یمامه

[ویکی اهل البیت] یمامه که در قدیم به نام «جوّا» خوانده می شد، به نوشته مقدسی در قرن چهارم هجری قمری یکی از چهار ناحیه جزیرة العرب و وابسته به خوره حجر (هگر) بوده است. همو در جای دیگر می نویسد: یمامه ناحیتی است که قصبه آن حجر است. شهری بزرگ که دژها و دیه ها آن را دربر گرفته است.
به نوشته یاقوت، یمامه از ناحیه های نجد شمرده می شد و مرکز آن حجر بوده است. به هنگام پیدایش اسلام یمامه شهرها و روستاهایی داشته، از جمله منفوخه که قبر اعشی، سخن سرای عرب، در آنجا بوده است.
یکی دیگر از اماکن آن سدوس است که از شهرهای باستانی است و اکنون در آن آثاری از گذشته پیدا شده، در آنجا تندیسی به قطر 3 و بلندی 22 پا یافت شده است. آلوسی در تاریخ نجد می نویسد: در نزدیکی سدوس ساختمان هایی است که گمان می رود از آثار حمیریان (تبعان) باشد. همچنین گفته اند در میان این آثار چیزی است مانند گلدسته و بر آن نبشته های کنده شده بسیار است... چون مردم سدوس رفت و آمد جهانگردان فرنگی را به آنجا دیدند، ویرانش کردند تا با ایشان ارتباطی نداشته باشند.
در روستای فاو که در یمامه قرار دارد، نبشته هایی یافت شده که اهمیت بسیار دارد زیرا از نخستین نبشته ها به زبان عربی جنوبی است که به پیش از میلاد بازمی گردد و از آثار سبئیان است.
گویا اینجا بازمانده شهری بر سر راه کاروان رو بین یمن و خلیج فارس و عراق از راه نجد بوده است. به نوشته برترام توماس در یمامه چاههای «عویفره» نزدیک به فاو قرار داشته که همان محل اوفیر است که در تورات آمده و به زر و طاووس اشتهار داشته است.
نام عربی آن عفر بوده که در ترجمه به یونانی و عبری اوفیر شده است. این محل به معادن طلا نزدیک است. یکی از وادی های یمامه به نام عرض یا عارض است که به نوشته ابن خرداذبه کسی که از کوفه به سوی طایف رود ابتدا به عرض و سپس به طایف می رسد. همو در ضمن وصف راه یمامه تا مکه، عرض را نیز نام می برد و می گوید: عرض دره ای است که یمامه را دو قسمت می کند و در این درّه روستاهای منفوحه، وبره... توضح و مقراة قرار دارد.
بعضی از این روستاها مانند توضح و مقراة همانهایی است که شاعر معروف و صاحب معلّقه، امرؤالقیس، بدانها اشاره کرده است. به نوشته یاقوت، عرض درّه ای است در یمامه، خرم و بارور و دارای روستاها و کشتزارها. این درّه شاید بازمانده آبی روان بوده است. از وادی های دیگر یمامه، وادی حنیفه و عرض شمام است.

یمامه نام ناحیه ای باستانی بوده است در شرق فلات نجد که امروزه در کشور عربستان سعودی واقع است.
یمامه خاستگاه مسیلمه، همدوره با محمد پیامبر اسلام، بوده است و نبرد یمامه از سری جنگ های رده در این منطقه برپا شد که در آن خالد بن ولید پس از درگذشت پیامبر به جنگ با مسیلمه کذاب پرداخت. این نبرد به پیروزی مسلمانان انجامید.
ابوبکر در پی کشته شدن تعدادی از قاریان قرآن در نبرد یمامه، زید بن ثابت را مأمور گردآوری قرآن کرد. [ ۱] در زمان لشکرکشی زید بن حارثه، محمد بن عبدالله با ارسال نامه ای توسط سلیط بن عمرو به پادشاه یمامه، هوذة بن علی معروف به هوذهٔ حنفی که از نظر مذهبی پیرو آئین نصرانی بود او را به اسلام دعوت کرد. [ ۲] [ ۳]

یَمامه
ناحیه ای در جزیرةالعرب، در جنوب نجد، واقع در عربستان سعودی. گرداگرد این ناحیه رمل است. جغرافی نویسان اسلامی قسمت هایی از یمن، حجاز، بحرین، شام و عراق را نیز جزو یمامه دانسته اند. ستون فقرات یمامه جبل طُریق است، که آن را جبل الیمامه هم می خوانند. منطقۀ عارض، که مرکزش شهر ریاض است، از بخش های یمامه شمرده می شود. در روزگاران قدیم یمامه را به نام های جَوّا، العَروض و القُریّه نیز نامیده اند. یمامه مسکن قبیلۀ بنی تمیم است و از رویدادهای مهم تاریخی آن جنگ مُسَیلمۀ کذّاب با خالد بن ولید در محلی به نام عقرباء است.