کیلیکیه

کیلیکیه، کیلیکیا یا قیلیقیا ( به ارمنی: Կիլիկիա ) ، ( به یونانی: Κιλικία ) ، ( به ترکی استانبولی: Kilikya ) نام منطقه ای در جنوب شبه جزیرهٔ آناتولی می باشد که امروزه چوکوروا خوانده می شود. کیلیکیه در جنوب خاوری در آسیای کوچک در ترکیه کنونی، و در شمال و شمال خاوری قبرس واقع شده و نزدیک به یک سوم خاک آناتولی را در بر می گیرند. این سرزمین را ارمنستان کوچک[ ۱] نیز خوانده اند. در منابع اسلامی از این منطقه با نام قالوقیه یاد شده است. [ ۲]
مردمان کیلیکیه به زبان لووی سخن می گفته اند.
کیلیکیه ( Cilicia ) منطقه ای است قدیمی در جنوب شرقی آسیای صغیر که تا امتداد ساحل مدیترانه، جنوب کوه های توروس، گسترش داشته است. در ۱۰۸۰ پرنس نشین مستقل ارمنی بود. در ۱۱۹۸ پادشاهی ارمنستان را تشکیل داد. در قرن پانزدهم به دست ترک ها فتح شد. در ۱۹۰۹ صحنه قتل عام ارامنه بود. به عنوان یک منطقه جدید در ترکیه، ارمنستان کوچک هم خوانده می شود و شامل استان های ایچل و ماراش است. [ ۳]
نخستین نشانه های زیست انسان در کیلیکیه به دورهٔ نوسنگی بازمی گردد. نام کیلیکیه ای ها در نوشته های آشوری به گونهٔ خیلیک کو آمده و در آغاز هزاره یکم پیش از میلاد یکی از چهار قدرت آسیای باختری بوده اند.
در زمان هخامنشیان کیلیکیه به دست کوروش بزرگ گشوده شد و به گونهٔ یک ساتراپی درآمد. اسکندر مقدونی طی نبرد ایسوس برآن سرزمین دست یازید. در دورهٔ سلوکیان اینجا میدان درگیری جانشینان اسکندر بود و سرانجام دولت سلوکی توانست کنترل بخش خاوری کیلیکیه را نگاه دارد. سپس جمهوری روم در راستای پیشروی در آسیا بر آن سامان چیره شد.
در کشاکش جنگ های صلیبی کیلیکیه زیر فرمان پادشاهی ارمنی کیلیکیه گردانده می شد. عثمانیان در سده ۱۵ ( میلادی ) بر بخش های عمده ای از کیلیکیه دست یافتند ولی بخش هایی از این سرزمین تا ۱۵۱۵ ( میلادی ) استقلال خود را نگاه داشتند.
در ۱۹۱۹ فرانسویان کیلیکیه را اشغال کردند ولی با تشکیل جمهوری ترکیه و به موجب پیمان لوزان این سرزمین به ترکیه واگذار شد و سه استان مرسین، آدانا و عثمانیه جایگزین کیلیکیه گردیدند.

کیلیکیه (استان روم). کیلیکیه ( به لاتین: Cilicia ) یک استان رومی در عصر امپراتوری روم بود که در قلمرو سواحل جنوب شرقی ترکیه امروزین جای داشت.
این استان پس از نبردهای مارکوس آنتونیوس علیه دزدان دریایی در ۱۰۲ قبل از میلاد تأسیس شد و بعد تا چهل سال مأمن دزدان دریایی شد تا اینکه در ۶۷ قبل از میلاد گنایوس پومپیئوس کبیر پس از نبردی سرنوشت ساز در آلانیا آن را مقهور جمهوری روم ساخت و طرسوس به عنوان پایتخت کل آن برگزیده شد.

کیلیکیه (ساتراپی هخامنشی). ساتراپی کیلیکیه ( انگلیسی: Cilicia ) یکی از ساتراپی های شاهنشاهی هخامنشی بود که پایتخت آن شهر طرسوس قرار داشت. کیلیکیه سرزمینی با دشت های بسیار حاصلخیز بود.
کوروش کوچک، پسر داریوش دوم و پروشات و برادر کوچکتر پسر ارشد خانواده یعنی اردشیر دوم بود. در زمان حیات پدر، کوروش کوچک به موازات تیسافرن، فرمانداری سواحل مناطق ساتراپی کیلیکیه در آسیای صغیر را به دست خود گرفت.
او در مکاتباتش ادعا می کرد «دل او از دل برادرش بزرگتر است و خود او در فلسفه و سحر از برادر داناتر. شراب بیشتر از برادرش می نوشد و بهتر تحمل اثرات او را می کند. اردشیر برعکس به قدری لطیف و نرم است که نه می تواند موقع شکار بر اسب نشیند و نه در جنگ برگردونه ای قرار گیرد».
وی بلافاصله بعد از مرگ پدرش به امید دست یافتن به تمام مقام پادشاهی کل ایران هخامنشی و با پشتیبانی مادر صاحب قدرت و نفوذ خود ملکه پروشات، که آن زمان زمام امور سیاسی را کامل به صورت رسمی در دست داشت و قدرت در اصل در دست او بود دست به شورش علیه برادر بزرگتر یعنی اردشیر دوم زد.
کوروش کوچک از طریق طرفداران خود که زیاد بودند، از پیشترها سپاهی بزرگ در ایالات مختلف ایران تهیه کرده بود، اگر سؤالی از او می شد، جواب می داد این تجهیزات بواسطه ضدیت با تیسافرن ( شهربان لیدیه و کاریا واقع در ترکیه کنونی ) است، به دلیل اینکه از نیرنگ های او اندیشناک است و در همه جا انتشار می داد چون از طرف تیسافرن نگران است این قشون را تهیه می کند. اردشیر نیز بعنوان برادری بزرگتر با دید چشم پوشی و بی قیدی به اعمال او می نگریست. همچنین بعضی اشخاص به دلیل سستی شاه می گفتند که اوضاع مملکت پادشاهی را نیاز دارد که مانند کوروش کوچک رزمی باشد و چنین دولت پهناوری را باید شاهی با شجاعت و جاه طلب اداره کند. وی نیروهای نظامی تحت فرمان خود را گرد آورد و شروع به حرکت به سوی پایتخت کرد. اردشیر هم به ناچار با سپاه خودش به مقابله با او شتافت. از طرف دیگر استاتیرا همسر اردشیر، برای بدست آوردن دل مردم در کوچه ها حرکت کرده و زنان رهگذر را می طلبید و دربارهٔ آن ها ملاطفت می داشت.
در محلی به نام کوناکسا در میانرودان در سال ۴۰۱ پ. م بین دو سپاه جنگی سخت درگرفت که آن را جنگ کوناکسا نامیدند. در نهایت در این نبرد، کوروش کوچک به ناگاه کشته شد، با کشته شدن وی، سپاهش نیز کاملاً بی سر و سالار ماند و چون رهبر خود را از دست داد، دیگر انگیزه ای برای ادامه جنگ نداشتند؛ و خیانت حاکم ساتراپی کیلیکیه به برادر بزرگترش ناکام ماند. پلوتارک در مورد کودکی کوروش نوشته است، «کوروش، از همان جوانی سرسخت بود؛ از طرف دیگر» اردشیر «در همه چیز ملایم تر بود و طبیعت بیشتری در عمل داشت و نرم تر بود. »[ ۱]