قم

[ویکی شیعه] قُم از مهم‎ترین شهرهای مذهبی ایران و از پایگاه های تشیع است. اگر چه قدمت آن به قبل از اسلام برمی گردد ولی اصل شهر در سال ۹۳-۸۳ق تاسیس شد. ورود خاندان اشعریون به قم باعث آبادانی آن گردید و از آنجا که آنان گرایش به اهل بیت داشتند، شهر قم از همان ابتدای تاسیس با تفکر شیعی درآمیخت. مهاجرت حضرت معصومه (س) و دفن وی در قم و به دنبال آن، مهاجرت دیگر امامزادگان و سادات، این شهر را به پایگاه تشیع تبدیل کرد. تاسیس حوزه علمیه در این شهر بر شهرت شیعی آن افزود. امروزه می توان این شهر را بزرگترین پایگاه تشیع در جهان نامید که از آن، معارف شیعی به نقاط مختلف جهان گسترده می شود.
بنابر حدیثی از پیامبر اسلام(ص) علت نامگذاری این شهر به قم آن است که اهل آن با قائم آل محمد (عج) جمع می شوند و ایشان را در قیام یاری می کنند. در روایت دیگری نام این شهر، از دستور خداوند به ابلیس گرفته شده که با واژه «قم» (یعنی برخیز) به اخراج ابلیس از این شهر دستور داده است.
«تاریخ قم» در وجه تسمیه قم دو احتمال ذکر کرده است: احتمال اول: قم، عربی شده «کم» است که آن نیز تخفیف کومه است، این مکان را بدان جهت کومه می گفتند، که به صورت مزارع و روستاهای پراکنده بوده، این خانه های پراکنده را به فارسی کومه می گفتند، پس از تخفیف کومه به کم و پس از تبدیل واژگان فارسی به عربی، کم به قم تبدیل شد. احتمال دوم: ابتدا قم به صورت بلوک و مزرعه های متفرق بود و پس از ورود اشعریون به این سرزمین (جایی که اینک شهر قم است) هفت روستا به نام ممجان، قردان (قزوان)، مالون، جمر (کمر)، سکن، جلنبادان، به وجود آمد. این روستا ها با هم متحد شدند و به نام روستای بزرگ تر که کمیدان بود نامیده شد. پس از تخفیف کمیدان به کم و عربی شدن آن، نام این سرزمین به قم تغییر پیدا کرد.

[ویکی اهل البیت] کلید واژه: شهرهای اسلامی، قم، القاب قم، حضرت معصومه سلام الله علیها، تاریخ قم، اماکن متبرکه قم
تاریخ قم به قرن ها پیش از اسلام می رسد. با ورود اسلام و تشیع به ایران، قم مهد تشیع شد و چنان که امام هفتم علیه السلام فرمود: "قم، آشیانه خاندان پیامبر و پناهگاه شیعیان ایشان است." در این شهر بسیاری از فرزندان ائمه اطهار علیهم السلام مدفونند که در رأس آنها حضرت معصومه سلام الله علیها قرار دارد.
اقوال مختلفی در این مورد وجود دارد که به بعضی از آن ها اشاره می شود:
(مقصود لقب هائی است که در عصر اسلامی بر آن اطلاق شده است)، قم از شهرهایی است که لقب های متعدد به آن داده شده است و این لقب ها مانند لقب هایی که به دیگر شهرهای اسلامی داده اند مفهوم دینی و مذهبی دارد. آن چهار القاب قم در آثار نویسندگان از دوره مغول به بعد به نظر نویسنده رسیده عبارت است از:
دارالمؤمنین، دارالعباده، دارالموحدین، خیرالمدقدمین (از یک سند جغرافیایی)، دارالعلم، خاک فرج، مدینه المؤمنین ، بلده المؤمنین، دارمدینه المؤمنین. (لقب اخیر در نوشته ای به مهر و امضای شاه سلمان صفوی دیده شده و دارای معنی صحیحی نیست) پاره از القاب مزبور، به شهرهای دیگر غیر از قم نیز اطلاق شده است.
استان قم با وسعتی در حدود 11238 کیلومتر مربع در بخش مرکزی ایران واقع شده است. این استان از طرف شمال به استان تهران، از شرق به استان سمنان، و از جنوب به استان اصفهان و از طرف جنوب غربی تا شمال غربی به استان مرکزی محدود می گردد.
این استان کمتر از یک درصد کل مساحت کشور، بیست و هشتمین و در واقع کوچکترین استان کشور محسوب می شود. ارتفاع مرکز شهرستان از سطح دریا 928 متر و ارتفاع بلندترین نقطه استان در مناطق کوهستانی، (کوه ولیجا) با 3330 متر ارتفاع و پست ترین نقطه آن در حاشیه دریاچه نمک قم حدود 700 متر است.
استان قم از نظر تقسیمات کشوری در سال 1379 دارای یک شهرستان، 4 بخش، 5 شهر و 9 دهستان و 936 آبادی بوده که از این تعداد 356 آبادی دارای سکنه و 580 آبادی بدون سکنه بوده است.

[ویکی الکتاب] معنی قُمِ: برخیز (در عبارت "قُمِ ﭐللَّیْلَ "حرف میم به دلیل رسیدن به ساکن حرکت گرفته است)
معنی قُمْ: برخیز
معنی غَمٍّ: اندوه و سختی (در آن معنای پوشش نیز هست ، گویا کربت و اندوه روی قلب را میپوشاند )
ریشه کلمه:
قوم (۶۶۰ بار)