اخطل

[ویکی فقه] اخطل شاعر نامدار عصر اموی هم ردیف جریر و فرزدق بود که به سبب درازی زبان و هجوگویی، به فحش گوی و پرگوی لقب گرفته است. وی به درخواست یزید بن معاویه، انصار را هجو می گفت و بر مرگ یزید نیز مرثیه سرود. وی از نصرانیان مونوفیزی (معتقد به طبیعت واحد مسیح) بود و به خدمت حکام اموی درآمد و همانند دیگر افراد قبیله خود به یاری امویان برخاست و آنان را مدح گفت. شعر او را شاید بتوان نخستین گونه شعر سیاسی در ادب اسلامی دانست.
ابومالک غیاث بن غوث بن صلت تغلبی بن طارق از قبیله نیرومندی بود که خود از عربستان مرکزی بیرون آمده، در نواحی بسیار آباد بین النهرین ساکن شده بودند و به دین نصرانی (مسیحی) گرویده بودند و حتی اسقفی داشتند که همان (جرجیس) نویسنده معروف سریانی بود. اخطل به یک احتمال در رصافه و به احتمال قوی تر در حیره در سال۱۲هجری متولد شد. مادرش لیلا از قبیله مسیحی ایاد بود. اخطل در کودکی مادرش را از دست داده بود و پدرش زنی دیگر را اختیار کرده بود که با اخطل رفتاری ناخوشایند داشت. همین بی مهری نامادری و رنج های کودک نابغه باعث ظهور نخستین بارقه های نبوغ و شاعری در هجای آن زن گردید و وی نخستین ابیات هجوآمیز خود را در خطاب به همسر پدرش خواند. روایاتی دیگر نشان داد آن چه که نخستین بار سبب شهرت وی شد، اشعار هجوآمیزی بود که درباره ی شاعر هم قبیله اش کعب بن جعیل سرود. کعب که شاعر بنی تعلب بود منزلتی درخور در میان قبیله اش داشت. گفته شده که روزی وارد مجلسی شد که بنی مالک که تیره ای از تغلب که اخطل از آنان بود، در آن جا حضور داشتند و آنها برایش خیمه ای برپا کردند و هدایایی به وی پیشکش کردند؛ اما اخطل که در آن هنگام کودکی بیش نبود با او به گستاخی و بی حرمتی رفتار کرد و کعب برآشفت و او را کودکی بی خرد خواند و اخطل ابیاتی گزنده و استوار در هجای او سرود. این امر حیرت همگان را برانگیخت و از آن پس نام وی در میان قبیله بر سر زبان ها افتاد.
مسائل اخلاقی اخطل
اخطل دو بار ازدواج کرد همسر اولش عبله را بعد از مدتی طلاق داد و زنی دیگر را که مطلقه بود، به همسری برگزید؛ اما گویا زن دوم نیز باعث خوشبختی او نشد و او را نیز طلاق داد. خصوصیات اخلاقی اخطل چندان زیبنده نبود. هم با زنان آوازه خوان رفت و آمد می کرد و هم شراب را به حد افراط دوست می داشت و آن را مانند دیگر شاعران که همه هم مسیحی نبودند، مایه الهام می دانست. شاید همین نکته معنای ظریف گویی هایی باشد که وی در پاسخ خلفائی که به اسلام می خواندشان ادا می کرد. وی تقریبا همیشه پاسخ می داد که نه می تواند از شراب چشم بپوشد و نه روزهماه رمضان را تحمل کند. این پاسخ یا از سر عشق شدید او به باده بود و یا از سر زیرکی (تا بدین ترتیب از موضوع های خطرناکتر گریخته باشد).
گرایشات دینی اخطل
در مورد آئین اخطل گفته شده که مسیحی بود؛ اما شعر او نیز مانند زندگی زناشویی اش نشانی از این اعتقاد ندارد. مع ذلک در قصائد او اشاراتی به سرجیس قدیس فطیر متبرک صلیب و کاهنان مسیحی شده است و قسم هایی که یاد می کند از نوع قسم های نصرانی است. با این همه اگرچه اخطل از مسیحیت جز اطلاعی سطحی نداشت و قوانین آن را آشکارا نقض می کرد باز هم آن مذهب را عزیز می دانست؛ اما آن غرور جسارت آمیز بدوی که اخطل بدان مجهز شده و به دربار دمشق گام می نهاد و در سایه آن از پذیرفتن اسلام سر باز می زد و با بی حرمتی از آیین های آن سخن می گفت نشانی از تعلق آن به نصرانیت نداشت، بلکه تعلق او به دینمسیح بیشتر و از رفتار او سرسپردگی حقارت آمیزش جلوه می کرد که او نسبت به مرکز مسیحی از خود نشان می داد. حال آن که این مرکز از سرزنش یا تنبیه او ولو به ضرب چوب خودداری نمی کرد.
القاب اخطل
...