حوض/ حوضخانه، آبگیری مصنوعی و گاه طبیعی، مسقف یا روباز، کاربردی یا تزیینی در جاهای گوناگون. آبِ آن از نهرها، چاه و باران، به منظور آشامیدن، آبیاری، غسل، وضو و تأمین می شود. حوض ( جمع آن: حِیاض، احواض ) واژهای عربی است که در ترکی ( کانار ) و اردو ( فیروزالدین ) نیز رایج است. در فارسی، علاوه بر حوض، واژه استخر برای حوض های بزرگ، و حوضچه و حوضک برای حوض های کوچک رایج است.
حوض ها بیشتر در امتداد طولی بنا ساخته می شوند و بناها را با شیب زمین هماهنگ می کنند تا آب به راحتی در حوض ها جای گیرد، مانند کاخ های چهلستون و هشت بهشت در اصفهان. در ساخت حوض تراز بودن این سازه اهمیت ویژه دارد و بدین منظور تمهیدات خاصی در نظر گرفته می شود. معمولاً به دلیل عمق کاذبی که استخرهای تیره القا می کنند، کف این استخرها را کاشی نمی کردند تا تیرگی آب و انعکاس آن، عمق آب را بیش از آنچه هست بنمایاند.
مصالح ساخت حوض مانند دیگر قسمت های بنا بود، اما برای نگهداری و آب بندی، از مصالح مقاوم و غیرقابل نفوذ مانند قیر طبیعی به عنوان ملات در بین آجرها، خمیر آهک و خاکستر چوب و تپاله گوسفند و خاکستر و از ساروج نیز، به دلیل مقاومت در برابر سرما و خنک نگهداشتن آب، اغلب به عنوان ملات داخلی پوشش حوض ها استفاده می شد. امروزه سیمان جای ساروج را گرفته و استفاده از سنگ های پاکتراش، مثل گذشته، برای جداره های حوض ها معمول است. حوض های پیش ساخته و مصنوعی نیز درخور اشاره اند.
حوضها بسته به سلیقه و نیاز و فضا، به شکل های گوناگون ساخته شده است. متداول ترین آن ها چهارگوش، مستطیل با تناسب طلایی، لوزی و دایره بوده، اما شش، هشت، نه، دوازده ( بیشتر در استخرهای بزرگ ) و شانزده گوشه، و در دوره قاجار صلیبی و بیضی نیز وجود داشته است. از اشکال منحصر به فرد حوض، حوضچه ماهی شکل متعلق به کاخ القصبه در مالقه ( مالاگا ) است.
حوض ها گاه با روش ها و ابزار گوناگون تزیین می شوند. مثلاً برخی حوض ها در عمارت های هند در قرن یازدهم با گره بندی و پرچین کاری تزیین می شدند. استفاده از ستون های پیرامون حوض یا پوشاندن کف و دیواره حوض با کاشی های رنگی، از دیگر روشهاست. مهمترین عنصر تزیینی حوض ها فواره ها بوده اند. به مجموعه حوض و فواره گاه آب نما می گفتند. ، که در ساخت آن ها از مواد گوناگونی مانند مس، سرب، سنگ، برنج و سفال استفاده می شد. حوض های باغ شالیمار لاهور ۱۴۴ فواره داشتند و فواره های پوشیده از کاشی فیروزهای حوض باغ فین نمونه چشمگیری از فواره است. از جمله دستگاه های مکانیکی خودکاری که جزری در کتاب الجامع بینالعلم و العمل النافع فی صناعة الحیل از آن ها سخن گفته، شش فواره است که در فاصله های زمانی مشخص، به طور خودکار، تغییر شکل می دادند. فواره ها افزون بر جلوه بصری، به سبب صدای فروریختن آب بر سطح حوض، نوعی تأثیر موسیقایی نیز پدید می آوردن
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفحوض ها بیشتر در امتداد طولی بنا ساخته می شوند و بناها را با شیب زمین هماهنگ می کنند تا آب به راحتی در حوض ها جای گیرد، مانند کاخ های چهلستون و هشت بهشت در اصفهان. در ساخت حوض تراز بودن این سازه اهمیت ویژه دارد و بدین منظور تمهیدات خاصی در نظر گرفته می شود. معمولاً به دلیل عمق کاذبی که استخرهای تیره القا می کنند، کف این استخرها را کاشی نمی کردند تا تیرگی آب و انعکاس آن، عمق آب را بیش از آنچه هست بنمایاند.
مصالح ساخت حوض مانند دیگر قسمت های بنا بود، اما برای نگهداری و آب بندی، از مصالح مقاوم و غیرقابل نفوذ مانند قیر طبیعی به عنوان ملات در بین آجرها، خمیر آهک و خاکستر چوب و تپاله گوسفند و خاکستر و از ساروج نیز، به دلیل مقاومت در برابر سرما و خنک نگهداشتن آب، اغلب به عنوان ملات داخلی پوشش حوض ها استفاده می شد. امروزه سیمان جای ساروج را گرفته و استفاده از سنگ های پاکتراش، مثل گذشته، برای جداره های حوض ها معمول است. حوض های پیش ساخته و مصنوعی نیز درخور اشاره اند.
حوضها بسته به سلیقه و نیاز و فضا، به شکل های گوناگون ساخته شده است. متداول ترین آن ها چهارگوش، مستطیل با تناسب طلایی، لوزی و دایره بوده، اما شش، هشت، نه، دوازده ( بیشتر در استخرهای بزرگ ) و شانزده گوشه، و در دوره قاجار صلیبی و بیضی نیز وجود داشته است. از اشکال منحصر به فرد حوض، حوضچه ماهی شکل متعلق به کاخ القصبه در مالقه ( مالاگا ) است.
حوض ها گاه با روش ها و ابزار گوناگون تزیین می شوند. مثلاً برخی حوض ها در عمارت های هند در قرن یازدهم با گره بندی و پرچین کاری تزیین می شدند. استفاده از ستون های پیرامون حوض یا پوشاندن کف و دیواره حوض با کاشی های رنگی، از دیگر روشهاست. مهمترین عنصر تزیینی حوض ها فواره ها بوده اند. به مجموعه حوض و فواره گاه آب نما می گفتند. ، که در ساخت آن ها از مواد گوناگونی مانند مس، سرب، سنگ، برنج و سفال استفاده می شد. حوض های باغ شالیمار لاهور ۱۴۴ فواره داشتند و فواره های پوشیده از کاشی فیروزهای حوض باغ فین نمونه چشمگیری از فواره است. از جمله دستگاه های مکانیکی خودکاری که جزری در کتاب الجامع بینالعلم و العمل النافع فی صناعة الحیل از آن ها سخن گفته، شش فواره است که در فاصله های زمانی مشخص، به طور خودکار، تغییر شکل می دادند. فواره ها افزون بر جلوه بصری، به سبب صدای فروریختن آب بر سطح حوض، نوعی تأثیر موسیقایی نیز پدید می آوردن
wiki: کاربرد حوض در معماری