ابواب فقه

ابواب فقه در دانشنامه اسلامی

ابواب فقه

یکی از مهمترین جلوه های تحولات در فقه، کیفیت دسته بندی مباحث فقهی و دگرگونی هائی است که در اعصار مختلف به گونه های متفاوت در این زمینه بوجود آمده است.
در فقه شیعه نخستین تقسیم بندی صریح را در کتاب های: مراسم تألیف سلار دیلمی (متوفی ۴۴۸) و المبسوط تألیف شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰) و کافی تألیف أبوالصلاح حلبی (متوفی قرن پنجم) می توان مشاهده کرد که ابواب فقه را به عبادات، محرمات و احکام تقسیم نموده اند.
شایع ترین تقسیم بندی ابواب فقهی
شایعترین تقسیم بندی مباحث فقه نزد فقهای شیعه دسته بندی محقق حلی در شرایع است که کتاب خود را در چهار بخش تدوین کرده است: عبادات، عقود، ایقاعات و احکام.شهید اول (متوفی ۷۸۶) در کتاب القواعد والفوائد در توضیح این تقسیم بندی می گوید: هدف حکم شرعی یا آخرت است و یا دنیا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نیز اگر به تعبیر لفظی احتیاج داشته باشد به دو گروه تقسیم می شود: عقود (عبارت لفظی از دو نفر) و ایقاعات (عبارت لفظی از یک نفر) و آنچه به تعبیر لفظی احتیاج ندارد در گروه احکام آورده می شود.گرچه فاضل مقداد (متوفی ۸۲۶) و فیض کاشانی (متوفی ۱۰۹۰) دسته بندی جدیدی را ارائه داده اند، ولی تقسیم بندی محقق حلی همچنان در کتب فقهی شیعه پابرجا مانده و پیروی شده است. هر قسم از چهار قسم در تقسیم بندی محقق حلی را کتاب هایی است که هر کتاب را بر مقاصد و فصول یا ارکان و اطراف و فصول یا بر ابواب و فصول یا غیر این ها بحسب اختلاف تعبیر و بیان مؤلفان، تقسیم کرده اند که در حقیقت عنوان «کتاب» به منزله عنوان «جنس» است برای انواع و اصناف و فروع، که به منزله اشخاص و جزئیات بشمار می آید.
کلیات کتب فقهی
کلیات کتب فقه بترتیب مسطور در کتاب شرائع بدین قرار است:قسم اول (عبادات) را ده کتاب زیر است:• کتاب طهارت•کتاب صلاة• کتاب صوم• کتاب اعتکاف• کتاب زکات• کتاب خمس• کتاب حج• کتاب عمره• کتاب جهاد• کتاب امر به معروف و نهی از منکر.قسم دوم (عقود) را هفده کتاب است بدین قرار:• کتاب تجارت• کتاب رهن• کتاب مفلّس• کتاب حجر• کتاب ضمان• کتاب صلح• کتاب مضاربه• کتاب مزارعه و مساقات• کتاب ودیعه• کتاب عاریه• کتاب اجاره• کتاب وکالت• کتاب وقوف و صدقات• کتاب هبات• کتاب سبق و رمایه• کتاب وصایا• کتاب نکاحقسم سیم (ایقاعات) را یازده کتاب است بدین قرا ...

ابواب مسجد الحرام را بخوانید.