ابواب فقه

[ویکی فقه] یکی از مهمترین جلوه های تحولات در فقه، کیفیت دسته بندی مباحث فقهی و دگرگونی هائی است که در اعصار مختلف به گونه های متفاوت در این زمینه بوجود آمده است.
در فقه شیعه نخستین تقسیم بندی صریح را در کتاب های: مراسم تألیف سلار دیلمی (متوفی ۴۴۸) و المبسوط تألیف شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰) و کافی تألیف أبوالصلاح حلبی (متوفی قرن پنجم) می توان مشاهده کرد که ابواب فقه را به عبادات، محرمات و احکام تقسیم نموده اند.
شایع ترین تقسیم بندی ابواب فقهی
شایعترین تقسیم بندی مباحث فقه نزد فقهای شیعه دسته بندی محقق حلی در شرایع است که کتاب خود را در چهار بخش تدوین کرده است: عبادات، عقود، ایقاعات و احکام.شهید اول (متوفی ۷۸۶) در کتاب القواعد والفوائد در توضیح این تقسیم بندی می گوید: هدف حکم شرعی یا آخرت است و یا دنیا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نیز اگر به تعبیر لفظی احتیاج داشته باشد به دو گروه تقسیم می شود: عقود (عبارت لفظی از دو نفر) و ایقاعات (عبارت لفظی از یک نفر) و آنچه به تعبیر لفظی احتیاج ندارد در گروه احکام آورده می شود.گرچه فاضل مقداد (متوفی ۸۲۶) و فیض کاشانی (متوفی ۱۰۹۰) دسته بندی جدیدی را ارائه داده اند، ولی تقسیم بندی محقق حلی همچنان در کتب فقهی شیعه پابرجا مانده و پیروی شده است. هر قسم از چهار قسم در تقسیم بندی محقق حلی را کتاب هایی است که هر کتاب را بر مقاصد و فصول یا ارکان و اطراف و فصول یا بر ابواب و فصول یا غیر این ها بحسب اختلاف تعبیر و بیان مؤلفان، تقسیم کرده اند که در حقیقت عنوان «کتاب» به منزله عنوان «جنس» است برای انواع و اصناف و فروع، که به منزله اشخاص و جزئیات بشمار می آید.
کلیات کتب فقهی
کلیات کتب فقه بترتیب مسطور در کتاب شرائع بدین قرار است:قسم اول (عبادات) را ده کتاب زیر است:• کتاب طهارت•کتاب صلاة• کتاب صوم• کتاب اعتکاف• کتاب زکات• کتاب خمس• کتاب حج• کتاب عمره• کتاب جهاد• کتاب امر به معروف و نهی از منکر.قسم دوم (عقود) را هفده کتاب است بدین قرار:• کتاب تجارت• کتاب رهن• کتاب مفلّس• کتاب حجر• کتاب ضمان• کتاب صلح• کتاب مضاربه• کتاب مزارعه و مساقات• کتاب ودیعه• کتاب عاریه• کتاب اجاره• کتاب وکالت• کتاب وقوف و صدقات• کتاب هبات• کتاب سبق و رمایه• کتاب وصایا• کتاب نکاحقسم سیم (ایقاعات) را یازده کتاب است بدین قرار:• کتاب طلاق• کتاب خلع و مباراة• کتاب ظهار.احکام «کفارات» به عنوان «لواحق» این کتاب آورده شده است.• کتاب ایلاء• کتاب لعان• کتاب عتق• کتاب تدبیر و مکاتبه و استیلاد• کتاب اقرار• کتاب جعاله• کتاب ایمان• کتاب نذرقسم چهارم (احکام و سیاسات) را دوازده کتاب است بدین قرار:• کتاب صید و ذباحه• اطعمه و اشربه• کتاب غصب• کتاب شفعه• کتاب احیاء موات•کتاب لقطه• کتاب فرائض• کتاب قضاء• کتاب شهادات• کتاب حدود و تعزیرات• کتاب قصاص• کتاب دیات.

[ویکی شیعه] اَبوابِ فقه دسته بندی احکام فقهی شیعه مرتبط با هریک از واجبات و محرمات عملی اسلام است. دسته بندی های ارائه شده برای مسائل فقهی، بیشتر بر اساس سلیقه است. بر اساس دسته بندی محقق حلی در شرایع الاسلام، ابواب فقهی از طهارت تا دیات را در برمی گیرد و به ۵۲ باب می رسد. این دسته بندی بعد از محقق حلی نیز تقریبا مورد قبول فقها قرار گرفت و حتی رساله های عملیه بر همین اساس می باشد.
در فقه سنی معمولا مباحث فقه را به دو گروه: عبادات ومعاملات تقسیم می نموده اند. غزالی دانشمند شافعی در احیاء علوم الدین خود تمامی احکام و مقررات مذهبی و اخلاقی اسلامی را به چهار گروه: عبادات، عادات، منجیات ومهلکات دسته بندی کرد که این روش بر متون فقه شافعی تأثیر نهاده و أساس تقسیم مباحث فقهی به چهار گروه: عبادات، معاملات، مناکحات و جنایات قرار گرفته است.
در فقه شیعه نخستین تقسیم بندی صریح را در کتاب های مراسم تألیف سلار دیلمی (متوفی ۴۴۸) و المبسوط تألیف شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰) و کافی تألیف ابوالصلاح حلبی (متوفی قرن پنجم) می توان مشاهده کرد که ابواب فقه را به عبادات، محرمات و احکام تقسیم نموده اند.

[ویکی اهل البیت] یکی از مهمترین جلوه های تحولات در فقه، کیفیت دسته بندی مباحث فقهی و دگرگونی هائی است که در اعصار مختلف به گونه های متفاوت در این زمینه بوجود آمده است. در فقه شیعه نخستین تقسیم بندی صریح را در کتاب های: مراسم تألیف سلار دیلمی (متوفی 448) و المبسوط تألیف شیخ طوسی (متوفی 460) و کافی تألیف أبوالصلاح حلبی (متوفی قرن پنجم) می توان مشاهده کرد که ابواب فقه را به عبادات، محرمات و احکام تقسیم نموده اند.
شایعترین تقسیم بندی مباحث فقه نزد فقهای شیعه دسته بندی محقق حلی در شرایع است که کتاب خود را در چهار بخش تدوین کرده است: عبادات، عقود، ایقاعات و احکام.
شهید اول (متوفی 786) در کتاب القواعد والفوائد در توضیح این تقسیم بندی می گوید: هدف حکم شرعی یا آخرت است و یا دنیا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نیز اگر به تعبیر لفظی احتیاج داشته باشد به دو گروه تقسیم می شود: عقود (عبارت لفظی از دو نفر) و ایقاعات (عبارت لفظی از یک نفر) و آنچه به تعبیر لفظی احتیاج ندارد در گروه احکام آورده می شود.
گرچه فاضل مقداد (متوفی 826) و فیض کاشانی (متوفی 1090) دسته بندی جدیدی را ارائه داده اند، ولی تقسیم بندی محقق حلی همچنان در کتب فقهی شیعه پابرجا مانده و پیروی شده است.
هر قسم از چهار قسم در تقسیم بندی محقق حلی را کتاب هایی است که هر کتاب را بر مقاصد و فصول یا ارکان و اطراف و فصول یا بر ابواب و فصول یا غیر این ها بحسب اختلاف تعبیر و بیان مؤلفان، تقسیم کرده اند که در حقیقت عنوان «کتاب» به منزله عنوان «جنس» است برای انواع و اصناف و فروع، که به منزله اشخاص و جزئیات بشمار می آید.
کلیات کتب فقه بترتیب مسطور در کتاب شرائع بدین قرار است:
قسم اول (عبادات) را ده کتاب زیر است:
قسم دوم (عقود) را هفده کتاب است بدین قرار: