[ویکی فقه] اِبْن ِ عَطیّه ، ابومحمد عبدالحق ّ بن غالب بن عبدالرحمان بن غالب محاربی (۴۸۱- ۲۵ رمضان ۵۴۱ق / ۱۰۸۸- ۲۸ فوریه ۱۱۴۷م )، مفسر و محدث مالکی مذهب و از رجال سیاسی اندلس در دوره مرابطون است .
نیای بزرگ وی عطیه از مهاجران عرب به اندلس بود و نسبش به تیره محارب از بنی مُضَر می رسید. ابن بشکوال و ضَبّی وفات وی را در ۵۴۲ق ضبط کرده اند. موطن او غرناطه بود. وی در خاندانی اهل علم و ادب پرورش یافت و پدرش ، غالب از نخستین استادان او بود که در شکل گیری شخصیت علمی وی نقش بسزایی داشت . پدر بزرگش عبدالرحمان و جدّ پدرش، غالب نیز از عالمان اندلس بودند.
مشایخ
ابن عطیه در دهه پایانی سده ۵ق از جمعی از مشایخ در غرناطه استماع حدیث کرد و اجازه دریافت داشت که از آن میان می توان از ابوعلی حسین بن محمد غسانی ، ابومحمد عبدالعزیز ابن عبدالوهاب قیروانی و ابوعبدالله محمد بن علی تغلبی نام برد. ابن عطیه در جوانی با حکومت مرابطون رابطه خوبی نداشت ، ولی این اختلاف مانع از آن نشد که در ۵۰۳ق / ۱۱۰۹م برای شرکت در جنگ با مسیحیان به مرز طَلَبیره رود. او در مسیر طلبیره در جیّان از ابوعبدالله محمد بن عمر بن ابی عصافیر اجازه دریافت داشت . در ۵۰۵ق از ابوبحر سفیان بن عاصی اسدی در غرناطه اجازه دریافت کرد و در سفر به قرطبه ، که مسلماً پیش از ۵۱۱ق انجام گرفته ، از ابوالقاسم ابن نحاس و احتمالاً از ابومحمد ابن عتاب نیز اجازه گرفت . در حوالی ۵۱۱ق به اشبیلیه رفت و در آن جا از ابوالقاسم حسن بن عمر هوزنی به دریافت اجازه نائل شد. همچنین پیش از ۵۱۴ق به مرسیه رفت و مدتی نزد ابوعلی ابن سکره صدفی به قرائت حدیث پرداخت . احتمالاً رفتن او به مرسیه در جریان سفر به قصد سرقسطه در حدود ۵۱۲ق بوده است .
ارتباط با مرابطون
مرور زمان و احتمالاً حضور ابن عطیه در صحنه هایی چون نبرد طلبیره موجب شد تا حاکمان مرابطی نسبت به وی خوشبین گردند و او را به خود نزدیک سازند، چنانکه ابن عطیه در جریان جنگ میان مسلمانان و مسیحیان در سرقسطه که به سقوط آن شهر انجامید (۵۱۲ق / ۱۱۱۸م )، همراه امیر بود. البته او به عللی نتوانست خود را به جبهه برساند و ناچار از بلنسیه جریان جنگ را دنبال می کرد. ابن عطیه حتی از اینگونه فرصت ها نیز برای کسب علم بهره می جست ، و احتمالاً در همین سفر بود که در بلنسیه موطأ مالک را نزد ابوبحر اسدی خواند. جنگ های پی درپی در مرزهای مسلمانان و مسیحیان اندلس اسباب نزدیکی روزافزون ابن عطیه را با مرابطون فراهم آورد، چنانکه به گفته ابن ابار در بسیاری از جنگ های آنان شرکت می کرد. ابن عطیه علاوه بر حضور مستقیم با به خدمت گرفتن نفوذ اجتماعی و سخنوری خود در این جنگ ها نقش فعالی ایفا می کرد.
مناصب
...
نیای بزرگ وی عطیه از مهاجران عرب به اندلس بود و نسبش به تیره محارب از بنی مُضَر می رسید. ابن بشکوال و ضَبّی وفات وی را در ۵۴۲ق ضبط کرده اند. موطن او غرناطه بود. وی در خاندانی اهل علم و ادب پرورش یافت و پدرش ، غالب از نخستین استادان او بود که در شکل گیری شخصیت علمی وی نقش بسزایی داشت . پدر بزرگش عبدالرحمان و جدّ پدرش، غالب نیز از عالمان اندلس بودند.
مشایخ
ابن عطیه در دهه پایانی سده ۵ق از جمعی از مشایخ در غرناطه استماع حدیث کرد و اجازه دریافت داشت که از آن میان می توان از ابوعلی حسین بن محمد غسانی ، ابومحمد عبدالعزیز ابن عبدالوهاب قیروانی و ابوعبدالله محمد بن علی تغلبی نام برد. ابن عطیه در جوانی با حکومت مرابطون رابطه خوبی نداشت ، ولی این اختلاف مانع از آن نشد که در ۵۰۳ق / ۱۱۰۹م برای شرکت در جنگ با مسیحیان به مرز طَلَبیره رود. او در مسیر طلبیره در جیّان از ابوعبدالله محمد بن عمر بن ابی عصافیر اجازه دریافت داشت . در ۵۰۵ق از ابوبحر سفیان بن عاصی اسدی در غرناطه اجازه دریافت کرد و در سفر به قرطبه ، که مسلماً پیش از ۵۱۱ق انجام گرفته ، از ابوالقاسم ابن نحاس و احتمالاً از ابومحمد ابن عتاب نیز اجازه گرفت . در حوالی ۵۱۱ق به اشبیلیه رفت و در آن جا از ابوالقاسم حسن بن عمر هوزنی به دریافت اجازه نائل شد. همچنین پیش از ۵۱۴ق به مرسیه رفت و مدتی نزد ابوعلی ابن سکره صدفی به قرائت حدیث پرداخت . احتمالاً رفتن او به مرسیه در جریان سفر به قصد سرقسطه در حدود ۵۱۲ق بوده است .
ارتباط با مرابطون
مرور زمان و احتمالاً حضور ابن عطیه در صحنه هایی چون نبرد طلبیره موجب شد تا حاکمان مرابطی نسبت به وی خوشبین گردند و او را به خود نزدیک سازند، چنانکه ابن عطیه در جریان جنگ میان مسلمانان و مسیحیان در سرقسطه که به سقوط آن شهر انجامید (۵۱۲ق / ۱۱۱۸م )، همراه امیر بود. البته او به عللی نتوانست خود را به جبهه برساند و ناچار از بلنسیه جریان جنگ را دنبال می کرد. ابن عطیه حتی از اینگونه فرصت ها نیز برای کسب علم بهره می جست ، و احتمالاً در همین سفر بود که در بلنسیه موطأ مالک را نزد ابوبحر اسدی خواند. جنگ های پی درپی در مرزهای مسلمانان و مسیحیان اندلس اسباب نزدیکی روزافزون ابن عطیه را با مرابطون فراهم آورد، چنانکه به گفته ابن ابار در بسیاری از جنگ های آنان شرکت می کرد. ابن عطیه علاوه بر حضور مستقیم با به خدمت گرفتن نفوذ اجتماعی و سخنوری خود در این جنگ ها نقش فعالی ایفا می کرد.
مناصب
...
wikifeqh: عبدالحق_بن_غالب_بن_عطیه