث متعاقب آن ، به ویژه مقالۀ توهین آمیز روزنامۀ اطلاعات در ۱۷ دی ۱۳۵۶ در هتک حرمت امام موجب طرح مجدّد یاد و نام امام و به حرکت درآمدن توده های مذهبی ای شد که خواست اصلی شان بازگشت امام خمینی (ره) از تبعید بود. شدت عمل رژیم در سرکوب حرکت های مردمی و دستورات پیاپی و مؤکّد امام، مبنی بر ادامۀ مقاومت و مبارزه تا واژگونی رژیم شاه سبب شد تا تحرّکات سیاسی از بین تعداد معدودی فعال سیاسی به میان توده های مردم سرایت کند که رهبری آن را امام خمینی (ره) برعهده داشت و عملاً رهبر بلامنازع توده های انقلابی و از محبوبیت روزافزونی برخوردار بود. احزاب و جمعیت های سیاسی نیز برای حفظ وجاهت سیاسی خود، از خط مشی امام خمینی (ره) پیروی کردند و بدین ترتیب سقوط سلطنت پهلوی و برقراری حکومت اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) ، شعار اصلی مردم شد. تظاهرات میلیونی مردم سراسر کشور در روزهای تاسوعا، عاشورا و اربعین ۱۳۵۷ش برضد رژیم پهلوی ، نشانۀ تبعیت کامل مردم از خواسته های امام خمینی (ره) بود. ناکامی دولت ها یکی پس از دیگری در مدت زمانی بسیار کوتاه و فرار شاه از ایران نشان دهندۀ ناتوانی رژیم از تسلّط بر اوضاع بود. تشکیل شورای انقلاب در اوایل بهمن ۱۳۵۷ش، بازگشت امام خمینی (ره) در ۱۲ بهمن همین سال، تشکیل دولت مهندس مهدی بازرگان به فرمان امام در ۱۶ بهمن ماه ۱۳۵۷ش، اعلام همبستگی همافران نیروی هوایی به انقلاب ، و سرانجام درگیری نظامی میان نیروهای گارد وفادار به رژیم با همافران و نیروهای مردمی ، به نابودی سریع نیروهای گارد، تصرف پادگان ها و مراکز حسّاس نظامی و امنیتی رژیم و سرانجام صدا و سیما در روزهای ۱۹ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش انجامید و بدین ترتیب رژیم سلطنتی سقوط کرد و انقلاب اسلامی مردم ایران به پیروزی رسید. نیز ← پهلوی، سلسله؛محمدرضاشاهپهلوی؛ خمینی، روح الله؛ ایران،_جمهوری_اسلامی.