ابن اعلم

[ویکی فقه] اِبْن اَعْلَم ، شریف ابوالقاسم علی بن ابی الحسن علی بن ابی المجیب علی بن جعفر بن محمد اعلم علوی حسینی کوفی بغدادی (۱۳ ربیع الاخر ۳۲۴- ۸ محرم ۳۷۵ق /۹۳۶- ۹۸۵م )، فیلسوف و منجم شیعی مذهب است .
برخی از نویسندگان او را از نسل جعفر بن ابی طالب دانسته اند. آقابزرگ به نقل از ریاض العلماء، ضمن اینکه نام کامل تری از او آورده (... محمد اعلم بن عیسی بن یحیی )، وی را از نوادگان ] و برادر حمزه معدّل اهوازی شمرده است . که به نظر می رسد در این نقل ، اشتباهی رخ داده باشد، زیرا در ریاض العلماء از ابن اعلم سخنی دیده نمی شود. تقریباً محرز است که ابن اعلم نسب از علویان داشته ، چه روایت تنوخی که خود معاصر و مربوط با ابن اعلم بوده و او را «سید فاطمی و علوی » معرفی کرده است ، توسط منابع دیگری که وی را علوی و یا علوی حسینی دانسته اند، تأیید می شود.
زادگاه
درباره زادگاه او نیز اختلاف است . برخی آن را بغداد و برخی دیگر کوفه دانسته اند. روایت اخیر توسط تنوخی که او را «کوفی » خوانده است ، تأیید می شود.
وفات
تاریخ درگذشت ابن اعلم را قفطی ۳۷۵ق ، هنگام بازگشت از سفر حج در منزلگاه عُسَیله دانسته ، ولی برخی از نویسندگان متأخر آن را ۳۷۴ق ، و محل آن را منزلگاه ثعلبیه دانسته اند.
رویارویی با شیر
...

ابن اَعلَم (۳۲۴ـ۳۷۵ق)
(شهرت: ابوالقاسم علی بن ابی الحسن علی کوفی بغدادی) فیلسوف و منجم شیعی. برخی نسب او را به جعفر بن ابی طالب رسانده اند، اما در این که او علوی بوده تردید نیست. در بغداد تحصیل کرد و در ریاضی، نجوم و حتی قوانین فیثاغورسی موسیقی به استادی رسید. ابن اعلم با مستکفی، مطیع و طائع، سه تن از خلفای عباسی، معاصر بود، اما در دربار عضدالدولۀ دیلمی در مقام منجم جایگاهی والا داشت. پس از عضدالدوله، چون نزد جانشین و پسرش صمصام الدوله احترام پیشین را نداشت، از دربار کناره گرفت و به حج رفت (۳۷۴ ق). وی به سبب تألیف زیج العضدی/زیج ابن اعلم که تا چند قرن میان منجمان رواج داشت، لقب «صاحب الزیج» یافت. کسانی چون بیرونی و ابن یونس با استفاده از زیج ابن اعلم، صحت رصدهای او را تأیید کرده اند. وی همچنین خود ابزارهای رصد را می ساخته و آن ها را اصلاح می کرده و از پیش گامان تهیۀ زیج در تاریخ نجوم اسلامی بوده است. از دیگر آثار منسوب به او در منابع متأخر است: احکام النجوم؛ رسالة فی النجوم.