گوارش

گُوارِش ( در عربی: هَضم ) به فرایند قابل جذب کردن غذا توسط حل کردن آن و تجزیه آن را به ترکیبات شیمیایی ساده گفته می شود که در بدن موجودات زنده رخ می دهد. گوارش کردن عمدتاً از طریق آنزیم های ترشح شده به دستگاه گوارش انجام می شود. [ ۱]
غذای خورده شده حاوی اجزای مختلفی است که هریک برای ورود به داخل بدن راه های مختلفی دارند برخی مانند آب به سادگی از طریق انتشار جذب می شوند و برخی مانند ویتامین B12 جذب فعال دارند. سه گروه عمده غذایی که باید هضم شوند ( یعنی به اجزای ریزتر خرد شوند تا قابل جذب از روده باشند ) عبارتند از کربوهیدرات ( قند ) ، چربی و پروتئین.
گوارش کربوهیدراتها از دهان و با آمیلاز بزاق شروع می شود. در معده پیشرفت مهمی روی نمی دهد ولی در روده آمیلاز لوزالمعده و دیواره روده باریک با تولید آنزیم های مالتاز، لاکتاز و ساکاراز موجب شکسته شدن دی ساکاریدهای مالتوز، لاکتوز و ساکروز ( Sucrose ) به مونوساکاریدهای تشکیل دهنده خود می گردند که از دیواره روده جذب می شوند.
گوارش اصلی پروتئین ها از معده و با آنزیم پپسین شروع می شود. پس از ورود مواد غذایی به روده باریک اندوپپتیدازها مانند تریپسین، کیموتریپسین کار پپسین را ادامه می دهند و پروتئین ها را به پلی پپتیدهای کوچکتر تجزیه می کنند. عمل آنزیم تریپسین شکستن پیوند پپتیدی تشکیل شده توسط عامل کربوکسیل اسیدهای آمینه لیزین و آرژنین است. نقش دیگر تریپسین، فعال ساختن کیموتریپسینوژن و تبدیل آن به کیموتریپسین است. کیموتریپسین موجب شکستن پیوندهای پپتیدی تشکیل شده توسط گروه کربوکسیل اسیدهای آمینه آروماتیک است ( Tyr, Trp, Phe ) می شود. تریپسین موجب تبدیل آنزیم های پروکربوکسی پپتیداز به کربوکسی پپتیداز می گردد.
اگزوپپتیدازها مانند کربوکسی پپتیداز ( ترشح شده از لوزالمعده ) و آمینوپپتیداز ( دیواره پرزهای روده ) مرحله نهایی هضم پروتئین ها را برعهده دارند و پلی پپتیدها را به اسیدآمینه های ساده تجزیه می کنند. آنزیم های کربوکسی پپتیداز موجب جدا کردن اسیدهای آمینه از انتهای کربوکسیل زنجیر آمینو اسید می باشند.
گوارش چربی ها اصولاً با لیپاز ( ترشح شده از معده ) شروع می شود اما این آنزیم لیپیدها را به واحد سازنده خود تبدیل نمی کند. در روده باریک، لیپیدها توسط لیپاز و فسفولیپاز پانکراس، بعلاوهٔ آنزیم های سلول های پوششی روده، به مونومرهای خود تبدیل می شوند. لستیناز ( Lecithinase ) وظیفه شکستن مولکول لستین و جداسازی یک مولکول اسید چرب را برعهده دارد. برای جذب چربی ها از روده ( چون محلول در آب نیستند ) نیاز بادغشای و آپاندیس و سپس به روده بزرگ و در نهایت به روده باریک عبور کند و نهایتاً به سیستم لنفاوی و کبد و وارد خون می شود.

گُوارش (digestion)
گُوارش
گُوارش
فرآیندی که طی آن، غذای بلعیده شده در بدن جانور به شکل مکانیکی شکسته، و در معده و روده ها به کمک آنزیم ها تجزیۀ شیمیایی می شود. به این ترتیب، مواد غذایی برای جذب و سوخت و ساز یاخته آماده می شوند. در گوارش، مولکول های بزرگ غذا به مولکول های کوچک تر و حل شدنی شکسته می شوند، از دیوارۀ روده جذب جریان خون می شوند و به تک تک یاخته ها می رسند. اولین مرحلۀ این فرآیند فقط شامل امتزاج غذا با آب و نرم و خُردشدن غذا به کمک دندان ها یا نرم شدن آن ضمن عبور از لولۀ گوارش است. دوّمین مرحله، شکستن مولکول های بزرگ به کمک آنزیم هاست. جذب غذاهای گوارش یافته عمدتاً از طریق انتشار صورت می گیرد. هضم چربی ها با عمل صفرا شروع می شود. توده های چربی به صورت هزاران قطرۀ کوچک معلق درمی آید و آنزیم لیپاز آن ها را به گلیسرول و اسیدهای چرب تجزیه می کند. لیپاز از لوزالمعده ترشح می شود و چربی را در روده کوچک هضم می کند. چربی ها در آب نامحلول، امّا گلیسرول و اسیدهای چرب محلول اند و به آسانی جذب بدن می شوند. همۀ کربوهیدراتها قابل هضم نیستند، امّا یکی از مهم ترین آن ها، یعنی نشاسته، قابل هضم است. هضم نشاسته از دهان شروع می شود. بزاق حاوی آنزیم آمیلاز است که نشاسته را به قند مرکب مالتوز تبدیل می کند. سپس، در روده کوچک آمیلاز از لوزالمعده ترشح می شود و عمل گوارش پایان می یابد. پروتئین تا حدودی در معده هضم می شود. در واقع، آنزیم پپسین معده مولکول های بزرگ پروتئین را کوچک می کند و در روده، آنزیم های دیگری مولکول های کوچک پروتئین را به اسیدهای آمینه تبدیل می کنند. آنزیم های بخش های گوناگون لوله گوارش در اسیدیته های متفاوت بهتر فعالیت می کنند. مثلاً، بدن شرایطی فراهم می آورد که معده اسیدی، ولی روده کوچک کمی قلیایی باشد. در برخی از موجودات تک یاخته ای، مثل آمیب، ذره غذایی بلعیده و در واکوئول، در داخل یاخته، هضم می شود. نیز ← دستگاه_