اخباریان

[ویکی فقه] اَخْباریان ، در فقه متأخر امامی گروهی که به پیروی از اخبار و احادیث اعتقاد دارند و روش های اجتهادی و اصول فقه را نمی پسندند. در مقابل آنان فقیهان هوادار اجتهاد قرار می گیرند که با عنوان «اصولی » شناخته می شوند.
بدون لحاظ عنوان های «اخباری» و «اصولی » تقابل ِ این دو گونه نگرش به فقه امامی در سده های نخستین اسلامی ریشه دارد. در مطالعه جناح بندی های مکاتب فقهی امامیه در ۳ قرن آغازین می توان جناح هایی را باز شناخت که در برابر پیروان متون ِ روایت به گونه هایی از اجتهاد و استنباط دست می زدند.
اوج قدرت مکتب حدیث گرا
سده ۴ ق /۱۰م را می توان اوج قدرت مکتب حدیث گرای قم محسوب داشت ، به گونه ای که فقیهان اهل استنباط چون ابن ابی عقیل عمانی و ابن جنید اسکافی در اقلیت قرار می گرفتند. از برجستگان فقیهان حدیث گرا در این دوره ، می توان کسانی همچون محمد بن یعقوب کلینی (د ۳۲۸ یا ۳۲۹ق /۹۴۰ یا ۹۴۱م )، علی ابن بابویه قمی (د ۳۲۸ ق )، ابن قولویه (د ۳۶۸ یا ۳۶۹ق /۹۷۹م ) و محمد ابن بابویه قمی (د ۳۸۱ق / ۹۹۱م ) را بر شمرد که در تألیف کهن ترین مجموعه های فقهی حدیثی نقش عمده ای ایفا نموده اند.
فقهای اصولگرا
از سوی دیگر با ظهور شیخ مفید (د ۴۱۳ق / ۱۰۲۲م ) و در پی او سید مرتضی (د ۴۳۶ق /۱۰۴۴م ) و شیخ طوسی (د ۴۶۰ق /۱۰۶۸م ) و تألیف نخستین آثار در اصول فقه امامیه ، حرکتی نوین در فقه امامی رخ داد که تا قرن ها گرایش فقها به استنباط را بر حدیث گرایی برتری داد. به هر روی تقابل این دو گرایش در جای جای آثار عالمان یاد شده ، به چشم می خورد. در اوائل المقالات شیخ مفید از فقیهان اهل استنباط با تعبیر مطلق «فقها» و از حدیث گرایان با تعبیرهای «اهل النقل »، «اصحاب الاثار» و تعبیرهای مشابه بارها یاد شده است . در رساله ای از سید مرتضی ، تعبیر فقیهان ِ «اصحاب حدیث » در مقابل فقیهانی به کار رفته است که روش اصولی داشته ، و مورد حمایت مؤلف بوده اند.
کاربرد اصطلاح اخباری
...

[ویکی شیعه] اَخْباریان ، گروهی از فقیهان امامی که اخبار و احادیث امامان شیعه را تنها منبع فقه و تنها مبنای استنباط احکام شرعی می دانند. این گروه که از قرن ۱۱ قمری به بعد ظهور کردند، به کارگیری روش های اجتهادی و دانش اصول فقه را روا نمی شمارند. در مقابل آنان ، فقیهان اصولی، روش های اجتهادی و اصول فقه را در استنباط احکام فقهی لازم می دانند.
تقابل میان اخباریان و اصولیان امامی، پیش از قرن یازدهم قمری نیز به صورت غیررسمی و نه چندان آشکار وجود داشت؛ اما در این قرن تقابل شدت گرفت و دو اصطلاح اخباری و اصولی رواج یافت و این دو گروه به صورت آشکار و رسمی در مقابل یکدیگر برخاستند.
محمدامین استرآبادی، عبدالله بن صالح بن جمعه سماهیجی بحرانی و میرزا محمد اخباری، از اخباریون تندرو و شیخ یوسف بحرانی، سید نعمت الله جزایری، ملا محسن فیض کاشانی، محمد تقی مجلسی، محمد طاهر قمی و شیخ حر عاملی از میانه ‏روان این مسلک اند. در مقابل اینان اصولیانی چون وحید بهبهانی، شیخ انصاری و شیخ جعفر کاشف الغطا قرار می گیرند.