الاتقان فی علوم القران

[ویکی نور] الاتقان فی علوم القرآن. الإتقان فی علوم القرآن، به راستی خوش نظم ترین، خواندنی ترین و مشهورترین کتاب علوم قرآنی است.سیوطی در چگونگی نگارش آن آورده است که:من در شگفت بودم که چرا پیشینیان کتابی در انواع علوم قرآن نپرداخته اند، از استادم علاّمۀ زمان، ابوعبداللّه محیی الدین کافیجی شنیدم که وی چنین کرده است، او می گفت من در علوم تفسیر کتابی نگاشته ام که کسی بر من در چنان نگارشی پیشی نگرفته است، آن را استنساخ کردم، دیدم کتابی است خرد در دو باب که نه تشنه ای را سیراب می کند و نه جست وجوگری را به مقصد می رساند.پس از آن کتاب بلقینی را دیدم با عنوان «مواقع العلوم...» که تألیفی لطیف است و مجموعه ای ظریف.
بر اساس آن «التحبیر» را نگاشتم، پس از آن در اندیشه شدم که کتابی بپردازم گسترده و در نگارش آن شیوه استقصاء را پیشه گیرم، و چنین می پنداشتم که من در این اندیشه و آهنگ یگانه هستم و کسی بر من سبقت نجسته است.در حالی که در این اندیشه بودم، دریافتم که امام بدر الدین محمد بن عبداللّه زرکشی، در این باره
کتابی نگاشته است جامع، با عنوان «البرهان فی علوم القرآن».شادمان شدم و خدای را سپاس گفتم و بر آنچه اندیشیده بودم همّت ورزیدم و بدین سان این کتاب را پرداختم، با ترتیبی بهتر از ترتیب «برهان».برخی از انواع کتاب زرکشی را درهم آمیختم و از برخی به تفصیل سخن گفتم و مطالب و مباحثی بدان افزودم و آن را «الإتقان فی علوم القرآن» نامیدم و...
الإتقان، دارای هشتاد نوع است که با «شناخت مکی و مدنی»آغاز می شود و با عنوان «طبقات المفسّرین»پایان می یابد.سیوطی، در تدوین این کتاب از صد و پنجاه و چهار منبع که برخی از آنها مجلدات بسیاری دارند بهره گرفته است.برخی از این آثار اکنون در اختیار نیست.بدین ترتیب سیوطی بخش هایی از متون از دست رفته را در صفحات الإتقان نگاه داشته است.هنر شگفت سیوطی در نظام بخشی به اطلاعات پراکنده و تنظیم و چینش کارآمد و عرضه مطالب، به گونه ای روشن، روان و سهل الوصول است.او به نقد و تحلیل اقوال می پردازد امّا در گزارش آرا و اندیشه ها دقت شایسته ای بکار نمی گیرد.
«الإتقان»، از همان روزگار نگارش مورد توجه قرار گرفت، اگر گفته آید که در تدوین و نگارش های علوم قرآنی پس از سده دهم، الإتقان بیشترین تأثیر را داشته است، بی گمان سخنی به گزاف نیست.

[ویکی فقه] الاتقان فی علوم القرآن (کتاب). اتقان، به راستی خوش نظم ترین، خواندنی ترین و مشهورترین کتاب علوم قرآنی است.
سیوطی در چگونگی نگارش آن آورده است که: من در شگفت بودم که چرا پیشینیان کتابی در انواع علوم قرآن نپرداخته اند، از استادم علامه زمان، ابو عبدالله محیی الدین کافیجی شنیدم که وی چنین کرده است، او می گفت من در علوم تفسیر کتابی نگاشته ام که کسی بر من در چنان نگارشی پیشی نگرفته است، آن را استنساخ کردم، دیدم کتابی است خرد در دو باب که نه تشنه ای را سیراب می کند و نه جست وجوگری را به مقصد می رساند. از کتاب کافیجی پیشتر سخن گفته ایم کتاب کافیجی گو اینکه خرد است ولی این داوری سیوطی درباره آن به صواب نیست. پس از آن کتاب بلقینی را دیدم با عنوان «مواقع العلوم...» که تالیفی لطیف است و مجموعه ای ظریف. بر اساس آن «التحبیر» را نگاشتم (که پیشتر از آن سخن گفتیم)، پس از آن در اندیشه شدم که کتابی بپردازم گسترده و در نگارش آن شیوه استقصاء را پیشه گیرم، و چنین می پنداشتم که من در این اندیشه و آهنگ یگانه هستم و کسی بر من سبقت نجسته است. در حالی که در این اندیشه بودم، دریافتم که امام بدر الدین محمد بن عبدالله زرکشی، در این باره کتابی نگاشته است جامع، با عنوان «البرهان فی علوم القرآن». شادمان شدم و خدای را سپاس گفتم و بر آنچه اندیشیده بودم همت ورزیدم و بدین سان این کتاب را پرداختم، با ترتیبی بهتر از ترتیب «برهان». برخی از انواع کتاب زرکشی را درهم آمیختم و از برخی به تفصیل سخن گفتم و مطالب و مباحثی بدان افزودم و آن را «الاتقان فی علوم القرآن» نامیدم و...
منابع مستفاد
اتقان، دارای هشتاد نوع است که با «شناخت مکی و مدنی» آغاز می شود و با عنوان «طبقات المفسرین» پایان می یابد. سیوطی، در تدوین این کتاب از صد و پنجاه و چهار منبع که برخی از آنها مجلدات بسیاری دارند بهره گرفته است. برخی از این آثار اکنون در اختیار نیست. بدین ترتیب سیوطی بخش هایی از متون از دست رفته را در صفحات الاتقان نگاه داشته است. هنر شگفت سیوطی در نظام بخشی به اطلاعات پراکنده و تنظیم و چینش کارآمد و عرضه مطالب، به گونه ای روشن، روان و سهل الوصول است. او به نقد و تحلیل اقوال می پردازد اما در گزارش آرا و اندیشه ها دقت شایسته ای بکار نمی گیرد. «الاتقان»، از همان روزگار نگارش مورد توجه قرار گرفت، اگر گفته آید که در تدوین و نگارش های علوم قرآنی پس از سده دهم، الاتقان بیشترین تاثیر را داشته است، بی گمان سخنی به گزاف نیست. الاتقان، نخست بار به سال ۱۲۷۱ در هند به چاپ رسید و پس از آن به سال ۱۲۷۹ در مصر نشر یافت،
چاپ الاتقان
بهترین چاپ الاتقان، چاپ چهار جلدی آن است، به تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، چاپ محمد ابو الفضل ابراهیم، بارهای بار در بیروت و ایران افست شده است. اخیرا نیز، در مکه در چهار مجلد با تحقیق متن و استخراج منابع احادیث نشر یافته است. الاتقان فی علوم القرآن، تالیف الامام جلال الدین السیوطی الشافعی، تم التحقیق و الاعداد بمرکز الدراسات و البحوث بمکتبة نزار مصطفی الباز، الطبعة الاولی ۱۴۱۷، ریاض، مکتبه نزار مصطفی الباز. با این همه «الاتقان»، نیازمند چاپی است منقح و دقیق و با ارجاع همه احادیث و اقوال منقول در آن، به منابع و مصادر.
تلخیص کتاب
...