ادیابن

آدیابن. آدیابن ( یونانی باستان: Ἀδιαβηνή؛ سریانی:ܚܕܝܐܒ، تلفظ حذیعب؛ ارمنی:نُدشیراکان، پهلوی:Naxwardašīragān نخوردشیرگان/نواردشیرگان ) نام دولتی باستانی بوده در منطقهٔ آشور به پایتختی آربلا ( اربیل کنونی ) .
فرمانروایان آدیابن در آغاز پیرو آیین آشور بودند، سپس در سدهٔ یکم میلادی به یهودیت گرویدند.
آدیابن تاریخی در مرزهای کنونی ایران، عراق و ترکیه جای می گرفت. از شرق تا دریاچه ارومیه کشیده می شد و زاب کوچک، زاب بزرگ و دجله از سه سو در برش می گرفتند.
آدیابن نخست بخشی از آشور بود. سپس خراج گزار هخامنشیان گردید. اردشیر سوم پیش از رسیدن به شاهی لقب پادشاه هدیب را داشت و از آنجا که هدیب نام سریانی آدیابن بوده می توان نتیجه گرفت که او پیشتر فرمانروایی این منطقه را برعهده داشته است. سپس با چیرگی اسکندر مقدونی مردمان آدیابن تابعیت وی را پذیرفتند و پس از او سرسپردگی سلوکیان را نیز پذیراشدند.
با برآمدن اشکانیان، آدیابن ضمن پذیرش برتری اشکانیان به گونه ای خودمختاری نیز دست یافت و پس از آن پادشاهانی از این سلسله بر این سرزمین فرمان راندند. ایزاتس پسر مونوباز یکم با پادشاهی کوچک همسایه اش - پادشاهی میشان - هم پیمان شد. ایزاتس همچنین به آیین یهود گروید. [ ۱] واپسین پادشاه مستقل آدیابن مهرسپ بود. در ۱۱۵ میلادی تراژان به آدیابن تاخت و این سرزمین را به خاک روم ضمیمه ساخت. در ۲۱۶ میلادی هم کاراکالا بدین سامان تاخت و در جستجوی پیکر شاهان اشکانی گورستان های آدیابن را ویران ساخت.
زمین داران آدیابن به اشکانیان وفادار بودند؛ این وفاداری سبب مقاومت آنان در برابر چیرگی ساسانیان در ۲۲۴ میلادی گردید؛ ولی سرانجام آدیابن به صورت یکی از استان های ساسانی درآمد و به افتخار اردشیر بابکان نخوردشیرگان خوانده شد. در هنگامهٔ جنگ های ایران و روم در زمان ساسانیان چند لژیون رومی کوشید بر این منطقه دست یازد، ولی رومیان نتوانستند راه به جایی برند و آدیابن تا زمان حمله اعراب به ایران بخشی از این کشور برجای ماند.