گوناها ( انگلیسی: gunas ) ، گوناها در شمار جوهر و نیروی حیات و خلاقِ ماده اولیه قرار دارند و دخیل در ساختار خلقت هستند. گوناها ویژگیهای مجزای خود را دارند.
بر طبق مکتب «نیایا» چون فقط کیفیت ( guna ) است که بر اساس ملازمه به جوهری ( dravya ) تعلق می گیرد و جزء لاینفک آن می شود، پس باید نتیجه گرفت که شناخت، فقط یک کیفیت تواند بود و ادراک که نوع خاص شناخت است، کیفیت مخصوص روح است.
«پراکریتی» ماده اولیه و اصل منفعل و مؤنث آفرینش و بطن صور عالم است.
سه جوهر یا سه صفت متشکله یعنی «گونا» از پراکریتی پدید می آید.
• ساتوا ( کیفیت نور ) : در گیتا جوهر روشنائی یا تمایل تصاعدی است. که درخشان و منزه است و انسان را به سوی معرفت و شادی و سرور رهبر است.
• راجاس ( کیفیت حرکت ) : جوهر تحرک یا تمایل انبساطی است که ایجاد کنندهٔ عطش حیات و دلبستگی است. و انسان را به سوی فعالیت هدایت می کند.
• تاماس ( کیفیت تاریکی ) : جوهر تاریکی و سکوت یا تمایل نزولی است که پدید آورندهٔ نادانی و عامل گمراهی همه موجودات است.
در سامخیا ( سانکهیای ) کلاسیک این سه صفت هم به مراتب اخلاقی و ذهنی تعلق می گیرد و هم با مقولات دیگر جهان شناسی ارتباط دارند و «گوناها» جزء لاینفک «پراکریتی» هستند و هنگام بازگشت کثرات به وحدت، سه جوهر به پراکریتی مراجعت می کنند و خصائص خود را از دست می دهند و با آن یکی می گردند.
در بهگود گیتا این سه صفت یا جوهر فقط به مراتب روانی و ذهنی و اخلاقی ارتباط دارند. در گیتا «گوناها» از پراکریتی پیدا می شوند.
چیتا به مصداق شعلهٔ شمعی است که دائم در تغییر و تبدیل است زیرا تحت تأثیر فعالیت های تصاعدی و نزولی و انبساطی سه جوهر است.
«ویاسه» ( vyasa ) می گوید: هنگامی که مراتب رنج آلود ذهن منهدم گردد، سه جوهر ذهن، نیرو، ماده ( guna ) وظائف خویش را به پایان می رسانند. و روح در تجرد کامل به روشنائی ذاتی خویش نمایان می شود.
جوهر ذهن ( sattva ) که خاصیتش روشنائی است چون با دو جوهر تحرک و تاریکی ( rajas - tamas ) بیامیزد به قصد حکمرانی بر اشیاء بر می آید و به آنان علاقه می ورزد. حال اگر جوهر تاریکی ( tamas ) چیره شود، ذهن به عدم فضیلت و عدم معرفت و عدم بی تعلقی می گراید و اگر جوهر تحرک ( ragas ) بر آن غلبه بیابد، به صفات فضیلت و معرفت و بی علاقگی روی می آورد و اگر از پلیدی جوهر تحرک نیز آزاد گردد در ذات خود قرار می یابد و در این مقام ذهن به معرفت تفکیکی بین روح و ماده ممتاز می شود و این حالت معرفت و اشراق است.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفبر طبق مکتب «نیایا» چون فقط کیفیت ( guna ) است که بر اساس ملازمه به جوهری ( dravya ) تعلق می گیرد و جزء لاینفک آن می شود، پس باید نتیجه گرفت که شناخت، فقط یک کیفیت تواند بود و ادراک که نوع خاص شناخت است، کیفیت مخصوص روح است.
«پراکریتی» ماده اولیه و اصل منفعل و مؤنث آفرینش و بطن صور عالم است.
سه جوهر یا سه صفت متشکله یعنی «گونا» از پراکریتی پدید می آید.
• ساتوا ( کیفیت نور ) : در گیتا جوهر روشنائی یا تمایل تصاعدی است. که درخشان و منزه است و انسان را به سوی معرفت و شادی و سرور رهبر است.
• راجاس ( کیفیت حرکت ) : جوهر تحرک یا تمایل انبساطی است که ایجاد کنندهٔ عطش حیات و دلبستگی است. و انسان را به سوی فعالیت هدایت می کند.
• تاماس ( کیفیت تاریکی ) : جوهر تاریکی و سکوت یا تمایل نزولی است که پدید آورندهٔ نادانی و عامل گمراهی همه موجودات است.
در سامخیا ( سانکهیای ) کلاسیک این سه صفت هم به مراتب اخلاقی و ذهنی تعلق می گیرد و هم با مقولات دیگر جهان شناسی ارتباط دارند و «گوناها» جزء لاینفک «پراکریتی» هستند و هنگام بازگشت کثرات به وحدت، سه جوهر به پراکریتی مراجعت می کنند و خصائص خود را از دست می دهند و با آن یکی می گردند.
در بهگود گیتا این سه صفت یا جوهر فقط به مراتب روانی و ذهنی و اخلاقی ارتباط دارند. در گیتا «گوناها» از پراکریتی پیدا می شوند.
چیتا به مصداق شعلهٔ شمعی است که دائم در تغییر و تبدیل است زیرا تحت تأثیر فعالیت های تصاعدی و نزولی و انبساطی سه جوهر است.
«ویاسه» ( vyasa ) می گوید: هنگامی که مراتب رنج آلود ذهن منهدم گردد، سه جوهر ذهن، نیرو، ماده ( guna ) وظائف خویش را به پایان می رسانند. و روح در تجرد کامل به روشنائی ذاتی خویش نمایان می شود.
جوهر ذهن ( sattva ) که خاصیتش روشنائی است چون با دو جوهر تحرک و تاریکی ( rajas - tamas ) بیامیزد به قصد حکمرانی بر اشیاء بر می آید و به آنان علاقه می ورزد. حال اگر جوهر تاریکی ( tamas ) چیره شود، ذهن به عدم فضیلت و عدم معرفت و عدم بی تعلقی می گراید و اگر جوهر تحرک ( ragas ) بر آن غلبه بیابد، به صفات فضیلت و معرفت و بی علاقگی روی می آورد و اگر از پلیدی جوهر تحرک نیز آزاد گردد در ذات خود قرار می یابد و در این مقام ذهن به معرفت تفکیکی بین روح و ماده ممتاز می شود و این حالت معرفت و اشراق است.
wiki: گوناها