[ویکی فقه] اَبوالفُتوح رازی، جمال الدین حسین بن علی بن محمد احمد خزاعی (ح ۴۸۰- پس از۵۵۲ق/۱۰۸۷-۱۱۵۷م) ، عالم و مفسر نامدار امامی و مؤلف تفسیر روض الجنان و روح الجنان می باشد.
تاریخ ولادت و وفات وی به روشنی معلوم نیست اما در اواسط قرن ششم از دنیا رفته است و منابع و مآخذی که شرح حال وی را آورده اند، از چگونگی رشد و تعلیم و تعلّم وی اطلاعات شایسته ای به دست نداده اند. از مجموع گزارشهای تاریخی، چنین به دست می آید که شیخ ابوالفتوح رازی از اولاد نافع بن بدیل خزاعی از صحابه معروف رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) است که در سده ششم هجری در ری می زیسته و پدرانش در نیشابور ساکن بوده اند. شیخ منتجب الدین در فهرست، وی را با عنوانهایی چون: عالم واعظ، مفسر و صاحب تصانیف ستوده است. قاضی نور الله شوشتری (۱۰۱۹ ق) در مجالس المؤمنین، وی را با تعابیری چون قدوة المفسرین، اعلام علمای تفسیر و کلام و عظمای ادبای انام یاد کرده است. مرحوم میرزا عبدالله افندی می نویسد: «عالم فاضل، فقیه و مفسر کامل معروف به ابوالفتوح رازی، صاحب تفسیر بزرگ فارسی، که سرمشق مفسران است، از دانشمندان بزرگ و از شخصیت های برجسته امامیه است».
شناخت اجمالی
خاندان او دانشمندان متعددی پرورده است و افندی از آنان با عنوان سلسله ای معروف از علمای امامیه که هریک تألیفات متعدد داشته اند، یاد کرده است. از آن جا که نسب ایشان به نافع بن بدیل بن ورقاء خزاعی می رسد، اصل تازی دارند. روشن نیست که اجداد رازی چه زمانی به ایران آمدند، ولی مهاجرت آنان احتمالاً می بایست در سده های ۱ و ۲ق/۷ و ۸م صورت گرفته باشد.ایشان نخست در نیشابور مسکن گزیدند وجد دوم ابوالفتوح، ابوبکر احمد بن حسین بن احمدبا نسبت نیشابوری خزاعی خوانده می شد. اقامت آنان در ری گویا در زمان همین ابوبکر احمد آغازشد.
اساتید و تألیفات
وی شاگرد سید مرتضی ، شیخ رضی و شیخ طوسی بود از آثارش الامالی در ۴ مجلد، عیون الاحادیث، الروضه در فقه، السنن، المفتاح در اصول والمناسک را برشمرده اند. برادر این ابوبکر نیز در شمار عالمان بود و محسن نام داشت.منتجب الدین در احوال وی گفته که واعظ بود و از آثارش الامالی، السیر، اعجازالقرآن و کتاب بیان من کنت مولاه را برشمرده است. عموی پدر ابوالفتوح، ابومحمد عبدالرحمن بن احمد، مفید نیشابوری از محدثان بلندپایه امامیه در عصر خود بوده و نزد اهل سنت نیز فردی شناخته شده است.وی از شاگردان سیدمرتضی، شیخ طوسی، سلار دیلمی ، ابن برج و کراجکی ـ از علما و دانشمندان نامدار امامیه ـ بوده و در حدیث تألیفاتی معتبر چون سفینه النجاﺓ، العلویات، الرضویات، الامالی و عیون الاخبار داشته است نیای ابوالفتوح، ابوسعید محمد بن احمد که منتجب الدین از وی با عنوان الشیخ المفید نام برده است.محدثی چیره دست بوده و تألیفاتی داشته است، از این قرار: الروضه الزهراء فی مناقب فاطمه الزهراء (ع) الفرق بین المقامین و تشبیه علی (ع) بذی القرنین، الاربعین عن الاربعین فی فضایل امیرالمؤمنین (ع)، منی الطالب فی ایمان ابی طالب، المولی، التفهیم فی بیان التقسیم، الرساله الواضحه فی بطلان دعوی الناصبه و ما لابد من معرفته، پدر ابوالفتوح نیز، اگرچه در الفهرست منتجب الدین به طور مستقل از او نام برده نشده است، لیکن از آن جا که ابوالفتوح از وی بهره علمی برده بوده، می توان گفت که از زمره علما و دانشمندان بوده است
شرح حال
...
تاریخ ولادت و وفات وی به روشنی معلوم نیست اما در اواسط قرن ششم از دنیا رفته است و منابع و مآخذی که شرح حال وی را آورده اند، از چگونگی رشد و تعلیم و تعلّم وی اطلاعات شایسته ای به دست نداده اند. از مجموع گزارشهای تاریخی، چنین به دست می آید که شیخ ابوالفتوح رازی از اولاد نافع بن بدیل خزاعی از صحابه معروف رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) است که در سده ششم هجری در ری می زیسته و پدرانش در نیشابور ساکن بوده اند. شیخ منتجب الدین در فهرست، وی را با عنوانهایی چون: عالم واعظ، مفسر و صاحب تصانیف ستوده است. قاضی نور الله شوشتری (۱۰۱۹ ق) در مجالس المؤمنین، وی را با تعابیری چون قدوة المفسرین، اعلام علمای تفسیر و کلام و عظمای ادبای انام یاد کرده است. مرحوم میرزا عبدالله افندی می نویسد: «عالم فاضل، فقیه و مفسر کامل معروف به ابوالفتوح رازی، صاحب تفسیر بزرگ فارسی، که سرمشق مفسران است، از دانشمندان بزرگ و از شخصیت های برجسته امامیه است».
شناخت اجمالی
خاندان او دانشمندان متعددی پرورده است و افندی از آنان با عنوان سلسله ای معروف از علمای امامیه که هریک تألیفات متعدد داشته اند، یاد کرده است. از آن جا که نسب ایشان به نافع بن بدیل بن ورقاء خزاعی می رسد، اصل تازی دارند. روشن نیست که اجداد رازی چه زمانی به ایران آمدند، ولی مهاجرت آنان احتمالاً می بایست در سده های ۱ و ۲ق/۷ و ۸م صورت گرفته باشد.ایشان نخست در نیشابور مسکن گزیدند وجد دوم ابوالفتوح، ابوبکر احمد بن حسین بن احمدبا نسبت نیشابوری خزاعی خوانده می شد. اقامت آنان در ری گویا در زمان همین ابوبکر احمد آغازشد.
اساتید و تألیفات
وی شاگرد سید مرتضی ، شیخ رضی و شیخ طوسی بود از آثارش الامالی در ۴ مجلد، عیون الاحادیث، الروضه در فقه، السنن، المفتاح در اصول والمناسک را برشمرده اند. برادر این ابوبکر نیز در شمار عالمان بود و محسن نام داشت.منتجب الدین در احوال وی گفته که واعظ بود و از آثارش الامالی، السیر، اعجازالقرآن و کتاب بیان من کنت مولاه را برشمرده است. عموی پدر ابوالفتوح، ابومحمد عبدالرحمن بن احمد، مفید نیشابوری از محدثان بلندپایه امامیه در عصر خود بوده و نزد اهل سنت نیز فردی شناخته شده است.وی از شاگردان سیدمرتضی، شیخ طوسی، سلار دیلمی ، ابن برج و کراجکی ـ از علما و دانشمندان نامدار امامیه ـ بوده و در حدیث تألیفاتی معتبر چون سفینه النجاﺓ، العلویات، الرضویات، الامالی و عیون الاخبار داشته است نیای ابوالفتوح، ابوسعید محمد بن احمد که منتجب الدین از وی با عنوان الشیخ المفید نام برده است.محدثی چیره دست بوده و تألیفاتی داشته است، از این قرار: الروضه الزهراء فی مناقب فاطمه الزهراء (ع) الفرق بین المقامین و تشبیه علی (ع) بذی القرنین، الاربعین عن الاربعین فی فضایل امیرالمؤمنین (ع)، منی الطالب فی ایمان ابی طالب، المولی، التفهیم فی بیان التقسیم، الرساله الواضحه فی بطلان دعوی الناصبه و ما لابد من معرفته، پدر ابوالفتوح نیز، اگرچه در الفهرست منتجب الدین به طور مستقل از او نام برده نشده است، لیکن از آن جا که ابوالفتوح از وی بهره علمی برده بوده، می توان گفت که از زمره علما و دانشمندان بوده است
شرح حال
...
wikifeqh: شیخ_ابوالفتوح_رازی_شیعی