[ویکی فقه] یوسف بن ابوساج در ۲۷۱ق به حکومت رسید. او از حکمرانان بنی ساج است. بنی ساج سلسله ای از امیران ایرانی راهدار حرمین و حاکم آذربایجان در سده سوم ق. بودند.
در دوران خلافت معتمد عباسی ولایت مکه یافت. در این سال، احمد طایی که حاکم مدینه و راهدار منازل مدینه تا مکه بود، غلامش بدر را به امارت حج برگزیده بود. یوسف بن ابوساج نزدیک درهای مسجدالحرام با امیر حاج درگیر شد. در این میان، حاجیان جانبدار بدر شدند و یوسف بن ابوساج را دستگیر و روانه زندان بغداد کردند. پس از چندی خلیفه عباسی یوسف بن ابوساج را حکمرانی آذربایجان داد.یوسف پایتخت خود را از مراغه به اردبیل انتقال داد و حصار مراغه را ویران کرد.
استقلال از خلیفه
چندی بعد از اطاعت مقتدر عباسی سر باز زد و بی اجازه خلیفه، سَمباط پادشاه ارمنستان را کشت و ری و قزوین و زنجان و ابهر را گرفت و لشکر خلیفه را شکست داد. سپس سپاه خلیفه توانست یوسف بن ابوساج را شکست دهد. وی چند سال متواری بود و در ۳۱۰ق. اسیر و زندانی شد. در گزارش ابن کثیر آمده که وی به سال۳۱۰ق. آزاد شد. پس از آزادی، خلیفه عباسی او را حکومت آذربایجان، ابهر، ری، قزوین و زنجان داد. یوسف بن ابوساج در ۳۱۳ق. همدان را تصرف کرد. گفته اند که محدوده شمالی سرزمین زیر فرمانش تا دربند قفقاز ادامه داشت و او سد دربند را برای مصونیت از خطر هجوم روس ها و همسایگان شمالی مرمت کرد و اران و شروان را بدین وسیله در امان داشت.
پایان کار یوسف وساجیان
پس از ناامن شدن راه عراق به حجاز و قتل حاجیان و غارت کاروان ها از سوی قرمطیان، یوسف را به نبرد آن ها گسیل داشت. اما یوسف شکست خورد و اسیر قرمطیان شد و به دست ابوطاهر قرمطی به قتل رسید. از این هنگام تا نزدیک دو دهه، قرمطیان بر راه های اصلی کاروان حاجیان سلطه یافتند و پس از سرقت حجرالاسود و چیره شدن بر طریق حجاز، خود به کاروان ها اجازه عبور می دادند؛ ابوالمسافر فتح بن محمد افشین که به فرمانروایی آذربایجان رسید، در ۳۱۷ق. به دست مفلح یوسفی در اردبیل مسموم گشت. جانشینان بعد ساجیان در قلمرو پهناور آن ها از ارمنستان تا ری، یاران و غلامان یوسف بن ابوساج، از جمله وصیف شیروانی، مفلح و دیسم بن ابراهیم بودند.
در دوران خلافت معتمد عباسی ولایت مکه یافت. در این سال، احمد طایی که حاکم مدینه و راهدار منازل مدینه تا مکه بود، غلامش بدر را به امارت حج برگزیده بود. یوسف بن ابوساج نزدیک درهای مسجدالحرام با امیر حاج درگیر شد. در این میان، حاجیان جانبدار بدر شدند و یوسف بن ابوساج را دستگیر و روانه زندان بغداد کردند. پس از چندی خلیفه عباسی یوسف بن ابوساج را حکمرانی آذربایجان داد.یوسف پایتخت خود را از مراغه به اردبیل انتقال داد و حصار مراغه را ویران کرد.
استقلال از خلیفه
چندی بعد از اطاعت مقتدر عباسی سر باز زد و بی اجازه خلیفه، سَمباط پادشاه ارمنستان را کشت و ری و قزوین و زنجان و ابهر را گرفت و لشکر خلیفه را شکست داد. سپس سپاه خلیفه توانست یوسف بن ابوساج را شکست دهد. وی چند سال متواری بود و در ۳۱۰ق. اسیر و زندانی شد. در گزارش ابن کثیر آمده که وی به سال۳۱۰ق. آزاد شد. پس از آزادی، خلیفه عباسی او را حکومت آذربایجان، ابهر، ری، قزوین و زنجان داد. یوسف بن ابوساج در ۳۱۳ق. همدان را تصرف کرد. گفته اند که محدوده شمالی سرزمین زیر فرمانش تا دربند قفقاز ادامه داشت و او سد دربند را برای مصونیت از خطر هجوم روس ها و همسایگان شمالی مرمت کرد و اران و شروان را بدین وسیله در امان داشت.
پایان کار یوسف وساجیان
پس از ناامن شدن راه عراق به حجاز و قتل حاجیان و غارت کاروان ها از سوی قرمطیان، یوسف را به نبرد آن ها گسیل داشت. اما یوسف شکست خورد و اسیر قرمطیان شد و به دست ابوطاهر قرمطی به قتل رسید. از این هنگام تا نزدیک دو دهه، قرمطیان بر راه های اصلی کاروان حاجیان سلطه یافتند و پس از سرقت حجرالاسود و چیره شدن بر طریق حجاز، خود به کاروان ها اجازه عبور می دادند؛ ابوالمسافر فتح بن محمد افشین که به فرمانروایی آذربایجان رسید، در ۳۱۷ق. به دست مفلح یوسفی در اردبیل مسموم گشت. جانشینان بعد ساجیان در قلمرو پهناور آن ها از ارمنستان تا ری، یاران و غلامان یوسف بن ابوساج، از جمله وصیف شیروانی، مفلح و دیسم بن ابراهیم بودند.
wikifeqh: یوسف_بن_ابوساج