[ویکی فقه] الجامع اللطیف (کتاب). الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف،کتابی در تاریخ محلی , فضیلت های مکه، تالیف محمد جارالله بن محمد بن ابی بکر مکی مخزومی مشهور به ابن ظهیره (م. ۹۸۶ق.) از علمای حنفی مذهب است.
ابن ظهیره تاریخ نگار و فقیه ساکن مکه و مدرس مسجدالحرام بوده است. او فقه و دیگر دانش های دینی را نزد دانشوران و فقیهان مکه مانند محمد نجمی و احمد بن عبدالغفار مالکی آموخت. جز این کتاب و مجموعه فتاوا ، کتابی دیگر از او یاد نشده است. او و اعضای خاندانش را قرشی و نیز مخزومی لقب داده اند ؛ زیرا به ولید بن مغیرة بن عبدالله بن عمر بن مخزوم قرشی نسب می برند. عنوان «ابن ظهیره» نیز از دوران یکی از نیاکان نویسنده به نام عطیة بن ظهیرة بن مرزوق قرشی مخزومی مکی (م. ۶۴۷ق.) برای این خاندان مانده است. در باره تاریخ وفات وی در منابع تفاوت دیدگاه به چشم می خورد. برخی تاریخ وفات او را ۹۶۰ق. دانسته و بعضی تنها از زنده بودنش در این سال سخن گفته و بیشتر منابع معاصر تاریخ وفات او را ۹۸۶ق. دانسته اند.
انگیزه نگارش
این کتاب بدین انگیزه نگاشته است که تاریخ محلی مکه را بدون تفصیل ممل و ایجاز مخل در یک جا گرد آورد. برخی محققان این کتاب را به محمد بن حسین بن ظهیره نسبت داده اند؛ اما نویسنده در مقدمه خود را محمد جارالله بن ظهیره قرشی مکی حنفی معرفی کرده است.
ویژگی های کتاب
۱. موضوع کتاب، جز مقدمه آن که در باره فضیلت دانش و علم آموزی است ، همان مباحث آثار پیشین است که با اختصار و چینشی دیگر سامان یافته اند و گاه به مناسبت، مباحث دیگر نیز بازگفته شده است؛ همچون: فلسفه احکام ، فقه و مناسک حج ، تفسیر روایات متشابه یا دشواریاب ، پرسش و پاسخ در موضوعات گوناگون همانند علوم قرآنی و عقیدتی و کلامی ، تحلیل نحوی برخی روایات ، و آگاهی های روزگار نویسنده . با این حال، محور مباحث کتاب، کعبه است؛ زیرا از کعبه آغاز می شود و به اشیاء و مکان های پیرامون آن می رسد.۲. نویسنده معتقد است در برخی از آثار تاریخ نگاری، اطاله کلام و اطناب ممل دیده می شود. در بعضی نیز مطالب به ایجاز و اختصار ذکر شده، لکن این ایجاز مخل بوده و از مطالب مهمی غفلت شده است. لزوم تالیفی متوسط که در عین لطافت و اعتدال از جامعیت نیز برخوردار باشد، نویسنده را به نگارش الجامع اللطیف ترغیب نمود. این اثر به تصریح صاحبش در واقع گردآوری اخبار و احادیث و فروع فقهی و فواید و لطایفی از مصادر متنوع تاریخی، سیره،تفسیر و غیر آن است که با تحریر و تقریری جدید ارائه شده است. معمولا پس از نقل اختلاف آراء خود نیز اظهار نظر کرده است؛ و به جهت پیشگیری از اشتباه ناسخین، ابتدای و انتهای آن را با اقول و انتهی مشخص کرده است.ابن ظهیره در خطبه کتاب، با قدردانی از آثار پیشین، کاستی هایی همانند درازسخنی، حجم فراوان، و بی نظمی در چینش مطالب را در آن ها به نقد کشیده و ادعا نموده که کتاب او از این کاستی ها پیراسته است. الجامع اللطیف افزون بر اختصار نسبت به آثار کهن اخبار مکه، تمایزهای دیگر نیز دارد. نویسندگان پیشین، مانند ازرقی(م. ۲۵۰ق.) و فاکهی(م. به احتمال ۲۷۲-۲۷۹ق.) بیشتر به گزارش اخبار بسنده می کردند و به بحث نقادانه در آن ها نمی پرداختند؛ اما ابن ظهیره در بسیاری از موارد، سخنان متعدد را نقد و نظریه ای را تقویت می کند یا گزارش ها و آرای گوناگون را با یکدیگر سازش می دهد و حتی به پرسش های پوشیده پاسخ می گوید؛ چنان که هنگام نقل روایات ضعیف، توضیح می دهد که به سخن علما، عمل به روایات ضعیف در زمینه فضیلت ها جایز است. منابع مهم پسین در موضوع مکه به اثر او استناد کرده اند. تالیف این کتاب در سال ۹۵۰ق. به پایان رسیده است.
منابع کتاب
...
ابن ظهیره تاریخ نگار و فقیه ساکن مکه و مدرس مسجدالحرام بوده است. او فقه و دیگر دانش های دینی را نزد دانشوران و فقیهان مکه مانند محمد نجمی و احمد بن عبدالغفار مالکی آموخت. جز این کتاب و مجموعه فتاوا ، کتابی دیگر از او یاد نشده است. او و اعضای خاندانش را قرشی و نیز مخزومی لقب داده اند ؛ زیرا به ولید بن مغیرة بن عبدالله بن عمر بن مخزوم قرشی نسب می برند. عنوان «ابن ظهیره» نیز از دوران یکی از نیاکان نویسنده به نام عطیة بن ظهیرة بن مرزوق قرشی مخزومی مکی (م. ۶۴۷ق.) برای این خاندان مانده است. در باره تاریخ وفات وی در منابع تفاوت دیدگاه به چشم می خورد. برخی تاریخ وفات او را ۹۶۰ق. دانسته و بعضی تنها از زنده بودنش در این سال سخن گفته و بیشتر منابع معاصر تاریخ وفات او را ۹۸۶ق. دانسته اند.
انگیزه نگارش
این کتاب بدین انگیزه نگاشته است که تاریخ محلی مکه را بدون تفصیل ممل و ایجاز مخل در یک جا گرد آورد. برخی محققان این کتاب را به محمد بن حسین بن ظهیره نسبت داده اند؛ اما نویسنده در مقدمه خود را محمد جارالله بن ظهیره قرشی مکی حنفی معرفی کرده است.
ویژگی های کتاب
۱. موضوع کتاب، جز مقدمه آن که در باره فضیلت دانش و علم آموزی است ، همان مباحث آثار پیشین است که با اختصار و چینشی دیگر سامان یافته اند و گاه به مناسبت، مباحث دیگر نیز بازگفته شده است؛ همچون: فلسفه احکام ، فقه و مناسک حج ، تفسیر روایات متشابه یا دشواریاب ، پرسش و پاسخ در موضوعات گوناگون همانند علوم قرآنی و عقیدتی و کلامی ، تحلیل نحوی برخی روایات ، و آگاهی های روزگار نویسنده . با این حال، محور مباحث کتاب، کعبه است؛ زیرا از کعبه آغاز می شود و به اشیاء و مکان های پیرامون آن می رسد.۲. نویسنده معتقد است در برخی از آثار تاریخ نگاری، اطاله کلام و اطناب ممل دیده می شود. در بعضی نیز مطالب به ایجاز و اختصار ذکر شده، لکن این ایجاز مخل بوده و از مطالب مهمی غفلت شده است. لزوم تالیفی متوسط که در عین لطافت و اعتدال از جامعیت نیز برخوردار باشد، نویسنده را به نگارش الجامع اللطیف ترغیب نمود. این اثر به تصریح صاحبش در واقع گردآوری اخبار و احادیث و فروع فقهی و فواید و لطایفی از مصادر متنوع تاریخی، سیره،تفسیر و غیر آن است که با تحریر و تقریری جدید ارائه شده است. معمولا پس از نقل اختلاف آراء خود نیز اظهار نظر کرده است؛ و به جهت پیشگیری از اشتباه ناسخین، ابتدای و انتهای آن را با اقول و انتهی مشخص کرده است.ابن ظهیره در خطبه کتاب، با قدردانی از آثار پیشین، کاستی هایی همانند درازسخنی، حجم فراوان، و بی نظمی در چینش مطالب را در آن ها به نقد کشیده و ادعا نموده که کتاب او از این کاستی ها پیراسته است. الجامع اللطیف افزون بر اختصار نسبت به آثار کهن اخبار مکه، تمایزهای دیگر نیز دارد. نویسندگان پیشین، مانند ازرقی(م. ۲۵۰ق.) و فاکهی(م. به احتمال ۲۷۲-۲۷۹ق.) بیشتر به گزارش اخبار بسنده می کردند و به بحث نقادانه در آن ها نمی پرداختند؛ اما ابن ظهیره در بسیاری از موارد، سخنان متعدد را نقد و نظریه ای را تقویت می کند یا گزارش ها و آرای گوناگون را با یکدیگر سازش می دهد و حتی به پرسش های پوشیده پاسخ می گوید؛ چنان که هنگام نقل روایات ضعیف، توضیح می دهد که به سخن علما، عمل به روایات ضعیف در زمینه فضیلت ها جایز است. منابع مهم پسین در موضوع مکه به اثر او استناد کرده اند. تالیف این کتاب در سال ۹۵۰ق. به پایان رسیده است.
منابع کتاب
...
wikifeqh: الجامع_اللطیف _(کتاب)
[ویکی حج] الجامع اللطیف (کتاب). الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف کتابی در تاریخ محلی مکه، نوشته محمد جارالله بن محمد بن ابی بکر مکّی مخزومی مشهور به ابن ظهیره (درگذشت 986ق.) است. این کتاب از منابع متاخر تاریخ محلی مکه است که به دلیل بهره از منابع پرشمار معتبر دارای اعتبار می باشد.
موضوع اصلی کتاب، فضیلت های مکه است، هرچند به موضوعاتی دیگر مانند امیران مکه نیز پرداخته است ولی گاه به مباحث گوناگون تاریخی، جغرافیایی، سنن، آداب، و احکام فقهی نیز پرداخته است.
الجامع اللطیف افزون بر اختصار نسبت به آثار کهن اخبار مکه، تمایزهای دیگر نیز دارد. نویسندگان پیشین، مانند ازرقی و فاکهی بیشتر به گزارش اخبار بسنده می کردند و به بحث نقادانه در آن ها نمی پرداختند؛ اما ابن ظهیره در بسیاری از موارد، سخنان متعدد را نقد و نظریه ای را تقویت می کند، یا گزارش ها و آرای گوناگون را با یکدیگر سازش می دهد و حتی به پرسش های پوشیده پاسخ می گوید.
موضوع اصلی کتاب، فضیلت های مکه است، هرچند به موضوعاتی دیگر مانند امیران مکه نیز پرداخته است ولی گاه به مباحث گوناگون تاریخی، جغرافیایی، سنن، آداب، و احکام فقهی نیز پرداخته است.
الجامع اللطیف افزون بر اختصار نسبت به آثار کهن اخبار مکه، تمایزهای دیگر نیز دارد. نویسندگان پیشین، مانند ازرقی و فاکهی بیشتر به گزارش اخبار بسنده می کردند و به بحث نقادانه در آن ها نمی پرداختند؛ اما ابن ظهیره در بسیاری از موارد، سخنان متعدد را نقد و نظریه ای را تقویت می کند، یا گزارش ها و آرای گوناگون را با یکدیگر سازش می دهد و حتی به پرسش های پوشیده پاسخ می گوید.
wikihaj: الجامع_اللطیف_(کتاب)