القول المتین فی تشیع الشیخ الاکبر

[ویکی فقه] القول المتین فی تشیع الشیخ الاکبر (کتاب). القول المتین فی تشیع الشیخ الاکبر محی الدین ابن العربی»، نوشته ای مستقل و مفصل به زبان عربی که مذهب محی الدین بن عربی را مورد بررسی قرار داده است.
«القول المتین فی تشیع الشیخ الاکبر محی الدین ابن العربی»، نوشته ای مستقل و مفصل به زبان عربی ، از آثار نویسنده ناآشنای معاصر، شیخ محسن قاسم طهرانی از شاگردان علامه سید محمدحسین حسینی تهرانی است که مذهب محی الدین بن عربی (۵۶۰- ۶۳۸ ق)را مورد بررسی قرار داده و سرانجام بنا بر نظر خودش، گرایش او به تشیع به معنایی خاص را به اثبات رسانده است. مقصود مؤلف از این تشیع همان مطلبی است که تحت عنوان جدید و نظریه متناقض نمای «تسنن دوازده امامی» از آن یاد می شود. «تسنن دوازده امامی»، آمیزه ای از تشیع و تسنن است و به کسانی اطلاق می شود که از نظر علمی و اعتقادی و همچنین از نظر عملی و فقهی همانندی هایی با سنیان داشتند و همان طور که در تاریخ آمده، سنیان دوازده امامی با آنکه امامت و عصمت دوازده امام را پذیرفته بودند، ولی از خلفای سه گانه نیز کاملا دفاع کرده و آنان را خلیفه رسول الله می شمردند نویسنده، نگارش و حروف چینی و مقابله مجلد اول این اثر را در تاریخ ۲۷ رمضان ۱۴۲۳ ق، در مدرسه امام باقر علیه السّلام که آن را آیت الله شیخ حسین وحید خراسانی در قم تاسیس کرده، به پایان رسانده است ولی از زمان و مکان و ویژگی های نگارش مجلد دوم، خبری در دست نیست.
ساختار کتاب
این کتاب در دو مجلد فراهم آمده است و مجلد اولش دو جزء دارد، ولی مجلد دوم هنوز منتشر نشده است. جزء اول مجلد اول، دارای ۳ فصل است: ۱. پدیده تسنن دوازده امامی و ارتباطش با محی الدین بن عربی ؛۲. پدیده تشیع در بین شاگردان و روایت کنندگان از ابن عربی؛ ۳. پدیده تشیع در عارفان معاصر و همانندان سلوکی ابن عربی. در جزء دوم مجلد اول نیز سه فصل ذیل آمده است: ۴. تصریح شخصیت های سنی به تشیع ابن عربی؛ ۵. تصریح شخصیت های شیعی به تشیع ابن عربی؛ ۶. ثنای شخصیت های شیعی بر ابن عربی.
گزارش محتوا
نویسنده در فصل اول، نخست، مطرح کرده است که «تسنن دوازده امامی» به معنای «پیروی از یکی از مذاهب فقهی چهارگانه همراه با پذیرش امامت دوازده امام»، موضوعی بس شگفت آور، ولی واقعی و تاریخی است که برخی از شخصیت های علمی در زندگی خود، معتقد و عامل به آن بوده اند و بعد افزوده است اولین کسی که اصطلاح «تسنن دوازده امامی» را به کار برده، مرحوم استاد محمدتقی دانش پژوه در کتاب « فرهنگ ایران زمین » بوده و پس از وی، استاد رسول جعفریان در کتاب « تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری » از او تبعیت کرده است.نویسنده، این مطلب را یادآوری کرده است که شهر « حلب » از مراکز تشیع دوازده امامی بوده و ابن عربی هم به آنجا رفت وآمد می کرده و گاه در آنجا توقف داشته و در همان جا کتاب « التجلیات الالهیة » را نوشته است. نویسنده، اعتقاد دارد که بررسی شخصیت هایی که گرایش «تسنن دوازده امامی» داشتند، تحقیقی گسترده و نیازمند نگارش چند کتاب است، ولی او کوشیده است که اسامی شخصیت هایی با این گرایش را ذکر کند و نقش تاریخی «تسنن دوازده امامی» در تاسیس دولت های کوچک شیعی مانند سربداران در سبزوار و مشعشعیان در خوزستان و... قبل از دولت بزرگ شیعه در عهد صفویه را بیان کند و همچنین تاثیر آن در تاسیس امپراطوری شیعی صفوی را آشکار سازد. نویسنده بر آن است که تجربه تاریخی ثابت کرده است که ایجاد فضای باز برای تصوف و شخصیت های آن به رشد پدیده تسنن دوازده امامی می انجامد و همین گرایش تسنن دوازده امامی پلی به سوی تشیع دوازده امامی و سرانجام تاسیس حکومت های شیعی می شود و این تجربه تاریخی کاملا منطبق با این نگرش منطقی است که تشیع، زادگاه و مادر تصوف است و هر چیزی به اصلش بازمی گردد، پس تصوف نیز به تشیع بازمی گردد.نویسنده، اعتقاد دارد که اسناد اولیه این پدیده «تسنن دوازده امامی» به نیمه قرن هفتم برمی گردد و ادعای پیدایش آن قبل از این زمان در نزد پژوهشگران ثابت نشده است. تسنن دوازده امامی بر کسی صدق می کند که سنی است، ولی دو ویژگی دارد:۱. به ولایت تکوینی امامان دوازده گانه - علیه السّلام- اعتقاد دارد و اینکه آنان به قله کمال انسانی رسیده اند و جانشینان خدا بر روی زمین و اوصیای رسول خدا هستند و آنان افزون بر اینکه به مقصد اعلی و فنای فی الله و بقای بالله رسیده اند، از دیگران به خلافت ظاهری سزاوارترند؛۲. علاوه بر این، اعتقاد دارد که امام مهدی موعود - عجّل الله فرجه الشریف- که در احادیث آمده، هم اکنون زنده و غایب از انظار است.در نتیجه اگر شخص سنی یکی از این دو ویژگی را نداشته باشد، از زمره سنیان دوازده امامی خارج می شود و کسی که اعتقادش به این دو موضوع ثابت نشده باشد، او را سنی دوازده امامی نمی نامیم؛ هرچند که در باره امامان دوازده گانه علیه السّلام صدها کتاب نوشته و در فضیلت آنان هزارها روایت نقل کرده باشد؛ زیرا او فقط سنی دوستدار اهل بیت -علیه السّلام -است که این گونه افراد در بین اهل سنت فراوانند. به همین جهت، با آنکه محقق ایرانی ، استاد محمدتقی دانش پژوه، صریحا چهار تن از شخصیت های قرن ششم به نام های ابن الشادی و حفصکی و ابن الخشاب و جنابذی را دارای گرایش «تسنن دوازده امامی» شمرده، ولی به نظر می رسد که این نسبت صحیح نیست و آنان سنی دوازده امامی نیستند. پس پدیده «تسنن دوازده امامی» در قرن ششم مطرح نبوده و سابقه ای نداشته و از قرن هفتم به بعد پیدا شده است (همان، ). بنابراین «تسنن دوازده امامی»، پدیده ای التقاطی و آمیخته ای شگفت از تشیع و تسنن است که در طول تاریخ اسلام در بین برخی از شخصیت های علمی و فرهنگی مانند فضل بن روزبهان خنجی و ابن عربی جلوه گر شده است.
فصل دوم
...